Giữ để trao truyền di sản gạch gốm đến mai sau

Huyện Mang Thít là địa phương hiếm hoi trên cả nước còn lưu giữ được khối di sản kiến trúc cùng nghề sản xuất gạch, gốm truyền thống với gần 1.500 lò gạch. Đề án Di sản đương đại Mang Thít đang được triển khai từng bước một, bắt đầu từ việc xây dựng ý thức giữ gìn và nhân lên ý nghĩa của những lò gạch đến mai sau.

Trải nghiệm tại làng nghề truyền thống sẽ thu hút du khách trong tương lai.

Huyện Mang Thít là địa phương hiếm hoi trên cả nước còn lưu giữ được khối di sản kiến trúc cùng nghề sản xuất gạch, gốm truyền thống với gần 1.500 lò gạch. Đề án Di sản đương đại Mang Thít đang được triển khai từng bước một, bắt đầu từ việc xây dựng ý thức giữ gìn và nhân lên ý nghĩa của những lò gạch đến mai sau.

Quyết tâm giữ lò nung gạch

Năm 2021, UBND tỉnh phê duyệt Đề án Di sản đương đại Mang Thít nhằm bảo tồn các lò gạch, tạo sản phẩm du lịch đặc thù và góp phần chuyển đổi sinh kế, nâng thu nhập cho người dân địa phương.

Tuy nhiên, qua khảo sát, trong vùng di sản có hơn 1.400 lò gạch, gốm nhưng hiện chỉ có hơn 800 lò còn nguyên, hơn 500 lò đã bị hư hỏng, bị phá dỡ một phần hoặc còn phế tích.

Ông Trương Thanh Sử - Phó Giám đốc Sở Công Thương cho biết, Vĩnh Long đã kịp thời ban hành chính sách hỗ trợ đặc thù bảo tồn lò gạch, gốm thuộc đề án.

Đây được xem là tiền đề tạo sự đồng thuận trong nhân dân để cùng duy trì, quản lý lò gạch, gốm và hình thái không gian xung quanh, hướng đến việc triển khai Đề án Di sản đương đại Mang Thít đi vào thực tế.

Toàn bộ vùng di sản khoảng 3.060ha thuộc 4 xã Mỹ An, Mỹ Phước, Nhơn Phú, Hòa Tịnh và một phần vùng đệm khoảng 5.000ha thuộc 2 xã An Phước và Chánh An sẽ thuộc phạm vi khoanh vùng dừng tháo dỡ lò gạch và phát triển đề án.

Tỉnh ban hành mức hỗ trợ cho người dân, cụ thể: Lò loại 1 (những lò còn nguyên vẹn) sẽ được hỗ trợ 15 triệu đồng/lò; lò loại II (những lò đã hư hại hoặc phá dỡ một phần, độ cao từ 5m trở lên) là 10 triệu đồng/lò; lò loại III (những lò chỉ còn là phế tích, chân lò, độ cao dưới 5m) được hỗ trợ 5 triệu đồng/lò.

Chính sách này được thực hiện trong thời gian 1 năm và hỗ trợ 1 lần 100% mức hỗ trợ đối với từng loại lò. Ngay khi Nghị quyết của HĐND có hiệu lực từ ngày 24/12/2022, UBND các xã đã thông tin đến người dân; đồng thời, lập danh sách, chuẩn bị các bước để triển khai. 

Giám đốc Sở Văn hóa - TT - DL - Phan Văn Giàu tuyên truyền đề án di sản đương đại cho người dân Mang Thít.

Vừa qua, Sở Văn hóa - TT - DL đã tổ chức buổi tuyên truyền đề án cho 476 hộ dân có lò gạch trong vùng dự án ở 4 xã Mỹ An, Mỹ Phước, Hòa Tịnh, Nhơn Phú. Theo Giám đốc Sở Văn hóa - TT - DL Phan Văn Giàu, việc thực hiện đề án đòi hỏi có thời gian chuẩn bị, triển khai theo từng bước để tạo sự đồng thuận và cùng tham gia của người dân.

Do đó, việc ban hành chính sách hỗ trợ đặc thù bảo tồn lò gạch, gốm thuộc đề án có ý nghĩa quan trọng, nhằm hỗ trợ một phần kinh phí để người dân giữ lại các lò gạch truyền thống, giữ hiện trạng cho vùng di sản trong tương lai.

Khi đề án đã được triển khai thực hiện và có nhà đầu tư tham gia, người dân trong vùng di sản có điều kiện đưa những lò gạch truyền thống của gia đình vào hoạt động du lịch, hướng đến mục tiêu chuyển đổi sinh kế, tăng thu nhập, nâng cao đời sống.

Trao truyền di sản vô giá cho mai sau

Ông Nguyễn Chí Quyết - Phó Chủ tịch UBND huyện Mang Thít cho biết, trên thực tế, do những tác động đến môi trường được đánh giá không tích cực, đến tháng 6/2020 Trung ương và địa phương đã có chính sách hỗ trợ phá dỡ các lò gạch truyền thống (lò tròn).

Hiện nay có hơn 20 cơ sở chuyển qua mô hình mới nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường như lò nung liên hoàn, lò tuynel. Việc khuyến khích giữ lại những lò tròn hiện nay với mục đích duy nhất là bảo tồn lò gạch, phục vụ cho việc tạo sản phẩm du lịch.

Cô Huỳnh Thị Lệ Danh (xã Mỹ Phước) hiện còn 5 lò tròn. Cô nhớ lại: “Khoảng năm 2000, mỗi lò đầu tư cả trăm triệu, tương đương 20 cây vàng. Đó là cả một gia tài. Tuy không còn sản xuất nữa nhưng bây giờ giữ lại lò để làm du lịch cũng là điều rất ý nghĩa.

Mang Thít là địa phương hiếm hoi trên cả nước còn lưu giữ gần 1.500 lò gạch.

Giữ lại những câu chuyện nghề truyền thống kể cho con cháu nghe, kể cho du khách nghe về một thời thịnh suy, về văn hóa vùng đất này, về những đêm không ngủ ngồi canh lửa cháy đến hàng tháng cho viên gạch thành hình - nuôi lớn bao thế hệ”.

Sau chuyến khảo sát thực tế tại vùng lõi kênh Thầy Cai và những khu vực vùng di sản, lắng nghe tâm tư nguyện vọng của người dân và đề xuất để HĐND ban hành chính sách hỗ trợ đặc thù bảo tồn lò gạch, gốm, bà Nguyễn Thị Tuyết Oanh - Phó trưởng Ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh chia sẻ, giữ gìn lò gạch với mục tiêu cuối cùng là để người dân cùng tham gia đề án, mức kinh phí hỗ trợ hơn 9 tỷ đồng để bà con giữ lại lò gạch.

Công ty Du lịch Mekong Travel đã xây tuyến cho du khách trải nghiệm ở lò gạch, gốm.

Khi đề án được triển khai sẽ đón du khách từ khắp mọi miền. Với sự ủng hộ của bà con sẽ có thêm niềm tin để du lịch khởi sắc, phát triển kinh tế - xã hội.

Ông Phan Văn Giàu cho biết thêm, Sở Văn hóa - TT - DL đang phối hợp với các địa phương triển khai đúng và kịp thời các nội dung của chính sách hỗ trợ bảo tồn lò gạch, gốm thuộc đề án.

Song song đó, ngành cũng chỉ đạo các bộ phận chuyên môn tập trung thực hiện nhiệm vụ quy hoạch và các công đoạn tiếp theo để đưa đề án đi vào thực tế; phối hợp các địa phương trong vùng dự án tiếp tục tuyên truyền để người dân đồng thuận cùng triển khai thực hiện; khuyến khích, tạo điều kiện thu hút khách du lịch đến tham quan địa phương.

Ngành tổ chức tập huấn để người dân từng bước làm quen, hướng đến phát triển mô hình du lịch cộng đồng, sản xuất và bán sản phẩm đặc trưng của làng nghề... tạo nền tảng phát triển khi Đề án Di sản đương đại Mang Thít được triển khai và đi vào cuộc sống.

Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ