Chuyển hướng đầu tư thích ứng với biến đổi khí hậu

Tuyến dân cư vùng lũ ấp An Hiệp, xã Lộc Hòa (Long Hồ) ổn định nơi ở cho hơn 250 hộ dân vùng ngập lũ.

(VLO) Chương trình xây dựng cụm, tuyến dân cư (CTDC) và nhà ở vùng ngập lũ tỉnh Vĩnh Long đã góp phần quan trọng giúp dân vùng thường xuyên bị ngập lũ và dân nghèo tránh lũ lụt, ổn định nơi ở và sinh kế. Nhưng sau 20 năm (2001- 2022) nhìn lại, chương trình này cần chuyển hướng về quy hoạch, đầu tư xây dựng để phù hợp với bối cảnh mới- thích ứng với biến đổi khí hậu.

Bộc lộ những hạn chế

Có thể thấy, những thành tựu nổi bật trong thời gian qua là chương trình trên đã cơ bản chuẩn bị những điều kiện thiết yếu cho dân vào ở với nơi ở mới, có điều kiện tiếp cận, hưởng thụ những công trình công cộng như điện, đường. Tuy nhiên, qua hơn 2 giai đoạn triển khai thực hiện, chương trình bộc lộ những hạn chế nhất định.

Trước nhất có thể kể đến là các CTDC chỉ mới đáp ứng nhu cầu cư trú. Trừ những nhà thuộc diện bán 30% số nền, số nhà còn lại có diện tích nhỏ (khoảng 32- 37m2, trung bình từ 7- 11 m2/người); nhà và lô có cấu trúc đơn điệu, kém an toàn đối với gió mạnh, không gian sinh hoạt còn hẹp.

Trong CTDC ít có bãi rác, khu xử lý rác, ít hoặc không có quỹ đất dự phòng để phát triển hoặc chuyển đổi xây dựng hạ tầng thiết yếu như chợ, bến bãi, trường học, trạm xá, điểm xử lý nước thải, nước mặt, cụm tiểu thủ công nghiệp, nghĩa trang... Một số CTDC có chợ nhưng hoạt động không hiệu quả.

Kế đến là các CTDC phát triển không đều. Hiện các CTDC phân hóa theo 3 loại: CTDC phát triển nhanh theo hướng đô thị hóa đã xây dựng ở các cụm dân cư gần đô thị (thị xã, thị trấn, thị tứ).

CTDC phát triển trung bình với khuynh hướng đô thị hóa vừa phải, thường là CTDC nằm gần các trục giao thông lớn như quốc lộ, đường tỉnh. CTDC chậm phát triển nằm cách biệt trung tâm xã, không thuận lợi về giao lưu kinh tế.

Dù có khác biệt về tốc độ phát triển nhưng nhìn chung hạn chế lớn nhất của chương trình là chưa tạo tiền đề để phát triển vững chắc: Sản xuất của hộ dân vào ở chưa ổn định, thu nhập không cao, hoạt động sản xuất phi nông nghiệp như kinh doanh, dịch vụ, sản xuất tiểu thủ công nghiệp không đáng kể, phần lớn hộ dân tìm việc bên ngoài CTDC.

Đây là một trong những nguyên nhân làm cho tỷ lệ lấp đầy số hộ vào ở trong các CTDC không đạt, nhiều lô đất đến nay chưa xây nhà hoặc đã xây nhà nhưng hộ không vào ở, bỏ hoang.

CTDC thích ứng với biến đổi khí hậu

Hộ dân ở giữa đồng cần xem xét bố trí vào cụm, tuyến dân cư vùng ngập lụt giai đoạn tới đến năm 2025.

Để cải thiện, nâng cao điều kiện an toàn về nhà ở, môi trường sống phù hợp hơn, ứng phó với biến đổi khí hậu, tạo sinh kế bền vững cho người dân trong các CTDC, đồng thời để triển khai nhiệm vụ Nghị quyết số 120/NQ-CP ngày 17/11/2017 của Chính phủ về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu, chương trình CTDC ở Vĩnh Long cần điều chỉnh, bổ sung, chuyển hướng đầu tư xây dựng trong bối cảnh mới.

Theo đó, về quy hoạch, đối với các CTDC đã có. Do diện tích mỗi căn nhà quá hẹp (từ 32- 37m2) và hiện có nhiều hộ không xây nhà, nhà bỏ hoang, thì nên tiến hành rà soát, điều chỉnh quy hoạch, trong đó cần cho phép các đối tượng của chương trình mà không có điều kiện phát triển được chuyển nhượng nền nhà, nhà cho hộ khác có điều kiện mua nền nhà để mở rộng diện tích nhà ở, đảm bảo diện tích nhà ở bình quân đầu người là 26,7m2 sàn/người (khu vực đô thị 27m2 sàn/người, khu vực nông thôn 26,6m2 sàn/người) theo tiêu chí nhà tại Quyết định số 1403/QĐ-UBND ngày 12/7/2022 của UBND tỉnh Vĩnh Long phê duyệt Kế hoạch phát triển nhà ở năm 2022 trên địa bàn tỉnh. 

Đối với những CTDC dự kiến xây dựng mới cần quy hoạch vị trí các CTDC này gần đô thị (thị xã, thị trấn) hoặc trung tâm xã hoặc gần các trục giao thông lớn để dễ tiến hành đô thị hóa CTDC sau này.

Về đối tượng của chương trình, ngoài các đối tượng ưu tiên của giai đoạn trước, sắp tới chương trình cần xem xét bổ sung thêm các đối tượng như: Hộ có nhà yếu ở vùng thường xuyên bị lốc xoáy, gió mạnh gây sập nhà, tốc mái; hộ ở giữa đồng; hộ ở vùng thường xuyên bị thiếu nước ngọt do ảnh hưởng của hạn hán- xâm nhập mặn; hộ có nhà ở riêng lẻ phải giải tỏa, di dời do bị ảnh hưởng của các dự án phát triển kinh tế- xã hội, quốc phòng- an ninh của Nhà nước mà không đủ số lượng để bố trí trong khu tái định cư riêng.

Về hạ tầng kỹ thuật trong các CTDC, ngoài các công trình đã quy định ở giai đoạn trước cần xem xét bổ sung công trình kè chống sạt lở bờ sông tại các CTDC để vừa chống sạt lở, vừa ngăn triều cường, nước dâng.

Còn đối với mức cho các hộ dân thuộc diện đối tượng của chương trình vay để mua trả chậm nền nhà, nhà ở trong các CTDC thì cần xem xét tăng mức cho vay và thời gian vay so với quy định hiện tại để hộ vay có đủ tiền và thời gian trả vay do chi phí xây dựng nhà ngày càng tăng.

Bài, ảnh: MỸ TRUNG