Giờ mấy ai còn thắng mỡ heo!

Trong bếp ngày nay vắng bóng hẳn những keo, những thố đựng mỡ heo đã thắng, một gia vị không thể thiếu dùng để nấu nướng, chiên xào trong ẩm thực Việt. Thay vào đó là hình ảnh những chai nhựa dầu ăn thực vật với rất nhiều thương hiệu phong phú.

Mỡ heo trộn cơm chan nước mắm đồng.

Việc liều lượng cần thiết trong mỗi bữa ăn của các loại dầu, mỡ thực vật và động vật, vấn đề lợi hại thế nào khi dùng quá liều… đó là câu chuyện của khoa học dinh dưỡng; nhưng dưới góc độ ẩm thực Việt, thì hẳn nhiên mỡ heo sẽ tạo hương vị vượt trội so với dầu thực vật thường dùng ngày nay.

Hơn thế nữa, đối với rất nhiều người thuộc lứa tuổi trung niên trở lên, các món ăn đi cùng với mỡ heo là cả một vùng ký ức mộc mạc thân thương của những bữa ăn một thời nghèo khó nhà quê.

Về mặt kinh tế, thắng 1kg mỡ heo sẽ được một thố đầy dùng khá lâu. Thông thường cách thắng mỡ heo khá đơn giản, tuy nhiên, nếu có thêm khâu xử lý lúc sơ chế sẽ tạo nên những tép mỡ thơm giòn hơn khi nấu nướng. Cần một nồi nước nấu sôi thả vào vài củ hành tím, mấy lát gừng và một ít muối hột, rồi thả nguyên miếng mỡ heo vào trong khoảng 3 phút là được; khâu xử lý này vừa vệ sinh, vừa tạo thêm hương vị đậm đà. Sau đó mới xắt thành từng miếng vuông nhỏ là có thể thắng mỡ bằng những cái chảo to.

Nhắc đến những thố mỡ dưới bếp ngày xưa, hẳn sẽ có rất nhiều người nhớ đến món ăn thông dụng nhất, đơn giản nhất là cơm nóng chan mỡ. Vào khoảng thời gian tiết trời mát, lạnh, mỡ trong thố đong đặc lại thành khối, xúc muỗng mỡ trộn vào tô cơm nóng hổi, mỡ tan ra ướp từng hột cơm bóng nhẫy, dậy lên mùi thơm béo ngậy, chan vào tí nước mắm cá linh, trộn đều lên rồi cứ thế mà ăn một cách ngon lành.

Có điều thú vị là cả người miền Tây và người ngoài Bắc hồi xưa cũng đều có cách ăn giống nhau như thế. Có lẽ đó là một trong những món ăn gợi nhớ nhất, bởi đó là lúc trong nhà không còn đồ ăn, cũng là lúc bụng đói, việc gấp, cứ thế làm một tô cơm trộn với mỡ heo, chan nước mắm đồng, mọi thứ nó rất “hòa điệu” béo ngậy, đậm đà, mặn mọi mà nhớ đời của một bữa cơm quê không thể đơn giản hơn.

Cầu kỳ hơn một chút với mỡ heo trong những buổi bếp quê xa chợ, nhà chẳng còn đồ ăn gì để chế biến, thì lôi cái ơ đất ra cũng với mỡ heo và nước mắm đồng, cả nhà xúm quanh cái ơ kho quẹt, cuộn những cọng rau sống mà quẹt từ thành ơ cho đến tận đáy nồi.

Ơ kho quẹt mặn quéo lưỡi còn được gọi là kho lổ, trên thành ơ đóng những váng muối trắng xóa, vậy mà bữa ăn với món kho quẹt đó có thể đánh thức vị giác, sự thèm thuồng của cả xóm khi mùi thơm của nó cứ ngào ngạt bay đi theo gió. Những đứa trẻ nhà quê xưa không có các loại sữa, không có những loại thức ăn ê hề, nhưng có lẽ hai món chủ lực trong bếp là mỡ heo và nước mắm đồng, đủ để giúp chúng lớn lên mạnh khù; ngược lại cũng chẳng thấy những đứa trẻ béo phì như xã hội hiện đại ngày nay, nếu có cũng rất hiếm.

Những bữa sáng nhà quê xưa nếu sang hơn chút thì chắc đó là món cơm chiên. Vài trứng gà hốt trong ổ còn nóng hổi, vét nồi cơm nguội và sẵn hũ mỡ heo vậy là nhoáng cái có món cơm chiên chắc bụng mà đi học tới trưa. Hãy thử chiên cơm bằng mỡ heo và chiên cơm bằng dầu ăn, sẽ thấy sự chênh lệch rõ ràng của cái sự ngon dở thế nào. Cũng tiếc là giờ mấy ai còn thắng mỡ heo, món gia vị vừa ngon thực sự, vừa cần thiết cho dinh dưỡng ẩm thực hàng ngày. Cùng với nước mắm đồng, nó tạo nên hồn cốt của những bếp quê xưa.

Bài, ảnh: NGỌC TRẢNG