Tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực thủy sản

Thẩm định độc lập về dự thảo Nghị quyết của Chính phủ nhằm tháo gỡ khó khăn trong thi hành pháp luật liên quan đến lĩnh vực thủy sản mới đây tại Bộ Tư pháp, nhiều ý kiến đề nghị các quy định đưa ra cần thận trọng, đúng, trúng vướng mắc cần xử lý.

Khai thác thủy sản là nghề chính của người dân tại nhiều vùng biển.

Có cơ hội gỡ cảnh báo "thẻ vàng" của Ủy ban châu Âu

Tính đến ngày 30/6/2025, số lượng tàu cá cả nước đã đăng ký, cập nhật trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase) là 81.719 chiếc, trong 28.164 tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS), đạt 99,06%.

Cả nước còn 486 tàu cá chưa đăng ký, 16.725 tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên không đủ điều kiện hoạt động như chưa đăng ký, chưa đăng kiểm, chưa được cấp giấy phép khai thác, chưa lắp VMS.

Hiện có khoảng 15.000 tàu cá chưa cập nhật đúng, đầy đủ thông tin tàu cá trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase), hệ thống giám sát tàu cá (VMS) gắn với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư VNeID (thiếu, sai lệch thông tin căn cước công dân, sai lệch thông tin đăng ký tàu cá…).

Hằng tuần, các địa phương rà soát, cập nhật danh sách tàu cá nguy cơ cao khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định hoạt động đánh bắt thủy sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) trên cơ sở dữ liệu hệ thống giám sát tàu cá VMS để các cơ quan chức năng tập trung kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm (nếu có).

Hằng ngày, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cung cấp danh sách tàu cá của các địa phương hoạt động gần ranh giới, mất kết nối hệ thống giám sát tàu cá VMS gần ranh giới với các nước để theo dõi, liên lạc với chủ tàu, thuyền trưởng cảnh báo không vi phạm khai thác IUU, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển.

Tính đến ngày 30/6/2025 đối với khối tàu từ 24m trở lên mất kết nối VMS hơn 6 giờ là khoảng 3.000 lượt tàu, mất kết nối hệ thống giám sát tàu cá VMS quá 10 ngày trên biển là 24 lượt tàu, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển là 4 lượt tàu. Con số này đã giảm đáng kể so với những năm trước đây.

Mặc dù các lực lượng chức năng đang nỗ lực xử phạt triệt để các vụ việc vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài song kết quả xử phạt tàu cá vi phạm ngắt kết nối hệ thống giám sát tàu cá VMS trên biển, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển vẫn còn thấp so với vụ việc được phát hiện.

Việc cập nhật thông tin xử phạt vi phạm khai thác IUU trên cơ sở dữ liệu xử phạt hành chính trong lĩnh vực thủy sản theo quy định tại địa phương chưa đầy đủ, kịp thời.

Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, Việt Nam có cơ hội gỡ cảnh báo "thẻ vàng" của Ủy ban châu Âu (EC) nếu các hoạt động chống IUU được duy trì thực hiện và công tác xử lý nghiêm đối với các hành vi nghiêm trọng: Vi phạm vùng biển nước ngoài, vượt ranh giới, ngắt kết nối hệ thống giám sát tàu cá VMS...

Đề xuất xóa đăng ký với tàu cá bị nước ngoài bắt giữ và xử lý vi phạm

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, điểm đáng chú ý trong dự thảo Nghị quyết của Chính phủ ban hành các quy định tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong triển khai Luật Thủy sản năm 2017, các văn bản pháp luật quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật về chống IUU, đó là cho phép thu hồi Giấy phép khai thác thủy sản trong một số trường hợp:

Tàu cá được cấp giấy phép không còn thuộc quyền sở hữu, quyền sử dụng hợp pháp của tổ chức, cá nhân;

Tàu cá mất kết nối thiết bị hệ thống giám sát tàu cá VMS khi hoạt động trên biển liên tục được phát hiện trên hệ thống giám sát tàu cá trong thời gian từ 3 tháng trở lên từ ngày cơ quan có thẩm quyền thông báo bằng văn bản;

Tàu cá đã thay đổi nghề, loại ngư cụ ghi trong giấy phép cấp cho tàu cá; tàu cá là phương tiện được cấp Giấy phép thực hiện hành vi vi phạm nghiêm trọng về khai thác thủy sản từ 2 lần trở lên trong thời hạn 12 tháng đã bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng vẫn tiếp tục tái phạm.

Ông Trần Đình Luân cho rằng, quy định này sẽ hạn chế tình trạng vi phạm quy định khai thác thủy sản hiện nay, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người dân.

Dự thảo Nghị quyết cũng cho phép thực hiện việc xóa đăng ký tàu cá đối với các trường hợp tàu cá đã bị nước ngoài bắt giữ và xử lý vi phạm; tàu cá mất kết nối thiết bị hệ thống giám sát tàu cá VMS khi hoạt động trên biển liên tục được phát hiện trên hệ thống giám sát tàu cá trong thời gian từ 12 tháng trở lên từ ngày cơ quan có thẩm quyền thông báo bằng văn bản.

Thẩm định dự thảo nghị quyết, nhiều ý kiến cho rằng, một điểm nghẽn lớn trong thực thi pháp luật hiện nay là việc xử phạt chủ yếu nhắm vào thuyền trưởng, trong khi chủ tàu - người hưởng lợi chính lại có thể né tránh trách nhiệm.

Ông Trần Văn Huy, tỉnh Gia Lai - người từng có thâm niên nhiều năm đi đánh bắt xa bờ cho biết: “Chúng tôi được thuê làm thuyền trưởng, cũng không thể quyết định hướng đi của tàu. Nhiều việc phải theo ý chủ tàu nên rất khó. Chủ tàu bảo thế này chúng tôi không thể nào làm thế khác được, ngay cả việc tắt thiết bị giám sát hành trình”.

Do đó, dự thảo lần này đề xuất các biện pháp mạnh hơn nhằm quy trách nhiệm trực tiếp cho chủ tàu trong các trường hợp vi phạm nghiêm trọng, đặc biệt là hành vi đưa tàu cá khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài.

Về mức phạt hiện tại, đặc biệt đối với hành vi không đánh dấu tàu cá sẽ được nâng lên để phù hợp hơn với các khuyến nghị của EC.

Có ý kiến đề nghị xây dựng một cơ chế phối hợp hiệu quả, có thể là một “tổ công tác liên ngành” để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật tại địa phương bởi thực tế cho thấy công tác chống khai thác IUU ở cấp cơ sở, đặc biệt là cấp xã, còn rất nhiều khó khăn do thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng như biên phòng, công an, ngành thủy sản.

Thứ trưởng Tư pháp Phan Chí Hiếu (bên trái) phát biểu tại Hội đồng thẩm định độc lập.

Theo Thứ trưởng Tư pháp Phan Chí Hiếu, việc ban hành Nghị quyết của Chính phủ sẽ tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực thủy sản, đặc biệt là để đáp ứng mục tiêu gỡ “thẻ vàng” của EC vào năm 2025. Tuy nhiên phải rà soát, hoàn thiện dự thảo để bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp trước khi trình Chính phủ.

Với các quy định liên quan đến việc xóa đăng ký tàu cá, thu hồi giấy phép, Thứ trưởng nhấn mạnh, đây là những nội dung có thể ảnh hưởng đến quyền sở hữu tài sản và quyền tự do kinh doanh - những quyền con người, quyền công dân cơ bản được quy định trong Hiến pháp và chỉ có thể bị hạn chế bởi luật.

Theo Hương Nguyên/nhandan.vn