Đồ xôi khoai xéo ngày mưa

Những ngày mưa rả rích, bắt thèm, bắt nhớ món ăn "để dành" những ngày đông giá rét miền Bắc ngày xưa. Vậy là lấy ra mớ khoai lang xắt xéo phơi khô để dành đã lâu, mua thêm lon gạo nếp, vài trăm gram đậu đen, đậu phộng. Chuẩn bị đồ món xôi khoai xắt xéo ăn cho… đã nư cái nỗi nhớ.

Xôi khoai xắt xéo của miền Bắc.

Những ngày mưa rả rích, bắt thèm, bắt nhớ món ăn “để dành” những ngày đông giá rét miền Bắc ngày xưa. Vậy là lấy ra mớ khoai lang xắt xéo phơi khô để dành đã lâu, mua thêm lon gạo nếp, vài trăm gram đậu đen, đậu phộng. Chuẩn bị đồ món xôi khoai xắt xéo ăn cho… đã nư cái nỗi nhớ.

Xôi là món ăn truyền thống lâu đời nhất trong ẩm thực cư dân Việt, vốn làm chủ nền văn minh lúa nước từ mấy ngàn năm trước. Trong các đám giỗ, cúng đình quan trọng trước tiên phải có món xôi.

Trải mấy ngàn năm, xôi vẫn ngự trị trong ẩm thực Việt và được chế biến thành rất nhiều kiểu, được ăn kèm với rất nhiều loại thực phẩm khác, xôi cũng tồn tại là món ăn sáng rẻ tiền ở các vỉa hè.

Nhưng món xôi chế biến chung với khoai lại là món ăn đậm đà vùng quê Bắc Bộ xưa. Miền Nam là vựa lúa gạo, nhưng vẫn có thời kỳ thiếu thốn lương thực nên nhà nhà đều độn khoai trong những nồi cơm, ăn riết rồi quá ngán bắt sợ, nhưng lâu lâu thì lại thấy nhớ nhớ, vậy là cho vài củ khoai độn vào nồi cơm.

Món cơm độn khoai này có lẽ sau này chẳng còn ai ăn nữa đâu, khi đất nước đã qua cái thời “ăn cho no”, khoai củ trở nên thân thiết thường trực trong các bữa ăn.

Hồi đó, ngoài Bắc khoai lang thường được xắt xéo thành những lát mỏng vừa phải, đem phơi thiệt khô rồi để dành. Khoai lang được cho vào những cái lu, khạp da bò ủ cùng những lá chuối khô nhằm chống ẩm để dành được lâu.

Đến những tháng vào đông giá rét, khi mà “ngoài đồng vàng mơ, trong nhà đói mờ con mắt”, chính là lúc dỡ khoai trong hũ ra làm món xôi khoai xắt xéo.

Chế biến món này hơi khác với loại xôi bình thường một chút và không khéo rất dễ bị nhão (nhiều nước) sẽ không ngon, ăn rất ngán.

Do đó, khi đồ xôi khoảng chừng 45 phút cho mềm hạt nếp thì phải nhắc xửng xuống lấy xôi cho ra mâm trộn đều, rồi hong gió hoặc phơi nắng cho ráo.

Sau đó, đem cho lại vào xửng bắc lên bếp giữ lửa liu riu, canh xôi cho thiệt chín thì tắt bếp. Đến tầm xế chiều bụng lưng lửng đói, trời cũng bắt đầu đổ mưa kéo dài rả rích, thì dọn xôi ra cả nhà cùng ăn và cùng nhớ về những ngày khó khăn, có được món xôi thế này là thấy quý vô cùng.

Xôi khoai xắt xéo, khác hẳn với xôi ngọt cần có đường hay xôi mặn thì phải có kèm thịt hoặc chà bông. Chất bùi, ngọt của khoai lang thấm vào từng hạt nếp ăn rất vừa miệng, hòa lẫn với những hạt đậu đen bùi bùi, những hạt đậu phộng sần sật là đủ khoái khẩu rồi.

Thiệt lâu mới được ăn lại món xôi khoai xắt xéo, món ăn quê của một thời thiếu đói, lại cảm nhận cái ngon nó đến tận sâu từ trong nỗi nhớ thành ra nó hơn cả một món ăn. Không ăn nhiều, mà để dành trong ngăn lạnh, lâu lâu lại múc vài muỗng ngon càng thêm ngon.

Bài, ảnh: NGỌC TRẢNG