Giữ gìn, bảo tồn văn hóa và ngôn ngữ Khmer 

Thực hiện chủ trương giữ gìn, bảo tồn văn hóa và ngôn ngữ Khmer, Sở GD-ĐT triển khai, hướng dẫn kịp thời về dạy và học tiếng Khmer trong các cơ sở giáo dục phổ thông, trung tâm giáo dục thường xuyên và các cơ sở tôn giáo với mong muốn truyền đạt kiến thức giúp học sinh (HS) Khmer học chữ viết và văn hóa dân tộc từ khi còn nhỏ để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. 

Ông Kiên SêRây, người có uy tín vùng đồng bào Khmer dạy chữ Khmer tại chùa Bàu Sơn.

Đưa ngôn ngữ Khmer vào hệ thống giáo dục 

Tại các địa phương vùng đồng bào Khmer, ngành giáo dục đã đưa chương trình dạy chữ Khmer vào các trường học, việc này giúp HS có cơ hội học tiếng mẹ đẻ trong giờ học chính. Ngoài hệ thống giáo dục chính tại trường, các lớp hè dạy chữ Khmer ở các chùa, trung tâm giáo dục thường xuyên giúp nhiều HS không có điều kiện học chữ trong năm học.

Hiện toàn tỉnh có 9 trường phổ thông dân tộc nội trú và 1 Trường Trung cấp Pali-Khmer. Đây là những trường thuộc diện chính sách đặc biệt ưu tiên, đảm bảo nhu cầu giáo dục và hoạt động nội trú. Mạng lưới trường dân tộc nội trú giữ vai trò then chốt trong công tác đào tạo, ưu đãi miễn học phí, học phẩm, BHYT và học bổng 80% mức lương cơ bản. Những HS mới trúng tuyển vào trường được hỗ trợ thiết bị phục vụ học tập, ăn ở, sinh hoạt… 

Trường Trung cấp Pali- Khmer góp phần quan trọng trong việc bảo tồn, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Hòa thượng Thạch Sok Xane- Hiệu trưởng Trường Trung cấp Pali- Khmer cho biết: Năm học 2025-2026, trường có 224 học viên. Trường đào tạo theo hình thức đặc thù bao gồm hệ thống giáo dục thường xuyên tiếng Pali, Ngữ văn Khmer và giáo lý Phật giáo cho đối tượng là tăng sinh và HS Khmer. 

Được đào tạo song ngữ Việt- Khmer, em Sơn Tịnh, học sinh lớp 12A, Trường Trung cấp Pali- Khmer bày tỏ: Học ở đây ngoài được hưởng chính sách ưu đãi của nhà nước, những HS giỏi được hỗ trợ học bổng; được tiếp cận 2 ngôn ngữ tiếng Việt và Khmer, trao đổi nghệ thuật, kết nối, duy trì phong tục tập quán dân tộc. 

Dân số của tỉnh hơn 4,2 triệu người, trong đó có khoảng 8,4% là người Khmer, thời gian qua, tỉnh chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên có khả năng dạy chữ Khmer để nâng cao nghiệp vụ; đồng thời khuyến khích người Khmer học chuyên ngành sư phạm để bảo đảm nguồn nhân lực lâu dài cho phong trào dạy chữ Khmer. Hiện tỉnh có 231 giáo viên dạy tiếng Khmer, trong đó 200 giáo viên ĐH sư phạm tiếng Khmer, 27 cử nhân giáo dục tiểu học và 4 thạc sĩ.

Việc đưa chương trình dạy chữ Khmer vào hệ thống giáo dục phổ thông là cách thiết thực để duy trì, phát triển ngôn ngữ Khmer trong thế hệ trẻ. Ông Thạch Tha Lai- Phó Giám đốc Sở GD-ĐT cho biết: Năm học 2025-2026, tỉnh Vĩnh Long có 1.316 cơ sở giáo dục từ mầm non đến phổ thông và giáo dục nghề nghiệp, thường xuyên với 81.228 người học.

Để nâng cao chất lượng dạy tiếng Khmer, Sở GD-ĐT đầu tư cơ sở vật chất, tài liệu giảng dạy, sách giáo khoa và các phương tiện hỗ trợ khác hơn 1 tỷ đồng, đảm bảo đáp ứng nhu cầu cho HS mượn để học. Bên cạnh đó, hỗ trợ 50% phụ cấp giáo viên dạy tiếng Khmer tại các xã vùng đặc biệt khó khăn.

Giáo viên không thuộc vùng đặc biệt khó khăn được hưởng phụ cấp 0,3 theo Nghị định số 82/2010/NĐ-CP, ngày 15/7/2010 của Chính phủ. Để HS Khmer có điều kiện học tập tốt, tỉnh triển khai chính sách cử tuyển; dự bị ĐH; chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập và chính sách hỗ trợ khác như mượn sách giáo khoa, tiền điện, nước, đồ dùng học tập và sinh hoạt.

Tại các chùa Phật giáo Nam tông Khmer, ngoài việc sử dụng cơ sở vật chất hiện có, được Sở GD-ĐT hỗ trợ 1.773 bộ bàn ghế, toàn bộ sách giáo khoa phục vụ các lớp bổ túc văn hóa tiếng Khmer đảm bảo bài bản. Bên cạnh tỉnh có chính sách hỗ trợ các vị sư và Achar dạy học với mức 35.000 đồng/tiết học. Hè năm 2025, có 946 người dạy chữ Khmer được hỗ trợ gần 5 tỷ đồng.

Duy trì hàng năm

Lớp học hè chữ Khmer tại chùa Bàu Sơn, xã Châu Thành.

Có được thành quả ấy là có sự đóng góp thầm lặng của nhiều thế hệ tri thức Khmer ngày ngày đến chùa để truyền dạy chữ viết cho con em dân tộc Khmer. Từ ý thức giữ gìn vốn văn hóa của dân tộc từ thế hệ này sang thế hệ khác tiếp nối đến chùa để học và dạy chữ.

Ông Kiên SêRây, người có hơn 10 năm dạy chữ Khmer ở chùa Bàu Sơn (xã Châu Thành) cho biết: Mỗi buổi học không chỉ trang bị cho HS kỹ năng đọc, viết câu từ thông dụng, mà có thể giao tiếp nhau bằng ngôn ngữ và chữ viết của dân tộc mình. Đây là dịp để chúng tôi truyền đạt đạo lý, giúp HS hiểu biết về phong tục tập quán, tạo niềm tin, động lực để chữ viết và tiếng nói của dân tộc luôn được giữ vững và phát huy. 

Em Thạch Thị Trúc Phương- HS lớp 8 Trường Phổ thông dân tộc nội trú Châu Thành đã có 6 năm học chữ Khmer vào dịp hè tại chùa Bàu Sơn bộc bạch: Mặc dù được học Ngữ văn Khmer tại trường, nhưng vốn từ vựng và cấu trúc câu chưa phong phú. Mỗi dịp hè, em học thêm ngôn ngữ Khmer nhằm luyện chữ viết, giọng điệu phát âm, đặc biệt là vận dụng đúng cấu trúc câu, sử dụng ngữ pháp tốt hơn.

Lớp học hè không chỉ thu hút HS, mà còn có nhiều vị sư theo học. Sư Thạch Danh (42 tuổi), vị sư cao tuổi nhất lớp học tại chùa Bàu Sơn chia sẻ: “Một năm trước, từ khi vào chùa Bàu Sơn tu hành, chứng kiến các em và tăng sinh học tiếng Khmer, nhận thấy bản thân thiếu nhiều kiến thức tiếng mẹ đẻ. Hè năm 2025, tôi dành nhiều thời gian luyện tập mở rộng từ vựng và sử dụng cấu trúc câu. Qua 2 tháng học tập, tôi đã nhận biết mặt chữ, phát âm đúng và viết được chữ Khmer”.

Phó Giám đốc Sở GD-ĐT- Thạch Tha Lai cho biết thêm: Tỉnh có 143 điểm chùa tổ chức dạy chữ Khmer từ căn bản đến nâng cao. Từ khi Chính phủ ban hành Nghị định số 82/2010/NĐ-CP, ngày 15/7/2010 về chính sách dạy và học tiếng nói, chữ viết dân tộc thiểu số. Nhiều năm qua, việc giảng dạy ở các chùa duy trì hàng năm nhờ có sự quan tâm, ủng hộ từ các cấp chính quyền địa phương và đông đảo phật tử gần xa. Hè năm 2025, có 137 điểm chùa tổ chức 1.066 lớp dạy chữ Khmer thu hút 23.733 người học. 

 Bài, ảnh: MỸ NHÂN