Miền Tây một thuở:

Xuất giá

Người dân cả cuộc đời sống chan hòa, bình yên bên những dòng sông. Song hành với mỗi chặng đường đời ấy là những dấu ấn khó phai mờ, những nghi lễ gắn liền với phong tục tập quán, giờ đây những nét còn gìn giữ, lưu truyền, những điều dần phôi pha theo năm tháng.

Trước khi đôi lứa về sống bên nhau trong một mái nhà, qua nhiều nghi thức từ coi mắt, đám đi nạp tài, đám nói, đám cưới. Đám cưới diễn ra trong hai ngày, ngày đầu những người bà con, hàng xóm sang phụ mượn bàn ghế, dựng rạp cưới, cổng cưới, người ta trang trí từ cây nhà lá vườn, với buồng đủng đỉnh, lá dừa nước,… Heo, bò được làm thịt nấu món chuẩn bị ngày sau đãi khách. Các chị không quên chuẩn bị nồi cháo để tối họ hàng sang chơi nhâm nhi vài chung rượu, trò chuyện với cô dâu và gia đình, không khí nồng ấm và náo nhiệt.

Nghi thức quan trọng được tổ chức, đó là lễ xuất giá: “Trước lạy cha, sau lạy má/ Con đã có chồng rồi xuất giá tòng phu”. Để người con gái từ biệt, mãi xa mái ấm gia đình mà suốt thời ấu thơ đã từng gắn bó. Lễ diễn ra trong khung giờ từ 7-9 giờ tối. Ông bà, cha mẹ, những người thân thuộc ngồi để nhận rượu từ cô dâu. Và khi nhận rượu từ cô dâu, họ cho cô dâu phần quà để có ít vốn liếng về nhà chồng. Cha mẹ cho con gái ít của cải để làm của hồi môn.

Đây cũng là lúc bà, cô, dì, mợ… dặn dò nếp ăn, nếp ở để cháu gái mình cư xử cho trong ấm ngoài êm ở hoàn cảnh mới. Cứ thế diễn ra… Xuất giá được xem là bước ngoặt đánh dấu sự chuyển đổi quan trọng của đời người con gái. 

Rồi sáng lại đàn trai bưng mâm lễ sang rộn ràng rước dâu bằng xuồng. Trên bến không khí nhộn nhịp, trẻ con và cả những người lớn kéo ra xóm để coi cô dâu chú rể. Người con gái về làm dâu xứ lạ, với nỗi nhớ nhà: “Chiều chiều ra đứng ngõ sau/ Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều”. Hay “Má ơi đừng gả con xa/ Chim kêu vượn hú biết nhà má đâu”.

Rồi ba ngày sau diễn ra đám phản bái với mâm trầu rượu đựng trong khay hộp và cặp vịt lông trắng để mang sang nhà gái. Phong tục mang sang nhà gái với những hàm ý riêng, ngày xưa với quan niệm trong chữ trinh tiết đến cực đoan. Nếu chẳng may, vì một lý do gì đó người con gái không chứng minh được sự trinh trắng, nhà chồng hẹp lượng không bỏ qua thì lễ vật mang sang là trầu úa, khô, cặp vịt rằn. 

Đó là chuyện xa xưa một thuở, giờ có người nói đùa ngày xưa “Cha mẹ đặt đâu, con ngồi đấy”, chớ giờ “Con đặt đâu, cha mẹ ngồi đấy”. Ý nói, giờ con cái được cưng chiều hơn. 

Nay, nghi thức cưới hỏi được đơn giản khá nhiều. Và dù rằng những phong tục vẫn được cố gắng gìn giữ, có đôi lúc lại thấy luyến tiếc nhưng đó là quy luật tất yếu của cuộc sống, khó lòng ta cưỡng lại được.

Bài, ảnh: HOÀI THƯƠNG