Vấn đề nhuận bút, thù lao đối với biên kịch, đạo diễn… các sản phẩm nghệ thuật thực hiện từ vốn ngân sách là nỗi trăn trở của nhiều người làm nghệ thuật.
 |
| Những nghệ sĩ ngày càng sáng tạo nhiều tác phẩm chất lượng tốt phục vụ công chúng. |
Vấn đề nhuận bút, thù lao đối với biên kịch, đạo diễn… các sản phẩm nghệ thuật thực hiện từ vốn ngân sách là nỗi trăn trở của nhiều người làm nghệ thuật.
Nghị định số 21/2015/NĐ-CP (gọi tắt là Nghị định số 21) quy định về nhuận bút, thù lao đối với tác phẩm điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, sân khấu… trong lĩnh vực này sau 8 năm thực hiện cũng đã bộc lộ nhiều bất cập. Nhiều ý kiến cho rằng, cần sớm nghiên cứu, đánh giá để sửa đổi, bổ sung nghị định trên cho kịp thời, phù hợp với tình hình thực tế.
Động viên, khuyến khích sáng tạo nghệ thuật
Theo báo cáo của Cục Bản quyền tác giả, Nghị định số 21 được ban hành và áp dụng đã động viên, khuyến khích sáng tạo các thành phần sáng tác hưởng nhuận bút, thù lao theo nghị định vì ngoài khoản thù lao, nhuận bút thì các thành phần còn được hưởng nhuận bút khuyến khích; các thành phần sáng tác (chức danh) và mức hưởng nhuận bút được tăng lên.
Điều đó cho thấy sự quan tâm của Nhà nước đầu tư cho các thành phần sáng tác, góp phần động viên người sáng tạo nghệ thuật và gián tiếp nâng cao chất lượng tác phẩm.
Nghị định số 21 quy định rõ ràng về đối tượng áp dụng; nguyên tắc chi trả, xác định mức nhuận bút, thù lao; phân chia nhuận bút, thù lao giữa các đồng tác giả, đồng chủ sở hữu quyền tác giả theo thỏa thuận; nhuận bút khuyến khích; nhuận bút trong trường hợp tác phẩm được sử dụng làm tác phẩm phái sinh; lập dự toán, thanh toán và quyết toán; căn cứ vào thể loại, quy mô, chất lượng tác phẩm, loại hình nghệ thuật, chức danh sáng tạo, khung nhuận bút, thù lao… tạo thuận lợi trong quá trình thực hiện, phù hợp tình hình thực tiễn.
Quy định tại Nghị định số 21 đã tạo sự linh hoạt để bên sử dụng tác phẩm và bên sáng tạo có thể thỏa thuận căn cứ vào chất lượng tác phẩm, nguồn kinh phí được phép sử dụng để chi trả nhuận bút, thù lao; trừ trường hợp tác phẩm do Nhà nước đặt hàng hoặc đấu thầu thì trả theo hợp đồng đặt hàng hoặc đấu thầu.
Quy định về mức chi trả tại Nghị định số 21 tạo thuận tiện cho các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước trong việc bảo vệ dự toán và thanh toán, quyết toán kinh phí chi trả nhuận bút, thù lao hàng năm. Nhìn chung, Nghị định số 21 phù hợp đối với sáng tạo tác phẩm bằng nguồn kinh phí ngân sách nhà nước.
Theo ông Đoàn Văn Việt- Thứ trưởng Bộ Văn hóa-TT-DL, trong hơn 8 năm qua, Nghị định số 21 đã tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước trong việc xây dựng dự toán và thanh toán, quyết toán kinh phí chi trả nhuận bút, thù lao hàng năm; góp phần thúc đẩy, khuyến khích các hoạt động sáng tạo và phổ biến các giá trị văn học, nghệ thuật và khoa học, phục vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước và nhu cầu hưởng thụ của công chúng.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đã đạt được trong thời gian qua, nghị định trên cũng đã bộc lộ những hạn chế cần được nghiên cứu, đánh giá để có thể sửa đổi, bổ sung kịp thời.
Nghiên cứu tăng mức nhuận bút, thù lao
Ông Lê Minh Tuấn- Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả, cho biết sau 8 năm triển khai, một số quy định của nghị định đã không còn phù hợp.
Chế độ nhuận bút, thù lao đối với tác giả, bồi dưỡng cho văn nghệ sĩ, người làm nghệ thuật còn thấp, chưa đánh giá đúng mức, chưa tương xứng với tài năng, công sức của người nghệ sĩ sáng tạo. Do đó, chưa thực sự động viên, khích lệ, tạo động lực cao cho các nghệ sĩ sáng tác và tổ chức, cá nhân đầu tư sáng tạo tác phẩm và chương trình nghệ thuật chất lượng.
Cần sửa đổi, bổ sung nghị định kịp thời; bảo đảm sự đồng bộ, phù hợp với Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022, Nghị định số 17/2023/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan.
Việc sửa đổi còn nhằm đáp ứng sự thay đổi, phát triển trong thực tiễn của hoạt động sáng tạo văn học, nghệ thuật những năm qua; bao quát đầy đủ các thể loại, hình thức tác phẩm, các chức danh sáng tạo, khuyến khích xã hội hóa trong hoạt động sáng tạo.
Theo bà Nguyễn Thị Thanh Thúy- Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh, mức quy định nhuận bút, thù lao cho các chức danh sáng tạo tác phẩm sân khấu và chương trình nghệ thuật tổng hợp hiện chỉ đạt khoảng 50-70% giá thị trường bên ngoài khu vực công.
Điều này chưa phù hợp tình hình chung của xã hội, cũng như tác động lớn đến việc thu hút sự tham gia của những tên tuổi lớn, được công chúng quan tâm đối với các chương trình nghệ thuật phục vụ Nhân dân.
Tác giả hát bội, NSƯT Hữu Danh thì cho rằng, chất xám của người biên kịch, nhất là nghệ thuật truyền thống hiện nay chưa được coi trọng đúng tầm. NSƯT Hữu Danh nói: “Giữa thù lao 60 triệu đồng cho 1 kịch bản vắt tim óc viết ra, với 30 triệu đồng để chuyển thể, thì chuyển thể vẫn nhẹ nhàng và làm nhanh hơn. Đó cũng là lý do nhiều tác giả không còn mặn mà viết kịch bản mới mà chủ yếu làm chuyển thể, viết tiểu phẩm truyền hình, gameshow…”.
Theo Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Trần Hoàng, trong giai đoạn tới, Bộ Văn hóa-TT-DL sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện các chính sách khuyến khích đội ngũ văn nghệ sĩ, người sáng tạo nghệ thuật sáng tạo nhiều tác phẩm chất lượng tốt phục vụ công chúng nhằm xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước.
Khuyến khích sáng tạo, phổ biến các loại hình nghệ thuật truyền thống. Thông qua đó, thúc đẩy sự tham gia tích cực lao động sáng tạo của các nghệ sĩ, giúp bảo tồn và giữ gìn giá trị tốt đẹp của văn hóa truyền thống, góp phần xây dựng, phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam.
Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ
