50 NĂM NHIẾP ẢNH VĨNH LONG:

Cùng tâm thế bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Hòa trong niềm vui đại thắng, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30/4/1975, các tác giả nhiếp ảnh (NA) kháng chiến tiến vào TX Vĩnh Long với chiếc máy ảnh cơ chụp phim quen thuộc gắn bó từ trong chiến khu tiếp tục phát huy thế mạnh của người nghệ sĩ chiến sĩ đã ghi lại khoảnh khắc những hình ảnh chân thực, sinh động của quân và dân Vĩnh Long vào sáng ngày 1/5/1975 khi tiếp quản các cơ quan đầu não của địch.

Quang cảnh lễ mít tinh chào mừng chiến thắng 30/4/1975 tại sân vận động Vĩnh Thái. Ảnh: TRẦN LÂM

Hình ảnh từng tốp, từng tốp người trong gương mặt rạng rỡ, phấn khởi cầm cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng nửa đỏ, nửa xanh, giữa có ngôi sao vàng vẫy tay phất phới, chào đón những đoàn quân đầu đội nón tai bèo được thêu gắn trên nón với dòng chữ: “Quyết tâm giải phóng Vĩnh Long” hay “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, hình ảnh các phố phường rợp cờ giải phóng tung bay trong gió, hình ảnh những thanh niên nam nữ đội nón tai bèo, đeo băng đỏ với đôi tay thoăn thoắt nhịp nhàng điều khiển giao thông, giữ gìn an ninh trật tự đường phố, xóm ấp, hình ảnh từng đơn vị bộ đội, dân quân du kích trang phục màu xanh rêu lá mạ còn hiện rõ những đường xếp mới tinh đứng thẳng hàng ngay ngắn phía trước đông đảo quần chúng nhân dân nhiều thành phần phấn khởi với nhiều sắc màu, cờ, hoa, biểu ngữ dự lễ mít tinh mừng chiến thắng tại sân vận động tỉnh…

Và nhiều hình ảnh về vẻ đẹp đất nước, con người Vĩnh Long, về sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh đã được quảng bá, giới thiệu với Nhân dân trong tỉnh và cả nước, được lưu giữ thành tư liệu lịch sử. Phản ảnh các dấu mốc quan trọng thời khắc lịch sử phát triển của tỉnh nhà những năm cuối thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI với những tư liệu quý, những tác phẩm sống mãi thời gian, góp phần tạo nên một truyền thống vô cùng vẻ vang của NA Vĩnh Long.

Những năm sau giải phóng, đất nước bước vào thời kỳ xây dựng, kinh tế xã hội vẫn còn khó khăn, nhưng được xem là giai đoạn quan trọng, ghi nhận về sự phát triển của đội ngũ NA tỉnh Cửu Long về số lượng và cả chất lượng. Đội ngũ NA dần phát triển, các tác giả kháng chiến vẫn tiếp tục làm nòng cốt, có ảnh hưởng tích cực đến thành tựu cũng như phát triển lực lượng trong lĩnh vực NA sau này.

Theo lời kể của anh Hà Ngọc Ngộ, khoảng đầu năm 1977 Công ty NA Cửu Long thuộc Sở Văn hóa Thông tin được thành lập, về bộ máy điều hành có ban chủ nhiệm, phòng tổ chức và kế hoạch, kế toán, nhân viên kỹ thuật, phòng tối, nhân viên chụp ảnh trụ sở đặt tại hiệu ảnh Á Châu, đường 3 Tháng 2, Phường 1 (TP Vĩnh Long ngày nay), người khởi xướng thành lập công ty NA là đồng chí Bùi Quang Huy (Chín Nhỏ, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Trà Vinh, Cà Mau), lúc bấy giờ là Giám đốc Sở Văn hóa Thông tin Cửu Long, ngoài chủ trương, đồng chí còn tặng cho Công ty NA 500 đồng để mua vật tư ngành ảnh làm vốn ban đầu.

Công ty NA tuy chuyên chụp ảnh dịch vụ đám tiệc, lễ hội theo yêu cầu của tổ chức, cá nhân nhưng là dịch vụ khoán công, trả lương theo sản phẩm. Với phương thức làm mới, hiệu quả, tiếng lành đồn xa nên một số tỉnh trong khu vực miền Tây Nam Bộ cũng như NA TP Hồ Chí Minh và cả NA Hà Nội đến tham quan, học tập kinh nghiệm hoạt động của Công ty NA Cửu Long.

Có thể nói qua hoạt động này cũng làm cơ sở tác động cho nhiều người chụp ảnh góp phần sự phát triển phong trào NA Vĩnh Long sau này. Tuy nhiên, đến giữa cuối thập niên 70-80 của thế kỷ XX, do đời sống kinh tế xã hội còn khó khăn, cơ sở vật chất thiếu thốn, phương tiện kỹ thuật chưa kịp hiện đại hóa nên đội ngũ những người tham gia hoạt động NA giảm dần.

Thời điểm này các tác giả NA chủ yếu vẫn là các anh có tên tuổi thời kháng chiến như: anh Nguyễn Hoàng Phước, Trần Văn Ngừa, Vương Đình Trạm, Nguyễn Quốc Hội, Bùi Công Thành cùng với sự cộng tác của những tác giả như: anh Hà Ngọc Ngộ, Lê Văn Cuôn, Nguyễn Duy Minh, Phạm Văn Diệm, Dương Chí Tàng…

Đến năm 1983, khi Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Cửu Long chính thức được thành lập, có phân cấp chức năng nhiệm vụ phân hội, chi hội chuyên ngành văn học nghệ thuật đi vào hoạt động ổn định và chuyên sâu, NA Vĩnh Long mới thật sự phát triển mạnh và khởi sắc với một đội ngũ đông đảo các tác giả trẻ, có tiềm năng về trình độ, mạnh dạn đầu tư phương tiện kỹ thuật.

Tuy thiết bị máy ảnh cơ truyền thống, chụp bằng phim trắng đen, từng kiểu một, tráng rọi ảnh thủ công nhưng ai cũng nhiệt tình trách nhiệm với tình yêu nghệ thuật NA. Không thể kể hết tên tuổi các nghệ sĩ NA giai đoạn này nhưng có thể nêu một số gương mặt tiêu biểu như các nghệ sĩ NA: Lê Huyền Thanh, Nguyễn Bách Thảo, Nguyễn Hòa Bình, Nguyễn Thanh Bình, Dương Ngọc Thu, Nguyễn Phước Lộc, cùng các tác giả Nguyễn Phải, Nguyễn Bá Lâm (Lâm Bá), Lê Văn Hưu, Tăng Quốc Hùng, Phạm Việt Trường, Diệp Ngọc Hữu Ái, Bùi Công Thành…

Dù chưa có trường đào tạo chuyên ngành NA, với tinh thần lớp trước bồi dưỡng kèm cặp lớp sau, lớp sau kính trọng và học hỏi kinh nghiệm lớp người đi trước, mở rộng các hình thức hoạt động, phong trào NA tỉnh nhà khởi sắc đóng góp tích cực và hiệu quả vào việc phát triển văn hóa dân tộc, phong phú trong cộng đồng. Từ đó NA thật sự trở thành hoạt động phát triển văn hóa không thể thiếu trong đời sống hoạt động nghệ thuật, lan tỏa cái đẹp trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân trong và ngoài nước.

Đầu thế kỷ XXI, các phương tiện khoa học kỹ thuật phát triển mạnh mẽ trong đó có ngành ảnh, phong trào NA tỉnh nhà tiếp cận nhiều với các trang thiết bị chụp ảnh công nghệ mới ngày càng hiện đại, sự xuất hiện các loại máy ảnh kỹ thuật số, in rọi ảnh, truyền tải, nhận ảnh bằng công nghệ số, chụp ảnh thao tác nhanh, nhiều kiểu, kỹ thuật đa dạng, điều khiển thiết bị chụp ảnh bằng máy bay không người lái, flycam rất tinh xảo hình ảnh chất lượng cao, bố cục lạ…

Bên cạnh hình thành một lực lượng NA trẻ nhiệt huyết có trình độ chuyên môn chuyên nghiệp, bản lĩnh sáng tạo tiếp thu nhanh kỹ thuật mới, của lực lượng này đã góp phần vào thành tựu NA tỉnh nhà rất trân quý trong đó như các nghệ sĩ NA như: Nguyễn Vinh Hiển, Nguyễn Thanh Hải, Nguyễn Hoàng Kha, Nguyễn Quốc Nguyên, Huỳnh Thanh Thiện, Nguyễn Đức Liêm, Trần Thanh Sang, cùng các tay máy trẻ như Nguyễn Hùng Hậu, Nguyễn Hữu Nam, Trần Văn Nhành, Lê Văn Quang, Nguyễn Minh Tâm, Nguyễn Bá Lâm, Đinh Quang Tiến, Nguyễn Văn Hai, Phạm Đức Tài, Lê Quốc Việt, Nguyễn Quốc Anh… là những hạt nhân tiêu biểu của phong trào NA Vĩnh Long hiện tại.    

Bên cạnh đó, đội ngũ những tác giả NA trẻ ngày càng phát triển lớn mạnh song song với lực lượng yêu thích NA không chuyên vô cùng hùng hậu. NA đã trở thành sinh hoạt rộng rãi của đời sống xã hội. Công nghệ của NA ngày càng hiện đại, giúp cho các tác giả tiếp cận tối đa công nghệ và thể hiện hiệu quả những ý tưởng của mình.

Chúng ta tự hào về một vị lãnh đạo tài năng yêu mến môn nghệ thuật NA, ông là hội viên danh dự của Hội Nghệ sĩ NA Việt Nam đó là Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người con ưu tú của quê hương Vĩnh Long. Chiếc máy ảnh truyền thống đã theo ông suốt chặng đường kháng chiến từ chiến khu về thành phố và luôn có mặt trong nhiều sự kiện quan trọng của đất nước. Ông đã chụp nhiều phong cảnh đẹp trên mọi miền của Tổ quốc.

Trong nhiều năm qua, đội ngũ NA tỉnh Vĩnh Long đã tích cực tham gia các cuộc thi do tỉnh tổ chức, nhiều lần đăng cai và tham gia gần 40 cuộc liên hoan ảnh nghệ thuật khu vực ĐBSCL, các cuộc thi của các bộ, ngành, trung ương, các địa phương trong nước và quốc tế… đã mang về nhiều giải thưởng giá trị, nhiều hội viên đủ tiêu chuẩn được chuẩn y kết nạp vào Hội Nghệ sĩ NA Việt Nam, được phong tước hiệu cao ngoài tước hiệu AVAPA.

Danh dự với quá trình cống hiến NA từ trong chiến khu, Phân hội NA thuộc Hội Văn học nghệ thuật có đồng chí Trần Văn Ngừa (Trần Lâm) tác giả bộ ảnh kháng chiến chụp bằng phim trắng đen của ông lưu giữ lại những khoảnh khắc, nhiều hình ảnh tư liệu quý giá về một giai đoạn lịch sử hào hùng của quân và dân Vĩnh Long trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Năm 2020, ông được tỉnh Vĩnh Long vinh danh xét trao tặng Giải thưởng Văn học nghệ thuật “Văn Xương Các” tỉnh Vĩnh Long lần thứ I (5 năm/1 lần) . 

Hiện nay đội ngũ NA Vĩnh Long hiện có gần 40 hội viên, trong đó 12 hội viên Hội Nghệ sĩ NA Việt Nam, thời gian qua đã cùng với những người yêu thích NA tỉnh nhà đã không ngừng lao động, sáng tác, nhiều tác phẩm ảnh chất lượng, đã được chọn trao giải thưởng, tham gia triển lãm, in báo, tạp chí địa phương và trung ương… góp phần làm phong phú đời sống tinh thần, nhu cầu thưởng thức ảnh nghệ thuật của Nhân dân.

Thông qua các tác phẩm NA đã góp phần quảng bá hình ảnh quê hương, đất nước, con người, tuyên truyền đường lối chủ trương của Đảng, Nhà nước, các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng- an ninh, xây dựng NTM, biển đảo, biên giới quốc gia, phòng chống thiên tai, dịch bệnh...

Nhìn lại quá trình hình thành và từng bước trưởng thành của NA Vĩnh Long, trong đó có sự quan tâm lãnh đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, của Hội Nghệ sĩ NA Việt Nam, Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh, cùng sự phối hợp của các cơ quan, đơn vị,... đã tạo điều kiện cho giới NA tỉnh nhà đóng góp vào sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh của địa phương.

Những người làm NA luôn luôn ghi nhớ lời dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Nhà nước đã giao nhiệm vụ cho NA tại Sắc lệnh số 147/SL ngày 15/3/1953 là: “NA phải vì dân, vì nước, phải phản ánh cuộc sống chiến đấu và bảo vệ Tổ quốc, phải mở rộng giao lưu quốc tế”...

Cầu Mỹ Thuận về đêm. Ảnh: NGUYỄN ĐỨC LIÊM

Tiếp nối chặng đường 50 năm xây dựng và phát triển NA Vĩnh Long sau ngày đất nước thống nhất, với lòng yêu nghề và niềm đam mê sáng tạo, đội ngũ NA và những người yêu thích nghệ thuật NA tỉnh nhà ngày càng có nhiều cơ hội, điều kiện để thực hiện niềm đam mê sáng tạo của mình. Sân chơi nghệ thuật lành mạnh được nhiều quần chúng yêu thích, NA sẽ rộng lớn hơn, chuyên nghiệp hơn.

Cần định hướng chủ đề sáng tác phổ biến rộng rãi ra quần chúng thường xuyên, để NA vừa phản ánh trung thực cuộc sống của cán bộ, Nhân dân trong lao động sản xuất, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế; vừa mang hơi thở của đời sống xã hội, chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc, có trách nhiệm với công chúng và những người yêu nghệ thuật NA.

Mỗi bức ảnh còn là câu chuyện đẹp không những mang tính nhân văn, mà còn có sức lan tỏa trong xã hội để mọi người đón nhận một cách trân trọng còn là một thông điệp có giá trị chân- thiện- mỹ gửi đến người xem để góp phần xây dựng văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ phát triển và hội nhập cùng tâm thế bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

NGUYỄN HÒA BÌNH