Lốc xoáy- vòi rồng là gì?

Trận lốc xoáy ở Oklahoma (Mỹ) hồi đầu tuần đã thu hút sự chú ý của cả thế giới bởi sức tàn phá của nó. Vậy lốc xoáy là gì? Lốc xoáy được hình thành như thế nào?

Trận lốc xoáy ở Oklahoma (Mỹ) hồi đầu tuần đã thu hút sự chú ý của cả thế giới bởi sức tàn phá của nó. Vậy lốc xoáy là gì? Lốc xoáy được hình thành như thế nào?

Lốc xoáy tại Oklahoma .

Lốc xoáy (vòi rồng) là gì?

Theo từ điển khí tượng học, lốc xoáy là “một cột khí xoáy dữ dội, hút từ bề mặt đất lên đám mây vũ tích, tạo thành hình như cái phễu di động lủng lẳng từ một đám mây, trông giống như cái vòi”.

Nghĩa là, để cho một cơn lốc được phân loại là một cơn lốc xoáy, nó phải được tiếp xúc với mặt đất và đám mây.

Lốc xoáy hình thành như thế nào?

Câu trả lời kinh điển, cũng là đơn giản nhất: “Khí nóng ẩm từ vịnh thổi vào gặp không khí lạnh và khô từ núi”. Nhiều cơn bão được hình thành từ những điều kiện tương tự nhưng không bao giờ, thậm chí là gần tạo ra được lốc xoáy.

Thực tế này vẫn chưa được giải thích đầy đủ. Đó cũng là lý do tại sao ở Việt Nam không xảy ra hiện tượng lốc xoáy như ở bang Oklahoma mới đây.

Còn theo Wikipedia, lốc xoáy phát triển từ một cơn dông, thường từ ổ dông rất mạnh hay siêu mạnh, nên ở đâu có dông dữ dội là ở đó có thể có lốc xoáy, song cũng may là nó rất hiếm. Cũng có khi nó sinh ra từ một dải gió giật mạnh (được gọi những đường tố) hay từ một cơn bão.
 
Người ta cho rằng khi không khí ở lớp bên trên lạnh đè lên lớp không khí nóng ở phía dưới, không khí nóng sẽ bị cưỡng bức chuyển động lên rất mạnh.
 
Nhưng khi lốc xoáy xảy ra trên mặt nước thì thường lại không thấy đối lưu và cũng không thấy sự khác biệt nhiệt độ giữa các lớp. Vì vậy nguyên nhân lốc xoáy con người vẫn chưa hoàn toàn hiểu được hết.

Tuy vậy, phần lớn lốc xoáy được hình thành từ một dạng mây dông đặc biệt là mây dông tích điện. Một đám mây có thể kéo dài trong vài giờ, xoáy tròn trong vùng có đường kính từ 10- 16km, di chuyển hàng trăm dặm và sinh ra vô số ống hút khổng lồ. Nguồn gốc của chúng là vùng khí hậu có luồng khí nóng đi lên và luồng khí lạnh đi xuống.

Đầu tiên là quá trình tương tác giữa cơn dông có chiều lên trên và gió. Sự tương tác này sẽ làm cho tầng khí nóng ở dưới di chuyển lên trên và xoay tròn trong không trung.

Tiếp đó là sự phát triển của dòng khí lạnh di chuyển theo hướng đi xuống mặt đất ở phía bên kia của cơn bão. Vận tốc của dòng khí đi xuống có thể lớn hơn 160 km/h.

Một trận lốc xoáy kéo dài bao lâu?

Lốc xoáy có thể kéo dài từ vài giây cho đến hơn 1 giờ. Cơn lốc xoáy diễn ra lâu nhất trong lịch sử cho đến nay chưa được biết đến bởi có quá nhiều cơn lốc xoáy “tuổi thọ” lâu đã được ghi nhận từ giữa những năm nửa đầu thế kỷ XX. Hầu hết trận lốc xoáy kéo dài chưa đến 10 phút. Riêng trận lốc xoáy ở bang Oklahoma vừa qua kéo dài hơn 40 phút.

Cường độ lốc xoáy F là gì?

Việc đo tốc độ gió của lốc xoáy một cách trực tiếp là vô cùng khó khăn, bởi nó có thể phá hủy nhiều thứ xuất hiện trên đường đi. Năm 1971, ông Theodore Fujita- một nhà khí tượng thuộc Đại học Chicago đã chế tạo ra một hệ thống phân biệt cấp độ của lốc xoáy dựa trên việc đo tác hại của nó đối với những công trình nhân tạo. Thiết bị được gọi là thang độ Fujita.

Độ mạnh của lốc xoáy tăng dần từ F0 đến F5. Lốc xoáy yếu nhất (F0) có thể phá hủy ống khói và các biển hiệu, trong khi ở cấp mạnh nhất (F5) chúng có thể thổi bay những căn nhà khỏi móng.

Với cấp F4 và F5, tốc độ gió của lốc xoáy có thể lên tới 207 dặm một giờ (333 km/h) cho đến 261 dặm một giờ (420 km/h).

Âm thanh lốc xoáy nghe như thế nào?

Còn tùy thuộc vào việc lốc xoáy tấn công cái gì, quy mô nó như thế nào hay cường độ mạnh hay yếu…
 
Âm thanh lốc xoáy thông thường nhất là nghe như tiếng đùng đùng liên tục, giống như âm thanh khi tàu hỏa sắp đến. Đôi khi lốc xoáy tạo ra tiếng ồn lớn như tiếng thác nước đổ hoặc tiếng ồn mở cửa kính ôtô khi xe chạy cực nhanh.

Hậu quả do lốc xoáy gây ra

Hậu quả do lốc xoáy gây ra là rất nghiêm trọng cho địa phương nơi nó đi qua. Càng xảy ra nhiều lốc xoáy và nhất là lốc xoáy cấp mạnh thì thiệt hại về người cũng như về cơ sở hạ tầng là càng lớn. Do di chuyển với tốc độ rất nhanh, cùng với gió xoáy, lốc xoáy dường như phá hủy hết mọi thứ trên đường đi của nó.

Với những lốc xoáy nhỏ thì sẽ phá hủy các biển hiệu giao thông, những nhà có kiến trúc không vững. Những trận mạnh thì có thể cuốn bay cả những chiếc ôtô, những căn nhà kiên cố, phá hủy những cây cầu... và cuốn theo cả con người, con vật trên đường đi, tạo ra những trận mưa kỳ lạ như: mưa cá, mưa mực, mưa tiền vàng,…

Các con số thống kê cho thấy Hoa Kỳ là quốc gia chịu nhiều trận lốc xoáy nhất trong một năm. Con số trung bình là hơn 800 cơn lốc xoáy hoạt động trong một năm, làm cho ít nhất 50 người chết. Và số lốc xoáy cấp F5 chiếm 0,1% tổng số. Australia xếp thứ hai. Một số nước khác cũng thường có lốc xoáy như Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Anh và Đức.

Cách phòng tránh

Nói chung đối với lốc xoáy, nhất là loại có tốc độ lớn việc phòng tránh là rất khó khăn.

Trong thời gian diễn ra lốc xoáy, phải ngay lập tức tìm nơi trú ẩn trong một tầng hầm hay nơi kín đáo của tòa nhà như phòng họp, phòng tắm… Tuyệt đối tránh trú ẩn trong xe hơi và nhà di động bởi chúng có thể bị thổi bay bất cứ lúc nào.

Không nên ở trong những nhà lớn có mái rộng như thính phòng, hay siêu thị, bởi chúng dễ bị sụp đổ. Nếu đang ở ngoài đường, bạn nên chui xuống một cái rãnh hay mương sâu và che đầu cẩn thận để khỏi bị thương do đất đá rơi xuống.