Dự án Luật Xây dựng (sửa đổi):

Chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, gắn với tăng cường kiểm tra giám sát

Việc sửa đổi Luật Xây dựng được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý mới, góp phần hoàn thiện thể chế, thúc đẩy đổi mới phương thức quản lý, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, nâng cao hiệu quả và an toàn trong hoạt động đầu tư xây dựng.

Hoàn thiện thể chế, giảm thủ tục, tăng tính minh bạch

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, sáng 4/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội nghe Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh và Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải trình bày Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Xây dựng (sửa đổi).

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên họp. (Ảnh: DUY LINH)

 

Đề cập sự cần thiết của việc sửa đổi luật, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, Luật Xây dựng năm 2014 đã có hiệu lực gần 10 năm, qua thực tiễn thi hành đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập, đặt ra yêu cầu phải sửa đổi để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Xây dựng thực hiện đầy đủ quy trình xây dựng luật, tiếp thu ý kiến của các cơ quan, đơn vị liên quan theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật số 64/2025/QH15 (được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 87/2025/QH15).

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, dự án Luật Xây dựng (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về hoàn thiện pháp luật kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi, thông thoáng, minh bạch, chi phí tuân thủ thấp; cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi, bình đẳng cho người dân và doanh nghiệp; đồng thời khắc phục hạn chế, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh. (Ảnh: DUY LINH)

Dự thảo luật được xây dựng theo hướng chỉ quy định những vấn đề khung mang tính nguyên tắc và thuộc thẩm quyền Quốc hội. Bố cục dự thảo được sắp xếp lại gồm 8 chương, 97 điều (giảm 71 điều so với luật hiện hành), tập trung vào các nhóm vấn đề: Đổi mới phương thức và nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng; cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính; phân định rõ trách nhiệm quản lý nhà nước và trách nhiệm các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng.

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải cho biết, Ủy ban cơ bản nhất trí với phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật, đồng thời đề nghị rà soát kỹ để tránh chồng chéo với các luật khác, bảo đảm tinh thần “chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát”.

Ủy ban đề nghị làm rõ việc áp dụng luật đối với 2 loại dự án: Công trình đầu tư từ ngân sách nhà nước và công trình có vốn tư nhân; bổ sung các chính sách khuyến khích đầu tư xây dựng cho vùng dân tộc thiểu số, vùng khó khăn; lồng ghép yếu tố văn hóa, 54 dân tộc trong chính sách phát triển xây dựng.

Liên quan yêu cầu bảo vệ môi trường, Ủy ban nhận định các điều khoản hiện còn chung chung, trong khi lĩnh vực xây dựng là một trong những ngành phát thải lớn. Do đó, cần nghiên cứu, bổ sung các quy định cụ thể, bảo đảm phát triển xanh, bền vững.

Giảm tiền kiểm, tăng hậu kiểm, bảo đảm an toàn và trách nhiệm

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải. (Ảnh: DUY LINH)

Về hợp tác quốc tế trong hoạt động đầu tư xây dựng, Ủy ban đề nghị quy định rõ hình thức hợp tác (nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, tư vấn, thi công, giám sát, đào tạo...) và nguyên tắc bảo đảm an ninh, chủ quyền, tuân thủ pháp luật Việt Nam, nhất là với hoạt động có yếu tố nước ngoài.

Đối với công tác lập, thẩm định và quyết định đầu tư xây dựng, Ủy ban cho rằng dự thảo mới chỉ quy định thẩm định với dự án đầu tư công, PPP, đầu tư kinh doanh mà chưa làm rõ thẩm quyền với nhóm dự án ODA, vốn vay ưu đãi... cần bổ sung để tránh khoảng trống pháp lý.

Ủy ban đồng tình với việc tăng cường hậu kiểm, giao chủ đầu tư chịu trách nhiệm về thẩm định, nhưng yêu cầu bổ sung chế tài đủ mạnh nếu chủ đầu tư gian dối, đồng thời nâng cao năng lực và trách nhiệm của các bên liên quan.

Đối với quy định bãi bỏ thủ tục thẩm định thiết kế sau thiết kế cơ sở, Ủy ban đánh giá đây là chủ trương đúng nhằm giảm tiền kiểm, tăng hậu kiểm, phân quyền và tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, cần bổ sung biện pháp kiểm tra nghiệm thu chặt chẽ với công trình có ảnh hưởng lớn đến an toàn cộng đồng, quy định chế tài mạnh để phòng ngừa rủi ro khi thay đổi thiết kế sau thẩm định.

Quang cảnh phiên họp. (Ảnh: DUY LINH)

Về giấy phép xây dựng, Ủy ban cơ bản nhất trí với quy định miễn giấy phép cho một số công trình, góp phần cải cách thủ tục hành chính, giảm chi phí cho người dân, doanh nghiệp. Song, việc ban hành danh mục công trình được miễn cần thận trọng, bảo đảm an toàn và dễ áp dụng, tránh phát sinh “giấy phép con”. Đồng thời, cần bổ sung quy định bảo đảm quyền lợi người dân khi cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất đối với công trình được miễn giấy phép.

Ủy ban cũng lưu ý, đối với công trình có yêu cầu cao về an toàn, không nên cho phép vừa miễn giấy phép vừa tự nghiệm thu; cần xem xét cấp “giấy phép sử dụng” trước khi đưa công trình vào hoạt động. Luật cũng cần bổ sung nguyên tắc xử lý công trình đã được cấp phép hợp pháp nhưng vi phạm thi công, như sai thiết kế, thay đổi công năng, mật độ xây dựng..., tránh tình trạng “phạt cho tồn tại” hay hợp thức hóa sai phạm.

Bên cạnh đó, cần sớm quy định cơ chế cấp giấy phép xây dựng trực tuyến, tạo thuận lợi cho người dân; bổ sung chế tài xử lý nghiêm với công trình không đạt yêu cầu khi hậu kiểm, quy định rõ trách nhiệm và cơ chế bồi thường giữa các bên liên quan.

Dự án Luật hiện đã bỏ việc cấp chứng chỉ năng lực tổ chức, giảm điều kiện kinh doanh, đây là nội dung rất mới, trong khi các pháp luật khác như đấu thầu, bất động sản, kiến trúc, quy hoạch chưa sửa đổi đồng bộ, nên có thể gây bất cập trong triển khai thực hiện, có thể ảnh hưởng đến tiến độ dự án. Do đó, Ủy ban đề nghị rà soát xây dựng các văn bản hướng dẫn kịp thời ngay sau khi luật có hiệu lực, nhằm bảo đảm khả thi và áp dụng ngay.

Theo Trung Hưng/nhandan.vn