Dấu hiệu phân biệt đột quỵ não và đột tử do tim

Theo các chuyên gia, 2 nhóm bệnh trở thành nổi ám ảnh không chỉ ở Việt Nam mà cả thế giới, đó là đột tử do tim và đột quỵ não. Đây là 2 triệu chứng đột ngột và gây nguy cơ tử vong nếu không được phân biệt và xử trí kịp thời. 

Phân biệt đột quỵ và đột tử để sơ cứu kịp thời

Theo bác sĩ, đột tử do tim là tình huống khẩn cấp bậc nhất, người chứng kiến cần lập tức gọi cấp cứu 115. Trong ảnh: Thực hành ép tim ngoài lồng ngực xử trí đột tử.

Các chuyên gia y tế Việt Nam cảnh báo thực trạng đột quỵ, đột tử khi tuổi còn trẻ, bởi lối sống và cách ăn uống. Nhiều bệnh nhân (BN) bị bệnh nền mãn tính có liên quan đến đột quỵ, đột tử gia tăng đến báo động. Tại Việt Nam, căn bệnh này cướp đi sinh mạng của gần 200.000 người mỗi năm. Điều đáng lo ngại hơn, bệnh tim không chỉ là vấn đề của người già nữa, mà ngày càng có xu hướng trẻ hóa.

Theo TS.BS Trần Chí Cường- Chủ tịch Hội Can thiệp Thần kinh TP Hồ Chí Minh, Giám đốc chuyên môn BVĐK Quốc tế S.I.S Cần Thơ, việc hiểu rõ sự khác biệt giữa đột tử và đột quỵ không chỉ giúp nâng cao nhận thức về sức khỏe, mà còn góp phần quan trọng trong việc phòng ngừa, xử lý kịp thời và hiệu quả các tình huống khẩn cấp.
Đột tử thường xảy ra đột ngột và ít có dấu hiệu báo trước, song, các triệu chứng như đau ngực, khó thở, tim đập nhanh bất thường, ngất xỉu… có thể là lời cảnh báo sớm.

“Chỉ cần một người có sự cố về tim mạch như nhồi máu cơ tim cấp, là tình trạng dòng máu từ động mạch vành cấp máu nuôi cơ tim bị tắc nghẽn thì sẽ rơi vào tình trạng đột tử, thậm chí tử vong trong vòng vài phút sau đó. Vấn đề thứ hai liên quan đến rối loạn nhịp tim, nó gây ngưng tim đột ngột thì sẽ gây ra đột tử. Chúng ta cấp cứu chậm trễ những trường hợp ngưng tim đột ngột trong vòng 4 phút thì não đã tổn thương hoàn toàn. Dù một số trường hợp chúng tôi cấp cứu sống, thì BN cũng để lại di chứng là đời sống thực vật”- BS Chí Cường lưu ý.

Đột quỵ (tắc mạch máu não- nhồi máu não và xuất huyết não) để lại di chứng nặng nề cho BN. Dấu hiệu là yếu một bên cơ thể, nói đớ, méo miệng, chóng mặt, đau đầu dữ dội. Lúc này, não bị thiếu oxy, chất dinh dưỡng và các tế bào não bắt đầu chết trong vòng vài phút, gây ra các triệu chứng như tê liệt một phần cơ thể, mất ý thức... nhưng tim vẫn tiếp tục hoạt động và BN không nhất thiết sẽ tử vong ngay lập tức. 

Theo BS.CK1 Nguyễn Đức Chỉnh- Trưởng Khối Tim mạch, BVĐK Quốc tế S.I.S Cần Thơ, đối với những trường hợp đột quỵ, BN có thể mất tri giác, không tỉnh táo về mặt tri giác. Nhưng, lúc này BN vẫn còn những nhịp hô hấp và tuần hoàn và có thể đánh giá được ngoài cộng đồng, có thể bắt mạch của BN ở tay, ở cổ (mạch cảnh) hoặc ở bẹn. Nếu BN còn mạch thì nghi đột quỵ. Trong trường hợp này hãy giữ nạn nhân nằm nghiêng an toàn, theo dõi nhịp thở, gọi cấp cứu. Tuyệt đối không lắc, không bế dậy, không vỗ mặt. “Thời gian vàng” là trong 4-5 giờ đầu, nếu đưa đến cơ sở có khả năng can thiệp đột quỵ kịp lúc, BN có thể hồi phục ngoạn mục.

Đối với những trường hợp BN hoàn toàn mất ý thức, khi bắt mạch không cảm nhận được nhịp đập và nhận thấy BN không còn thở, lúc này BN có biểu hiện của đột tử, có biểu hiện của ngưng tim nên ép tim ngay lập tức, không chờ đợi. Gọi cấp cứu song song. Thời gian vàng để cứu não chỉ khoảng 5 phút. Nếu có máy sốc tim ngoài tự động (AED) cần sử dụng ngay.

Phòng bệnh đột tử- đột quỵ

Hiểu được những yếu tố nguy cơ và biết cách nhận diện dấu hiệu của đột quỵ và đột tử không chỉ giúp mỗi người chủ động phòng ngừa mà còn góp phần cứu sống người khác trong những khoảnh khắc sinh tử. 

TS.BS Trần Chí Cường nhấn mạnh, rất hiếm khi đột quỵ hay đột tử xảy ra trên một người hoàn toàn bình thường (không có bất kỳ bệnh nền hoặc yếu tố nguy cơ gì trước đó). Người dân thường mất cảnh giác, chủ quan với sức khỏe, đặc biệt khi không cảm nhận được sự bất thường, không khám sức khỏe định kỳ; cần tránh suy nghĩ đột quỵ hay đột tử là do yếu tố hên xui “Trời kêu ai nấy dạ”.

“Do đó, việc kiểm soát tốt các bệnh lý nền (tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu), duy trì cân nặng hợp lý và lối sống lành mạnh (hạn chế bia rượu, không sử dụng thuốc lá và thuốc gây nghiện, chế độ vận động mỗi ngày) là cần thiết cho mọi người. Theo dõi nhịp tim để phát hiện sớm các rối loạn như rung nhĩ cũng rất quan trọng trong việc phòng ngừa. Lưu ý, một số nguy cơ như bệnh rối loạn nhịp tim; đối với não là những dị tật, dị dạng bẩm sinh trên hệ mạch máu não thì cần những công nghệ cao mới tầm soát ra”- BS Chí Cường cho biết. 

Việc khám sức khỏe định kỳ là cách đơn giản nhưng rất hiệu quả để phát hiện bệnh sớm.

Chủ tịch Hội Can thiệp Thần kinh TP Hồ Chí Minh đề xuất cần thực thi nghiêm túc các chính sách quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá, rượu bia và an toàn vệ sinh thực phẩm- những nguyên nhân gián tiếp làm gia tăng nguy cơ đột quỵ và nhiều bệnh không lây nhiễm khác. 

Bài, ảnh: THÚY QUYÊN