Suy thận “tấn công” người trẻ

Tại Việt Nam, nếu trước đây bệnh suy thận (ST) gắn liền với người cao tuổi, thì hiện nay bệnh đang âm thầm tấn công lực lượng lao động trẻ, đặc biệt là người dưới 40 tuổi. Tình trạng này là hồi chuông báo động về lối sống cho tất cả mọi người.

Bệnh nhân trẻ bị suy thận mãn lọc máu định kỳ tại BVĐK Vĩnh Long.

Suy thận ở tuổi đôi mươi

Tại Khoa Lọc máu BVĐK Vĩnh Long, hiện khoa đang tiếp nhận trên 400 BN lọc máu chạy thận định kỳ. Đáng chú ý, số BN trẻ bị ST dưới 40 tuổi chiếm trên 20% (trước đây bệnh thường xuất hiện ở độ tuổi ngoài 60), độ tuổi đang là lao động chính trong gia đình. 

Chạy thận nhân tạo là phương pháp lọc máu bên ngoài cơ thể bằng một loại máy nhằm điều trị bệnh ST giai đoạn cuối. Hơn 8 năm duy trì sự sống bằng chạy thận, cánh tay của em N.T.T. (33 tuổi, xã Hiếu Thuận, huyện Vũng Liêm) đã quen với vết kim, dây truyền. Nhìn vào mạch máu giãn, sưng nề, chai phồng em nhớ về những ngày mạnh khỏe.

“Công việc phụ quán ăn, khiến em phải đi ngủ 1-2 giờ sáng, dậy lúc 5 giờ, ăn uống vô chừng, uống nước ngọt ngày 2-3 chai. Rồi em thấy người phù lên cứ tưởng mình mập và không đi khám. Đến khi mệt, xỉu ngang, vô bệnh viện cấp cứu, huyết áp lên 280, bác sĩ chẩn đoán ST mãn giai đoạn cuối không thể phục hồi. Em ước chi mình biết quý sức khỏe, mình phát hiện bệnh sớm, thì bệnh không đến nỗi như vậy”- em T. xuýt xoa. 

Mỗi tuần 3 buổi, họ trở thành “khách quen” của bệnh viện, chống chọi với căn bệnh ST giai đoạn cuối, cuộc sống gắn liền với dây truyền, kim tiêm và máy móc. Ca lọc máu kéo dài 3,5-4 tiếng. 

Em N.H.D. (25 tuổi, xã Tân An Hội, huyện Mang Thít) nhưng đã có 5 năm chạy thận định kỳ. D. chia sẻ, năm 18 tuổi, qua lần khám sức khỏe đã phát hiện mình bị tăng huyết áp nhưng nghĩ mình trẻ nên không điều trị. “Tết năm 20 tuổi em mệt rất nhiều, ho, ngủ không được, đi bệnh viện khám phát hiện ST giai đoạn cuối. Từ đó, cuộc sống em gắn liền bệnh viện. Nhưng nếu không chạy thận 1 buổi thì em càng mệt, nguy hiểm đến tính mạng. Em muốn khỏe để đi làm tự lo cho mình và ba mẹ”- em D. tâm sự.

Nói về nguyên nhân ST ngày càng trẻ hóa, ThS.BS Tăng Văn Mến- Phó Trưởng Khoa Lọc máu BVĐK Vĩnh Long cho rằng: Nguyên nhân truyền thống như bệnh lý về di truyền, nhiễm trùng; những tổn thương cầu thận không được điều trị kịp thời; bị các bệnh lý chuyển hóa như đái tháo đường, tăng huyết áp, gout. Đáng lưu ý, lối sống ít vận động, thói quen ăn uống, sinh hoạt không điều độ, đẩy nhanh nhiều bệnh trong đó có ST mạn. 

“Người trẻ bây giờ sử dụng quá nhiều đồ uống không rõ nguồn gốc, lạm dụng rượu bia; ăn nhiều thức ăn nhanh, chế biến sẵn với nhiều chất bảo quản, dầu mỡ. Ngủ quá muộn, lười vận động dẫn đến béo phì; sử dụng thuốc không hợp lý, không theo chỉ định của bác sĩ. Đây là những yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh lý, trong đó có bệnh ST”- BS Tăng Văn Mến khuyến cáo.

Theo các chuyên gia, nhiều người trẻ vì thấy mình khỏe mạnh nên rất chủ quan, không đi khám sức khỏe. Sự chủ quan này dẫn đến việc không thể phát hiện sớm tình trạng ST khi chỉ ở giai đoạn đầu, bỏ lỡ cơ hội vàng điều trị bệnh.

BS Vũ Lệ Anh- Trưởng Khoa Nội thận, BVĐK Xuyên Á trăn trở: “Người trẻ thường chủ quan, nghĩ rằng sức khỏe tốt nên khi bị huyết áp cao, phù chân cũng không để tâm. Nhiều người không nhận ra mình đang mắc bệnh ST cho đến khi cơ thể mệt mỏi, khó thở, xanh xao vì thiếu máu và phải nhập viện. Lúc này, thận đã suy nặng và phải phụ thuộc hoàn toàn vào thận nhân tạo”.

Phòng bệnh từ sớm: Giải pháp từ gốc

Theo Bộ Y tế, việc phát hiện sớm bệnh ST mạn tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều rào cản. Nước ta có khoảng 8,7 triệu người lớn mắc bệnh, chiếm 12,8% dân số. Tuy nhiên, hơn 90% bệnh nhân không nhận thức được tình trạng của mình khi xuất hiện dấu hiệu rõ rệt như phù, mệt mỏi, tiểu đêm nhiều, nước tiểu có bọt... dẫn đến chẩn đoán muộn khi các lựa chọn điều trị trở nên hạn chế, tốn kém và kém hiệu quả.

Các bác sĩ cho hay, bệnh thận mạn là tình trạng suy giảm chức năng thận kéo dài và không thể phục hồi hoàn toàn, tiến triển qua 5 giai đoạn dựa trên chỉ số độ lọc cầu thận (GFR). Không giống nhiều bệnh khác, ST mạn không thể chữa khỏi hoàn toàn. Khi chức năng thận mất dưới 10%, người bệnh buộc phải lọc máu hoặc ghép thận- những phương pháp điều trị tốn kém, phụ thuộc dài hạn vào bệnh viện và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.

“Ở các giai đoạn từ 1, 2, 3, 4, nếu được phát hiện sớm và tuân thủ điều trị, người bệnh có thể kéo dài thời gian bảo tồn thận trong 5-10 năm, trì hoãn giai đoạn lọc máu định kỳ. Khi bệnh tiến triển đến giai đoạn 5 thì phải ghép thận hoặc lọc máu định kỳ. Nếu không, ST mạn giai đoạn cuối có thể gây nguy hiểm đến tính mạng”- BS Tăng Văn Mến thông tin và lưu ý nguy cơ bị bệnh ST mạn có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào.

Người mắc bệnh ít được phát hiện sớm, đa phần bệnh xuất hiện và tiến triển âm thầm ít có triệu chứng rầm rộ, thường khi được phát hiện đã ở giai đoạn nặng. Không chỉ bệnh thận mà nhiều bệnh khác, cách duy nhất để phát hiện sớm là khám sức khỏe định kỳ.

Chỉ cần đo huyết áp, xét nghiệm máu kiểm tra chức năng thận, tổng phân tích nước tiểu và siêu âm hệ tiết niệu là có thể sàng lọc và phát hiện sớm ST mạn tính. Người dân chủ động đi khám kiểm tra sức khỏe định kỳ và tầm soát bệnh thận ít nhất một lần một năm, đặc biệt nhóm nguy cơ cao như người cao tuổi, người bị thừa cân hoặc béo phì, người bị đái tháo đường, tăng huyết áp, có bệnh lý tim mạch, có bệnh lý tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống, xơ cứng bì, viêm khớp dạng thấp.

“ST mạn tính nếu được phát hiện sớm, được bác sĩ tư vấn về chế độ ăn, sinh hoạt và cách kiểm soát bệnh tật sẽ giúp làm chậm quá trình tiến triển và hạn chế biến chứng. Với những bệnh nhân đã chạy thận nhân tạo, còn cần phải tuân thủ đúng số lần đến bệnh viện chạy thận, không bỏ bất kỳ lượt nào”- BS Tăng Văn Mến khuyến cáo.

 Bài, ảnh: THÚY QUYÊN