Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc

Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhấn mạnh: “Văn hóa (VH) là hồn cốt của dân tộc”. Trong tiến trình phát triển của tỉnh, việc bảo tồn và phát huy giá trị VH không chỉ là trách nhiệm, mà còn là tình cảm, là sự tri ân với quá khứ và là vốn quý cho tương lai. Chúng ta cần cùng nhau khơi dậy, gìn giữ và lan tỏa bản sắc VH của quê hương.

Nhiều hoạt động thiết thực để thu hút giới trẻ tìm hiểu di sản văn hóa địa phương.

Bảo vệ, phát huy giá trị di sản

Vĩnh Long là vùng đất nằm ở trung tâm ĐBSCL, từ lâu được biết đến là nơi lưu giữ nhiều giá trị VH đặc sắc của vùng.

Với hệ thống di tích, làng nghề, lễ hội và nghệ thuật trình diễn dân gian phong phú, tỉnh mang trong mình những di sản VH quý báu cần được bảo tồn và phát huy.Theo Sở VH-TT-DL, tính đến tháng 10/2025, tỉnh có 214 di tích được xếp hạng (2 di tích quốc gia đặc biệt, 45 di tích quốc gia và 167 di tích cấp tỉnh), 649 di tích được đưa vào Danh mục kiểm kê của tỉnh.

Có 701 cổ vật, 233 hiện vật quý hiếm, 3 bảo vật quốc gia đang được lưu giữ và bảo quản tại Bảo tàng Vĩnh Long; có 18 di sản VH phi vật thể đưa vào Danh mục di sản VH phi vật thể quốc gia và 1 di sản được đưa vào Danh sách UNESCO (Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ- Di sản VH phi vật thể đại diện nhân loại).

Trong những năm qua, sự phối hợp giữa các ban, ngành, cơ quan chuyên môn, chính quyền địa phương các cấp và sự tham gia tích cực của Nhân dân, công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản VH đã đạt được những kết quả quan trọng.

Ngành VH-TT-DL thường xuyên tổ chức nhiều hoạt động thiết thực để thu hút lực lượng học sinh, sinh viên tham gia tìm hiểu về di sản VH địa phương như: chương trình giáo dục học đường giới thiệu những tư liệu, hình ảnh, hiện vật lịch sử; giới thiệu những thành tựu kinh tế, VH, xã hội, quốc phòng- an ninh trong thời kỳ xây dựng và phát triển đất nước. Hội thi viết, hội thi tuyên truyền giới thiệu sách tìm hiểu về các nhân vật lịch sử của địa phương,…

Qua các hoạt động nhằm tăng cường giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho thế hệ hôm nay.

Nhiều trường học thường xuyên đưa học sinh đến tham quan, chăm sóc di tích định kỳ hàng tuần, hàng tháng, góp phần thực hiện tốt phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”.

Ngoài ra, Đoàn Thanh niên thường tổ chức các chuyến về nguồn, tổ chức kết nạp đoàn viên, hội trại, báo công dâng Bác,… Trong đó, nổi bật là việc phối hợp với Công ty Mobifone chi nhánh Vĩnh Long triển khai “Công trình thanh niên”, thực hiện số hóa, quét mã QR để xem khu di tích ở chế độ VR tại một số di tích của tỉnh.

Trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản VH phi vật thể, ngành VH -TT-DL cũng quan tâm đào tạo, bồi dưỡng và phát huy lực lượng trẻ kế thừa các loại hình nghệ thuật truyền thống như mở nhiều lớp tập huấn bồi dưỡng về nghệ thuật đờn ca tài tử từ cơ bản đến nâng cao, lớp bồi dưỡng về nghệ thuật hát bội và đặc biệt là tổ chức cuộc thi Liên hoan Đờn ca tài tử cấp tỉnh dành cho lứa tuổi thiếu nhi, hay các cuộc thi gia đình tài tử. Từ đó, kịp thời phát hiện tài năng nghệ thuật trẻ để bồi dưỡng và phát triển đội ngũ kế thừa phong trào.

Phát huy vai trò của thế hệ trẻ

Trong bối cảnh hội nhập, công tác bảo tồn và phát huy di sản VH của tỉnh đang đứng trước nhiều thách thức như: nguy cơ mai một các giá trị VH phi vật thể do lớp trẻ ít quan tâm, thờ ơ với truyền thống; nghề thủ công truyền thống mất dần chỗ đứng trước công nghệ mới; kết cấu hạ tầng VH xuống cấp, thiếu đầu tư bảo tồn đúng mức… Việc phát huy vai trò của thế hệ trẻ trong bảo tồn di sản VH trở nên hết sức cần thiết.

Bạn trẻ tích cực tham gia số hóa di sản, giới thiệu di tích, làng nghề.

Bạn Lưu Yến Tuyết- lớp 10A5, Trường THPT Trần Đại Nghĩa (xã Tam Bình) chia sẻ: “Điều làm em tự hào nhất là VH đặc sắc của quê nhà. Khi đến thăm các di tích, nghe câu chuyện lịch sử của ông, em học được bài học về ý chí kiên cường, sẵn sàng hy sinh bảo vệ đất nước.

Với sự sáng tạo, tiếp cận công nghệ nhanh chóng, các bạn trẻ tham gia số hóa di sản, giới thiệu di tích, làng nghề qua mạng xã hội, làm video, podcast, clip ngắn để lan tỏa nét đẹp VH địa phương đến cộng đồng trong và ngoài nước…”.

Ông Dương Hoàng Sum- Giám đốc Sở VH-TT-DL cho biết, để bảo tồn và phát huy bền vững giá trị VH đặc sắc của tỉnh, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp về hoàn thiện chính sách và cơ chế, cần có quy hoạch bản đồ di sản VH số, để quản lý, bảo tồn hiệu quả cả VH vật thể và phi vật thể.

Bên cạnh đó, đầu tư hạ tầng và chuyển đổi số, bảo tồn gắn với phát triển du lịch. Có kế hoạch trùng tu, tôn tạo các di tích tiêu biểu như: Văn Thánh miếu, quần thể chùa Khmer, Khu di tích quốc gia đặc biệt Đồng Khởi Bến Tre,…

kết nối thành sản phẩm du lịch VH cách mạng và VH tâm linh. Xây dựng các không gian VH đặc thù: “Không gian Văn Thánh” tại Vĩnh Long, “Không gian dừa” tại Bến Tre, “Làng VH Khmer” tại Trà Vinh- đồng thời là điểm giáo dục cộng đồng và du lịch trải nghiệm.

Ngoài ra, lồng ghép nội dung truyền thống địa phương vào chương trình giáo dục phổ thông; tổ chức các đợt học tập trải nghiệm tại làng nghề, di tích và sân khấu truyền thống. Khuyến khích thế hệ trẻ sáng tạo nội dung VH truyền thống trên nền tảng số: video, podcast, games, sách điện tử...

Phát huy vai trò cộng đồng trong bảo tồn lễ hội, phục dựng phong tục tập quán, đảm bảo tính bền vững, tránh thương mại hóa hình thức. Có chính sách tôn vinh, đãi ngộ nghệ nhân, người làm công tác bảo tồn VH tại cơ sở…

Phát huy những đóng góp của thế hệ trẻ trong công tác bảo tồn di sản VH không chỉ là trách nhiệm, mà còn là cơ hội để lực lượng kế thừa khẳng định vai trò của mình trong sự nghiệp xây dựng và phát triển quê hương. Khi mỗi bạn trẻ hiểu và tự hào về những di sản VH, truyền thống quý báu của dân tộc, họ sẽ trở thành những “người giữ hồn VH dân tộc”, góp phần làm cho bản sắc VH Vĩnh Long tỏa sáng giữa dòng chảy của thời đại.

Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ