Vĩnh biệt NSND Phạm Quang Vĩnh, họa sĩ hàng đầu của điện ảnh Việt Nam

NSND Phạm Quang Vĩnh - một trong những họa sĩ thiết kế bối cảnh hàng đầu của điện ảnh Việt Nam, đứng sau các phim Cỏ lau, Chuyện của Pao, Bến không chồng… - vừa qua đời, hưởng thọ 81 tuổi.

NSND Phạm Quang Vĩnh - Ảnh: FBNV

Anh Phạm Quang Trung - con trai NSND Phạm Quang Vĩnh - cho biết ông qua đời lúc 4h47 ngày 12-6 tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Xô (Hà Nội) sau thời gian chống chọi bạo bệnh.

Phạm Quang Vĩnh là 'họa sĩ hàng đầu của điện ảnh Việt Nam'

Sau khi học lớp họa sĩ thiết kế phim truyện đầu tiên của Trường Điện ảnh Việt Nam niên khóa 1962-1964, họa sĩ Phạm Quang Vĩnh về công tác tại Xưởng phim truyện Việt Nam (nay là Hãng phim truyện Việt Nam), làm công việc họa sĩ thiết kế mỹ thuật điện ảnh hàng chục năm.

Là người có vốn hiểu biết sâu rộng về nhiều giai đoạn, bối cảnh lịch sử, xã hội, bối cảnh phim do ông thực hiện được đánh giá cao về độ chân thực, đậm chất văn hóa và con người Việt Nam.

Ông chính là người đứng sau nhiều phim điện ảnh lẫn truyền hình, với đủ chủ đề từ chiến tranh, lịch sử, hậu chiến tới đương đại.

Trong đó có các phim: Truyện cổ tích cho tuổi mười bảy, Bến không chồng, Chuyện của Pao, Thủ lĩnh áo nâu, Không có đường chân trời, Cỏ lau, Sống mãi với thủ đô, Tiền tuyến gọi, Sóng ở đáy sông, Đường về quê mẹ, Những người đã gặp…

Một cảnh trong Chuyện của Pao

Không chỉ thành công với những đạo diễn cùng thế hệ, Phạm Quang Vĩnh cũng bắt tay với các đạo diễn trẻ như Ngô Quang Hải trong Chuyện của Pao hay Nguyễn Hoàng Điệp trong Đập cánh giữa không trung…

Ông từng nhận được nhiều giải thưởng cao quý như Bông sen vàng cho hạng mục thiết kế mỹ thuật phim truyện nhựa với hai phim Thủ lĩnh áo nâu và Truyện cổ tích cho tuổi mười bảy tại Liên hoan phim Quốc gia năm 1988, ba giải thiết kế mỹ thuật cho các phim Tiếng cồng định mệnh và Hàng xóm năm 2005; Hà Nội, Hà Nội năm 2006 và Mùa hè lạnh năm 2012 tại giải Cánh diều vàng…

Họa sĩ Phạm Quang Vĩnh (thứ 3 từ phải sang) chụp cùng đoàn phim Cỏ lau - Ảnh: BÙI TRUNG HẢI

Vĩnh biệt người thổi hồn cho các tác phẩm điện ảnh

Lúc còn sống, nghệ sĩ Phạm Quang Vĩnh từng nói: "Sáng tạo thế nào thì sáng tạo nhưng vẫn phải ra được chất Việt, hồn Việt trong mỗi công đoạn hay cả tác phẩm".

Ông cũng cho rằng bối cảnh cũng là nhân vật điện ảnh. Khi nhận kịch bản, ông thường nghiên cứu rất kỹ để tìm ra bối cảnh phù hợp.

Áp phích phim Đường về quê mẹ do họa sĩ Phạm Quang Vĩnh vẽ - Ảnh: BÙI TRUNG HẢI

Chẳng hạn phim Chuyện của Pao, ông và những người trong tổ thiết kế đã phải nằm vùng gần 2 tháng trời để dựng bối cảnh.

Trong phim có hình ảnh cô Pao ngồi ở tầng 2 nhìn ra cửa sổ, ra đường và chờ đợi.

Ê kíp phải tạo nên tầng 2 cho ngôi nhà, thuê xe chở gỗ từ Hà Nội lên, rồi thay đổi cửa, đục một cái cửa trước, mua 20 xe ben đá làm hàng rào quây quanh…

Trong phim Mùa hè lạnh, toàn bộ cột kèo kiểu Gô-tích, vòm cửa… cứ 18h chiều được xe chở đến để lắp ráp, thành sảnh khách sạn để 22h - 23h đêm xong, rồi bắt đầu quay đến 4h - 5h sáng là ngừng, lại dỡ bối cảnh đi để trả lại mặt bằng…

Sự tâm huyết của họa sĩ đã góp phần làm nên thành công cho nhiều bộ phim. Sự ra đi của ông khiến nhiều đồng nghiệp và khán giả yêu điện ảnh thương tiếc, điện ảnh Việt Nam mất đi một người họa sĩ tài năng, nhiều tâm huyết.

Đạo diễn Đặng Nhật Minh nói: "Vĩnh biệt anh, người họa sĩ hàng đầu của điện ảnh Việt Nam, người bạn cùng thực tập điện ảnh với nhau ở Bulgaria năm nào".

Đạo diễn Bùi Trung Hải từng có làm việc cùng họa sĩ Phạm Quang Vĩnh trong phim Cỏ lau (của đạo diễn Vương Đức). Anh kể ông Vĩnh là một họa sĩ thiết kế tài năng, sáng tạo nhưng khiêm tốn, cầu toàn trong công việc. 

Ông thường có những trao đổi, tranh luận cởi mở nhưng cương quyết, luôn đặt vấn đề chất lượng nghệ thuật lên hàng đầu. Đặc biệt ông luôn luôn ủng hộ những ý tưởng mới, khác lạ trong làm phim...

"Với tôi, ông còn như một người chú chân tình. Ông là người thân thiết với bố tôi - NSND, đạo diễn Bùi Đình Hạc, đặc biệt là phim Đường về quê mẹ", anh nói.

Theo Bùi Trung Hải, với khả năng chuyên môn cao, ông cũng là một trong những họa sĩ được các đoàn làm phim nước ngoài mời hợp tác trong những dự án của họ quay tại Việt Nam.

"NSND Phạm Quang Vĩnh là một trong những họa sĩ thiết kế điện ảnh nổi bật của thế hệ mở đường, thế hệ vàng của điện ảnh Việt Nam, những người đã đặt nền móng, tạo nên nhiều tác phẩm kinh điển của nền điện ảnh Việt Nam hôm nay", Bùi Trung Hải chia sẻ.

NSND Phạm Quang Vĩnh (1944 - 2025) được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú năm 1993 và Nghệ sĩ nhân dân năm 2007.

Nghệ sĩ Phạm Quang Vĩnh là họa sĩ thiết kế điện ảnh đầu tiên được Viện Phim Việt Nam tôn vinh, tại chương trình chiếu phim chuyên đề "Người thổi hồn cho các tác phẩm điện ảnh".

Lễ viếng họa sĩ Phạm Quang Vĩnh được tổ chức từ 7h30 ngày 16-6 tại nhà tang lễ Bệnh viện Hữu nghị Việt Xô, an táng tại Nghĩa trang Văn Điển, Hà Nội.

Theo Đ.DUNG/ Báo Tuổi Trẻ