Phỏng vấn:

Sẵn sàng các phương án để chủ động ứng phó thiên tai

UBND tỉnh công bố tình huống khẩn cấp: sạt lở trên tuyến kênh La Ghì tại ấp Vĩnh Trinh, xã Vĩnh Xuân, huyện Trà Ôn. Mức độ sạt lở nguy hiểm.

Từ đầu năm đến nay, tỉnh Vĩnh Long liên tiếp xảy ra rất nhiều vụ sạt lở (SL) ven sông Cổ Chiên, sông Trà Ôn, các nhánh kênh rạch… Dự báo, tình trạng SL sẽ còn diễn biến phức tạp hơn trong mùa mưa bão đang đến. Để chủ động ứng phó, ngành chức năng đã thực hiện nhiều giải pháp, góp phần giảm rủi ro, thiệt hại do thiên tai gây ra. Phóng viên Báo Vĩnh Long đã có buổi phỏng vấn ông Văn Hữu Huệ- Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp-PTNT tỉnh, về vấn đề này.

* Xin ông cho biết tình trạng SL bờ sông xảy ra trong những năm gần đây?

- Ở Vĩnh Long, những năm gần đây, tình hình SL đã xảy ra phức tạp hơn, nghiêm trọng hơn, diện rộng hơn, từ sông lớn (sông Cổ Chiên, sông Hậu, sông Măng Thít…) đến các nhánh sông nhỏ (sông Cái Cao, sông Cái Cam, kênh La Ghì…) với nhiều tác động khác nhau.

Từ năm 2020 đến nay, toàn tỉnh xảy ra hơn 726 tuyến/điểm SL, làm mất hơn 17km bờ sông, kinh, rạch, thiệt hại về tài sản hơn 44 tỷ đồng. Riêng 7 tháng của năm 2024, xảy ra 76 điểm SL làm mất 2.039m bờ sông cùng với các công trình đường giao thông nông thôn, đê bao… ảnh hưởng trực tiếp đến 166 hộ dân, thiệt hại hơn 4,7 tỷ đồng. Bình quân mỗi năm, toàn tỉnh đã xảy ra 120-130 điểm SL làm mất 3.000-5.000m bờ sông cùng với các công trình đường giao thông nông thôn, đê bao… ảnh hưởng trực tiếp đến khoảng 120 hộ dân, thiệt hại về tài sản từ 10-40 tỷ đồng. Nhìn chung các vụ SL không gia tăng bất thường về số lượng, nhưng luôn là thiên tai đáng lo ngại đối với các địa phương và là nỗi ám ảnh đối với những hộ dân ở ven sông, rạch, tại những nơi có nguy cơ SL cao.

* Xin ông cho biết nguyên nhân gây ra những vụ SL là do đâu?

- Nguyên nhân xuất phát từ tác động khác nhau, từ thiên nhiên và từ con người. Cụ thể, từ thiên nhiên: địa chất mềm yếu; mưa nhiều; chế độ bán nhật triều không đều (2 lần triều lên, 2 lần triều xuống/ngày) làm giảm lực dính của đất ven sông, đất ven sông “bở rời” không liên kết chặt, gây SL; hình thái sông cong, dòng chủ lưu áp sát bờ, tấn công bờ gây SL; nổi cồn làm thay đổi dòng chảy… Bên cạnh đó, yếu tố từ con người: hạ thấp lòng dẫn (khai thác cát, giảm hàm lượng phù sa trong dòng chảy, sông lớn hạ thấp lòng dẫn, kéo theo các nhánh chi lưu hạ thấp lòng dẫn theo); chất tải nặng ven sông; công trình lấn sông, bè cá ven sông làm giảm mặt cắt ướt làm cho vận tốc dòng chảy lớn lên; tàu, xà lan qua lại và neo đậu gây sóng gây SL bề mặt, chân vịt gây dòng chảy xáo trộn phá vỡ kết cấu lòng sông…

* Trước tình hình SL xảy ra, tỉnh đã có những giải pháp nào trong việc ứng phó và khắc phục tình trạng SL, thưa ông?

- Trong những năm qua, ngành chức năng của tỉnh luôn duy trì thực hiện hai giải pháp phòng, chống SL là phi công trình và công trình. Cụ thể như: thông tin truyền thông, giáo dục nâng cao nhận thức cho cộng đồng dân cư về tác hại và các giải pháp phòng, tránh, xử lý SL bờ sông, kinh, rạch; theo dõi diễn biến SL; tổ chức cắm biển cảnh báo các khu vực có nguy cơ xảy ra SL cao để có các biện pháp thích hợp phòng tránh hoặc giảm thiệt hại; di dời dân ra khỏi khu vực đang xảy ra SL; sử dụng cây cỏ và các vật liệu tại chỗ để chắn sóng, chống xói lở bờ… Thường xuyên kết hợp kiểm tra, ngăn chặn khai thác cát, xây dựng công trình, nhà cửa trái phép, sai phép làm ảnh hưởng hoặc gây SL bờ sông, kinh, rạch.

Từ năm 2020 đến nay, được sự hỗ trợ từ ngân sách trung ương, cùng với việc bố trí nguồn ngân sách địa phương và huy động từ các nguồn vốn hợp pháp khác, tỉnh đã tổ chức triển khai thực hiện đầu tư 10 tuyến kè bê tông cốt thép kiên cố (đang triển khai thực hiện 7 tuyến, chuẩn bị thực hiện 3 tuyến); gia cố, khắc phục SL bằng giải pháp kè mềm tường rọ đá, kết hợp gia cố lòng sông, gia cố tạm bằng cừ tràm, cừ dừa với khoảng 200 điểm/tuyến SL bờ bao. Tổng chiều dài kè kiên cố và bờ bao được khắc phục SL khoảng 40.071m, kinh phí thực hiện 4.336 tỷ đồng.

Tuy nhiên, trong công tác phòng, chống SL còn gặp nhiều khó khăn, như: công tác dự báo thường xuyên về SL bờ sông ở Vĩnh Long hay ở vùng ĐBSCL chưa thực hiện được như dự báo các loại thiên tai khác, như: bão, áp thấp nhiệt đới, xâm nhập mặn, triều cường, lũ hay giông, mưa lớn. Vì vậy, người dân trở tay không kịp, chỉ tự nhận biết hoặc được thông báo trước vài ngày dựa trên một vài dấu hiệu quen thuộc của SL. SL trong tỉnh xảy ra nhiều nơi, gây bất ổn cho cư dân ở vùng ven sông. Phòng chống SL cần đầu tư những công trình lớn và xây dựng khu tái định cư nhưng nguồn kinh phí của tỉnh để hỗ trợ cho các địa phương trong tỉnh còn hạn hẹp. Quỹ Phòng chống thiên tai của tỉnh mỗi năm thu được khoảng 15 tỷ đồng cũng chỉ đủ hỗ trợ xử lý khoảng một nửa trong tổng số khoảng 120 điểm SL mỗi năm.

* Trong giai đoạn mưa bão bất thường như hiện nay, tình trạng SL có thể sẽ còn diễn biến phức tạp hơn, ông có dự báo gì về nguy cơ SL trong thời gian tới? Và tỉnh có những giải pháp gì trong việc ứng phó với tình trạng SL, thưa ông?

- Qua công tác khảo sát, đánh giá thường niên, ngành nông nghiệp đã xác định trong tỉnh hiện có 8 khu vực đã bị SL nặng và có tiềm ẩn nguy cơ bị SL cao mà các địa phương và người dân cần chú ý, đó là: Khu vực bờ tả sông Cổ Chiên (đoạn từ đầu cù lao Minh thuộc ấp An Long, xã An Bình đến phà Đình Khao thuộc xã Bình Hòa Phước, huyện Long Hồ); khu vực cồn Thanh Long thuộc xã Quới Thiện, huyện Vũng Liêm; trên sông Hậu có khu vực thượng và hạ du vàm kênh Hai Quý, khu vực quanh cồn Sừng (TX Bình Minh), khu vực chợ xã Tích Thiện (huyện Trà Ôn); các tuyến kinh Xáng (xã Lục Sĩ Thành, huyện Trà Ôn), sông Cái Cao (xã Phú Đức, huyện Long Hồ), sông Măng Thít (đoạn từ phà Chánh An đến cầu Măng Thít thuộc huyện Vũng Liêm, Mang Thít)… cũng có nguy cơ bị SL mạnh.

Ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn các cấp sẽ tiếp tục theo dõi chặt chẽ các bản tin cảnh báo, dự báo thiên tai, thời tiết để thông báo, hướng dẫn kịp thời đến các cấp chính quyền, người dân chủ động phòng tránh. Đồng thời, sẵn sàng các phương án để chủ động ứng phó khi có tình huống thiên tai xảy ra, đặc biệt là bố trí lực lượng xung kích, vật tư phương tiện tại chỗ để ứng phó, khắc phục hậu quả được nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả. Ngành nông nghiệp và UBND các huyện triển khai các công trình kè xây dựng mới và kè gia cố để chống SL bờ sông theo kế hoạch hàng năm, trong đó có xử lý các điểm đã công bố thiên tai SL khẩn cấp từ năm 2023 đến nay. Tỉnh cũng đang đấu thầu dự án đo đạc lòng sông để dự báo SL những tuyến sông có nguy cơ SL.

Sạt lở tại ấp Mỹ Hòa, xã Hòa Lộc, huyện Tam Bình thuộc tuyến đê bao Cái Ngang- Ba Càng vào ngày 18/6.

* Bên cạnh sự vào cuộc của ngành chức năng, ông có khuyến cáo gì đến chính quyền địa phương và người dân trong việc ứng phó với tình trạng SL, thưa ông?

- Để phòng, tránh loại thiên tai này hiệu quả, trước mắt các địa phương cần duy trì thực hiện công tác tuyên truyền, thông tin về tác hại của thiên tai SL, sụp lún bờ sông.

Công tác kiểm tra, rà soát, cảnh báo khu vực SL nguy hiểm cần được tiến hành để hạn chế hoặc dừng hẳn các hoạt động xung quanh khu vực SL. Khi xảy ra SL, sau khi công tác cứu hộ, cứu nạn (ưu tiên cứu người) được tiến hành khẩn cấp, các hoạt động trên bờ sông trong khu vực SL phải dừng lại và tránh xa.

Đối với hộ dân ở ven sông, rạch: người và tài sản ở các công trình, nhà cửa có dấu hiệu bị SL cần được di dời ngay đến nơi an toàn. Những hộ có điều kiện cần phá những căn nhà kiên cố hiện còn ở cạnh bờ sông mà không có người ở để giảm tải nặng bờ sông, để tránh nguy cơ SL.

* Xin cảm ơn ông!

THẢO LY

(Thực hiện)