Cần đảm bảo nguồn lực, triển khai hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia

Đại biểu Quốc hội Huỳnh Thị Hằng Nga- Phó Chánh Văn phòng Tỉnh ủy Vĩnh Long tham gia thảo luận tại Tổ đại biểu (chiều 3/12/2025), về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.

Đại biểu Quốc hội Huỳnh Thị Hằng Nga, cho biết trong thời gian qua với sự quan tâm chỉ đạo quyết liệt của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo Trung ương và các địa phương, cùng với sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị, đặc biệt sự đồng lòng hưởng ứng của mọi tầng lớp Nhân dân, cả 3 Chương trình MTQG  đã cơ bản đạt và vượt các mục tiêu được giao giai đoạn 2021-2025. Tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều đến cuối năm 2024 còn 1,93% bình quân giảm 1,03%/năm đạt chỉ tiêu giảm từ 1-1,5% do Quốc hội, Chính phủ giao. Tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số cuối năm 2024 còn 12,55% bình quân giảm 4,45%), đạt chỉ tiêu Quốc hội, Chính phủ giao giảm từ 3%/năm, đến 2025 có 19 xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo được thoát khỏi tình trạng đặc biệt khó khăn đạt 35% vượt mục tiêu Quốc hội, Chính phủ giao.

Từ những kết quả đạt được của Chương trình MTQG trong thời gian qua, đại biểu thống nhất việc ban hành Chương trình MTQG về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026-2035. Để góp phần hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, đại biểu tham gia đóng góp một số vấn đề cụ thể như sau:

Một là, để triển khai các Chương trình MTQG được thông qua tại Kỳ họp thứ 10, theo đại biểu nguồn lực dành cho việc thực hiện là rất lớn (ma túy là 22.450,194 tỷ đồng, giáo dục đào tạo là 560.000 tỷ đồng, y tế là 705.000 tỷ đồng, nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là 240.697 tỷ đồng), điều quan trọng là việc bố trí nguồn vốn từ ngân sách địa phương để thực hiện chương trình. Vì vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ quan tâm đánh giá sát hợp để giao ngân sách cho các địa phương phù hợp, nhằm góp phần đạt mục tiêu của các chương trình, nhất là nguồn lực thực hiện các mục tiêu của dự án đảm bảo ổn định, liên tục, không làm gián đoạn các chính sách, dự án, nhiệm vụ đang triển khai. Đồng thời có cơ chế theo dõi, đánh giá, điều chỉnh kịp thời để nâng cao hiệu quả việc sử dụng nguồn vốn.

Riêng Chương trình MTQG dân tộc thiểu số và miền núi là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về chính sách dân tộc, kết quả giải ngân tính đến năm 2025 cũng đã có những tiến bộ nhất định với tổng kinh phí giải ngân đạt cao. Việc tích hợp là chủ trương đúng.

Đại biểu cũng thống nhất chủ trương chỉ quy định những nội dung khung mang tính nguyên tắc để Chính phủ thực hiện. Tuy nhiên, một số nội dung nếu đã rõ rồi, cần thiết rồi thì đề nghị giao nhiệm vụ luôn, trong Nghị quyết của Quốc hội về việc giao cho Bộ chuyên ngành chủ trì từng hợp phần của Chương trình này, giao trực tiếp là Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì nội dung Hợp phần thứ 2 để đảm bảo việc tổ chức triển khai thực hiện chính sách dân tộc được liên tục và phát huy hiệu quả cao nhất.

Hai là, tại điểm d khoản 5 Điều 1 của dự thảo Nghị quyết, đại biểu đề nghị tiếp tục quan tâm cân đối ngân sách Trung ương để ưu tiên hỗ trợ thêm cho Chương trình, bao gồm cả nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội, phù hợp với điều kiện thực tế để có đủ nguồn lực hỗ trợ thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ được giao. Để thực hiện tốt chương trình, đại biểu đề nghị cần quan tâm mở rộng đối tượng thụ hưởng đối với nhóm vừa mới thoát nghèo, cận nghèo. Vì khi các xã đạt Chương trình MTQG về xã nông thôn mới thì đương nhiên giảm tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo, các chương trình cho vay vốn của Ngân hàng Chính sách xã hội sẽ không cho vay lại tái đầu tư sản xuất, việc này ảnh hưởng đến nguồn vốn sản xuất, kinh doanh của các hộ dân.

Bên cạnh đó, một số chương trình cho vay tạo việc làm, nước sạch, vệ sinh môi trường, nhà ở xã hội vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Vì vậy, đại biểu đề nghị cần rà soát đánh giá thực tế các chương trình cho vay dành cho hộ nghèo, cận nghèo để hoàn thiện cơ chế; nâng hạn mức cho vay, kéo dài thời gian hỗ trợ vay đối với hộ vừa thoát nghèo, cận nghèo; chuyển phần hỗ trợ “cho không” sang hình thức cho vay ưu đãi phù hợp tình hình thực tế. Quan tâm ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giám sát nguồn vốn tạo sự minh bạch, nâng cao hiệu quả tín dụng, góp phần giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương.

Ba là, tại điều 3 dự thảo Nghị quyết, đại biểu đề nghị bổ sung trách nhiệm của các Bộ, ngành trong việc phối hợp với địa phương và việc phối hợp liên ngành để triển khai Chương trình MTQG đảm bảo, bởi Chương trình này có quy mô lớn, đa ngành, triển khai dài hạn, chắc chắn sẽ phát sinh nhiều vướng mắc về thủ tục, định mức, tài chính, đầu tư, quy hoạch, đất đai. Vì vậy, đại biểu đề nghị quy định rõ cơ chế phối hợp liên ngành, phân định trách nhiệm và đầu mối xử lý vướng mắc.

Qua thực tiễn triển khai các Chương trình MTQG giai đoạn 2021-2025 cho thấy, nhiều địa phương phản ánh văn bản hướng dẫn của các bộ, ngành ban hành không đồng bộ, thậm chí có nội dung chồng chéo, khiến tiến độ lập dự án và giải ngân chậm từ 6-12 tháng; có dự án xây dựng trường lớp, phòng thí nghiệm ở vùng khó khăn bị kéo dài thêm 1-2 năm chỉ vì phải chờ ý kiến của nhiều bộ khác nhau. Điều này khẳng định rằng nếu không có cơ chế phối hợp liên ngành thống nhất, thì chương trình dù thiết kế tốt đến đâu cũng khó đạt mục tiêu đề ra. Từ những bất cập trên, đại biểu thống nhất thành lập Ban Chỉ đạo chung cho các Chương trình MTQG, thống nhất từ Trung ương đến địa phương, tuy nhiên cần sớm thành lập sau khi nghị quyết được thông qua để Ban Chỉ đạo có nhiệm vụ điều phối, lồng ghép nhiệm vụ giữa các chương trình để tránh chồng chéo, kiểm tra, giám sát tiến độ, tham mưu tháo gỡ kịp thời các khó khăn.

Đại biểu cũng thống nhất cho kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân nguồn vốn của các Chương trình MTQG năm 2025 bao gồm cả vốn của các năm trước được chuyển nguồn sang năm 2025 đến hết ngày 31/12/2026. Thống nhất tiếp tục thực hiện các cơ chế đặc thù trong thực hiện chương trình và giao cho Chính phủ quy định. Tuy nhiên cũng cần đánh giá rõ nguyên nhân giải ngân chậm, trách nhiệm chủ quan hay khách quan, xem xét trách nhiệm cụ thể phù hợp để khi kéo dài thời gian giải ngân đến 31/12/2026 thì phải giải ngân hết các nguồn vốn tồn đọng trong thời gian qua, tránh trường hợp khi tổng kết lại phải xin kéo dài thời gian giải ngân các nguồn vốn của Chương trình trong thời gian tới, trừ trường hợp khách quan hoặc bất khả kháng.

YẾN NHƯ (ghi)