“Về Thủ đô gió ngàn” ôn lại lịch sử vẻ vang đội ngũ làm báo

Kỷ niệm 75 năm thành lập Hội Nhà báo Việt Nam (20/4/1950-20/4/2025), BCH Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức chuyến hành trình về “Thủ đô gió ngàn”, thăm di tích nơi thành lập hội tại Roòng Khoa (xã Điềm Mặc, huyện Định Hóa) và Di tích Lịch sử Trường Dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng (thôn Bờ Rạ, xã Tân Thái, huyện Đại Từ).

Bảo tàng thu nhỏ về báo chí Việt Bắc

Từ TP Thái Nguyên đến “Thủ đô gió ngàn” chỉ khoảng 70km, nhưng đoàn xe chạy khá chậm do đường đèo quanh co. Theo tài liệu lịch sử, Bác Hồ và Trung ương chọn Việt Bắc là căn cứ kháng chiến địa thế đặc biệt. Rừng rậm bạt ngàn, núi non trùng điệp. Địa thế hiểm trở đã giúp giữ bí mật công tác xây dựng lực lượng cách mạng. Địa bàn thuận lợi cho lực lượng vũ trang đánh du kích lâu dài, tiêu hao lực lượng địch và dễ dàng duy trì, phát triển lực lượng.

Phía Bắc, Việt Bắc giáp Trung Quốc, có thể liên lạc với phong trào cộng sản quốc tế. Phía Đông Nam là cửa ngõ của miền xuôi nên vẫn tranh thủ được sự giúp đỡ của miền xuôi. Từ Thái Nguyên về Hà Nội không xa, khoảng 80-90km. Khi có thời cơ thuận lợi, lực lượng vũ trang có thể tiến nhanh phát huy thắng lợi, nếu gặp khó khăn có thể kịp thời lui về bảo toàn lực lượng. Việt Bắc có vị trí cơ động, theo Bác Hồ, là nơi “tiến khả dĩ công, thoát khả dĩ thủ” (tiến có thể đánh, lui có thể giữ).

Đường qua đèo De nối Tân Trào với Định Hóa mới được cải tạo phong quang. Thỉnh thoảng, giữa nền xanh mênh mang cây lá, nổi bật màu vàng tươi của hoa bjóoc mạ, hoa lim vang rất vui mắt giữa vùng đồi núi chập chùng.

Hội trường tám mái tại Ròong Khoa, nơi tổ chức Đại hội lần thứ nhất Hội Những người viết báo Việt Nam, ngày 21/4/1950. Ảnh tư liệu

Khu di tích nơi thành lập Hội Nhà báo Việt Nam tại Roòng Khoa, xã Điềm Mặc, huyện Định Hóa, trong khuôn viên có một nhà sàn khoảng 80m2- là “bảo tàng thu nhỏ” trưng bày những hình ảnh, hiện vật cho thấy hoạt động sôi nổi trên mặt trận văn nghệ, tư tưởng, báo chí trong 9 năm kháng chiến ở Việt Bắc. Đây là phỏng dựng từ ngôi nhà sàn của Tổng bộ Việt Minh, nơi chỉ đạo trực tiếp các hoạt động báo chí kháng chiến.

Những hình ảnh, hiện vật trong ngôi nhà sàn nhỏ này đã cho thấy hoạt động sôi nổi trên mặt trận văn nghệ, tư tưởng, báo chí. Không biết có phải những người làm bảo tàng là người yêu thơ, mà mỗi gian trưng bày đều có chủ đề riêng, phỏng theo các câu thơ về Việt Bắc: “Tiếng thơm Việt Bắc nghìn thu lẫy lừng/ Đất trời ta cả chiến khu một lòng/ Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn/ Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền…” Xem ra rất thuyết phục, rất thơ và đầy bản sắc!

Sống lại ký ức lịch sử tại Trường Dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng

Rời Roòng Khoa, đoàn đi về hướng Đại Từ- nơi có Trường Dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng ra đời trước thời điểm thành lập hội đúng 1 năm trước (tháng 4/1949).

Ngày 4/4/1949, giữa núi rừng ATK Việt Bắc, Trường Dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng đã ra đời từ sự chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng bộ Việt Minh và đoàn báo chí kháng chiến.

Đoàn Hội Nhà báo viếng Khu di tích lịch sử quốc gia Trường Dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng, nhân kỷ niệm 75 năm thành lập Hội Nhà báo Việt Nam.

Đây là cơ sở đào tạo báo chí đầu tiên của báo chí cách mạng Việt Nam và cũng là cơ sở đào tạo duy nhất trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, do nhà báo Đỗ Đức Dục làm Giám đốc, nhà báo Xuân Thủy làm Phó Giám đốc. Các nhà báo Như Phong, Đỗ Phồn, Tú Mỡ là Ủy viên Ban Giám đốc.

Giảng viên của trường là những nhà hoạt động chính trị, nhà báo, văn nghệ sĩ nổi tiếng như: Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Quốc Việt, Lê Quang Đạo, Tố Hữu, Trần Huy Liệu, Tú Mỡ, Xuân Diệu, Nguyễn Xuân Khoát, Nguyễn Huy Tưởng, Thế Lữ, Nguyễn Tuân, Nguyễn Đình Thi, Nam Cao…

Với lực lượng giảng viên này, trường đào tạo tuy chỉ kéo dài 3 tháng (từ 4/4-6/7/1949), nhưng đã đào tạo 42 học viên trở thành những nhà báo xuất sắc, đảm nhận nhiệm vụ tại các cơ quan báo chí, tuyên truyền. Họ là những cây bút chủ lực, có nhiều đóng góp trong sự nghiệp kháng chiến kiến quốc và xây đắp nền báo chí nước nhà.  

Ảnh chụp tại phòng trưng bày Di tích Trường Dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã hai lần gửi thư động viên tinh thần, hướng dẫn nghiệp vụ làm báo chí cách mạng cho các học viên. Người căn dặn: “Lớp này là lớp học viết báo đầu tiên, tôi mong các chú và các cô thi đua nhau học và hành cho xứng đáng là những người tiên phong trên mặt trận báo chí. Báo chí cũng phải thực hiện khẩu hiệu: Tất cả để chiến thắng!”.

Tổng Bí thư Trường Chinh tháng 6/1949 đã viết: “Khóa thứ nhất trường Huỳnh Thúc Kháng này là một thí nghiệm rất hay. Tôi tin rằng sau khi rút tỉa kinh nghiệm của khóa này, Tổng hội Việt Minh sẽ thành công hơn trong việc đào tạo cán bộ chiến đấu với quân thù bằng ngòi bút và hướng dẫn dư luận quốc dân”.

Các học viên của trường đã tỏa về muôn nẻo, có mặt ở những chiến trường ác liệt nhất, những mặt trận nóng bỏng và phức tạp nhất như: nhà báo Thép Mới, Chính Yên, Trần Kiên (Báo Nhân Dân); Mai Thanh Hải, Mai Hồ (Báo Cứu Quốc); đạo diễn Bành Bảo, nhà văn Hữu Mai, nhà thơ Từ Bích Hoàng (Việt Phương), nhà thơ Hải Như...

Với lịch sử quan trọng này, Trường Dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng đã được Bộ Văn hóa-TT-DL xếp hạng di tích quốc gia vào năm 2019. Các nhà báo từng học tại mái trường tranh tre nứa lá Huỳnh Thúc Kháng đã tận tụy cống hiến và góp phần xây dựng sự nghiệp báo chí cách mạng to lớn mà Chủ tịch Hồ Chí Minh gầy dựng.

Tuy chỉ mở và đào tạo được một khóa trong thời gian ngắn nhưng nhờ sự dạy dỗ, truyền đạt kinh nghiệm tận tình của những người thầy, những nhà báo cách mạng hàng đầu đã đánh dấu thắng lợi bước đầu trên mặt trận tư tưởng, đào tạo báo chí, đặt nền móng cho sự phát triển của nền báo chí Việt Nam sau này.

Bài, ảnh: BÌNH NGUYÊN