Chuyện nghề “tiếp lửa”

Nhân kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925- 21/6/2025), chúng tôi tìm gặp những người làm báo ở nhiều thế hệ khác nhau để được nghe chia sẻ chuyện nghề. Từ những câu chuyện làm báo lấp lánh yêu thương, đã giúp cho những nhà báo, phóng viên hôm nay hun đúc lửa nghề.

Đây cũng là dịp soi rọi lại mình, thúc giục, nhắc nhớ chúng tôi không ngừng trui rèn bản lĩnh để tự hào tiếp bước thế hệ trước, tiếp nối truyền thống vẻ vang của báo chí cách mạng Việt Nam. 

Chuyến công tác tại thềm lục địa phía Nam của Tổ quốc. Ảnh: TL

Trong khu vườn xanh rợp bóng cây, nhà báo Đoàn Hải Nhân (bút danh Phù Sa)- nguyên Tổng Biên tập Báo Vĩnh Long, chia sẻ những câu chuyện làm báo thời chiến đầy cam go với giọng điệu hào sảng và sôi nổi. Năm tháng đã đi qua, nhưng những chuyến tác nghiệp giữa đạn bom, những kỷ niệm nghề còn in sâu ký ức. 

Trong gian khó, nguy nan, tình yêu nghề vẫn lớn 

Nhớ lại những lần người làm báo thoát chết trong gang tấc, nhà báo Phù Sa kể: “Có lần nhà báo Minh Phú, Minh Triết công tác, viết về trận đánh ở lộ Hàng Me. Bộ đội xung phong đánh, mình cũng chạy theo. Trái đạn cối rơi ngay giữa hai người, may mắn là nó lép, chứ không là… tiêu đời rồi. Tôi cũng từng gặp những tình huống nguy nan trên đường tác nghiệp, may mà thoát chết”. 

Sống và viết giữa chiến trường đầy khói lửa đạn bom, thiếu ăn, thiếu mặc, sự sống bị đe dọa hàng ngày... Song, khi chúng tôi hỏi: “Động lực nào để người làm báo gắn bó với nghề?”, nhà báo Đoàn Hải Nhân nói với giọng chắc nịch: “Chính bởi yêu nghề, chính bởi nhiệt tâm. Và thuận lợi là có nhiều đề tài rất đa dạng, nhiều câu chuyện rất hay, nhiều gương anh hùng rất sinh động. Cùng với đó, những nhà báo tác nghiệp giữa chiến trường hàng ngày ăn cơm với dân, sống với dân, dân thương mình, mình cũng thương dân”. 

Tác nghiệp thời đại dịch COVID-19.

Nhà báo Phạm Hoàng Khải- nguyên Tổng Biên tập Báo Vĩnh Long nhớ lại, vào những năm 1980 đi tác nghiệp rất khó khăn. Viết một bài báo có khi phải đi cả tuần, đi xe đò, đi bộ hoặc quá giang xuồng ghe.

Viết về trồng màu, trồng dưa hấu Tết, thủy sản thì ăn ở tại vùng nuôi trồng để hỏi chuyện, xâm nhập cách người ta sản xuất… Đi lại khó khăn là vậy nhưng có trường hợp đồng nghiệp nắm thông tin viết gương người tốt việc tốt mà lãnh đạo thấy bài viết chưa sâu, kêu đi tới đi lui nắm lại tới 3 lần. 

Nhà báo Phạm Hoàng Khải cho biết thêm, người đi trước dẫn dắt người đi sau. Trước đây, mỗi tuần 1 số báo nên có thời gian suy nghĩ đầu tư, làm đề cương trước khi viết bài.

Cách làm này giúp cho tin bài có chiều sâu và chỉn chu hơn. Trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn, người làm báo chỉ nhận đồng lương ít ỏi, phương tiện tác nghiệp thì rất thiếu thốn. Có lần, nhà báo theo đoàn đi công tác của tỉnh đi thăm chúc Tết bộ đội tỉnh Kampong Speu (kết nghĩa với tỉnh Cửu Long).

Đi tác nghiệp nước ngoài suốt cả tuần, nhưng trong tay vỏn vẹn chỉ có cuốn sổ, cây viết và máy ảnh. “Lần đó, lấy máy ảnh ra chụp thì thấy… đen xì, không chụp được”- nhà báo Phạm Hoàng Khải nhớ lại và cho biết thêm: “Do thời đó chỉ có người chuyên ảnh mới được cơ quan cho xài máy tốt, mình thì xài máy... ít tốt hơn, nên sự cố cũng thường xảy ra”. 

Nhắc lại giai đoạn làm báo thời bao cấp- nhà báo Huỳnh Tấn Phát- Phó Giám đốc Báo và Đài Phát thanh- Truyền hình tỉnh Vĩnh Long kể: Đi công tác ở các huyện vùng sâu, cả tuần mới về, đường đi nhiều vất vả, gian nan. Tuy nhiên, trong cái khó… có cái hay: mình có điều kiện tiếp cận cơ sở nắm thêm được nhiều thông tin.

Bài viết có cảm xúc, có chiều sâu, phản ánh được hơi thở cuộc sống, do mình thâm nhập thực tế cùng bà con vùng nông thôn, vùng đồng bào dân tộc... “Giai đoạn đó, dù rất khó khăn nhưng rất trân quý. Anh em nhà báo chắt chiu từng báo cáo; tư liệu nâng niu để dành, kỹ lắm!”- nhà báo Huỳnh Tấn Phát tâm sự. 

Gắn bó với nghề báo gần 30 năm, nhà báo Lê Ngọc Thúy- nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Vĩnh Long chia sẻ: “Nghề báo tuy vất vả nhưng tôi rất yêu thích công việc này”. Một chi tiết nhỏ được nhà báo kể lại trong quá trình đi công tác, giúp chúng tôi cảm nhận được tình cảm gắn bó và sự đầu tư của tác giả dành cho mỗi đề tài đặt ra. Chẳng hạn, tìm hiểu “năm nay lúa có trúng không?” thì xách xe đi tới 5 huyện nắm tư liệu để về so sánh.

Đồng thời, phóng viên Báo Vĩnh Long cũng hay tìm đến những vùng đồng bằng để hiểu biết nhiều hơn về khu vực, mong muốn cho tỉnh mình, quê hương mình ngày càng phát triển hơn. “Mỗi đề tài đặt ra, sẽ cùng đồng nghiệp dành hết tâm huyết, quyết tâm đi trọn vẹn vấn đề, với mong muốn mỗi bài viết của mình chạm được tới cảm xúc bạn đọc. Nếu nói đúng tính chất gọi là báo chí cách mạng, thì mỗi bài viết đều mong muốn có sự “cách mạng” trong đó”- nhà báo Lê Ngọc Thúy nói. 

Viết tiếp chặn đường làm báo hôm nay

15 năm làm báo với những lần đạt giải cao trong tỉnh và giải báo chí quốc gia, nhà báo Cao Thị Huyền (Phòng Báo in và Báo Điện tử- Báo và Đài Phát thanh- Truyền hình tỉnh Vĩnh Long) nhớ như in những lần đi công tác liên tỉnh, một mình vượt đường xa hàng trăm cây số giữa đường vắng lúc trời mưa gió hay những lần đi công tác ở đảo xa- nơi cuộc sống còn nhiều thiếu thốn, thiếu cả nước ngọt để sử dụng...

Song, chị đã vượt qua. Vượt qua sự yếu đuối nữ giới, nỗi niềm của người mẹ có con nhỏ để lặn lội nắm tư liệu, hoàn thành những tác phẩm báo chí chất lượng cao.

Theo nhà báo Cao Thị Huyền: “Động lực giúp tôi vượt qua những thử thách, khó khăn chính là từ yêu nghề đã ăn sâu và lớn dần lên theo năm tháng và còn bởi sự yêu thương, trân quý của những nhân vật, những con người đã gặp gỡ trên đường tác nghiệp, trong hành trình làm báo”. 

Động lực giúp nhà báo Cao Thị Huyền vượt qua khó khăn, thử thách chính là lòng yêu nghề.

Từng đạt giải nhì giải báo chí ĐBSCL và gần đây nhất là 2 giải bạc tại Liên hoan truyền hình toàn quốc lần thứ 42 (năm 2025), nhà báo Huỳnh Phương Thanh (Phòng Thời sự- Báo và Đài Phát thanh- Truyền hình tỉnh Vĩnh Long) cho biết, các đề tài hầu hết bắt nguồn từ thực tế cuộc sống, bám sát cơ sở.

Quá trình thực hiện các loạt bài giúp anh nhận ra, việc chọn đề tài vốn quan trọng, nhưng quan trọng hơn là cách triển khai, thực hiện đề tài sao cho hấp dẫn, mới lạ, “bắt đúng mạch” và giải quyết được vấn đề mà công chúng quan tâm. 

Nói về đội ngũ những người làm báo hôm nay, nhà báo Huỳnh Tấn Phát bày tỏ, ông rất vui “vì các bạn trẻ hôm nay rất giỏi, rất trưởng thành so với thế hệ chúng tôi ngày xưa” và khiêm tốn nói rằng “tôi vẫn phải học từ các bạn”. Người làm báo hôm nay có điều kiện tham gia và đạt được nhiều giải thưởng lớn, rất danh giá, nhà báo Huỳnh Tấn Phát cũng nhìn nhận: “Những sản phẩm, những thành tựu mà các bạn có được là từ sự sáng tạo, sự đầu tư nghiêm túc… mới có được”. 

Cùng với đó, người làm báo cần đặt mục tiêu viết được những tác phẩm chất lượng, đó là cách để xây dựng, khẳng định thương hiệu làm báo của mình; mang vinh quang về cho tập thể. Đồng thời, chính từ việc đạt giải sẽ tạo động lực, hun đúc lửa nghề.

Tuy nhiên, bên cạnh thành tựu trong nghề, nhà báo Huỳnh Tấn Phát cũng cho rằng: Trong cuộc đời làm nghề, người làm báo trẻ cần luôn đặt câu hỏi “mình đã có được những sản phẩm gì để mang lại lợi ích cho người dân, cho quê hương, cộng đồng?”- đó là điều rất quan trọng.

Có thể những sản phẩm đó không đạt các giải thưởng cao, nhưng lưu lại trong lòng công chúng. Đó là những bài báo từ cái tâm nghề, góp giải pháp, hiến kế cùng địa phương, mang lại những lợi ích thiết thực cho người dân. Trong thời đại báo chí ngày nay cần có những bài báo như thế. 

Đề cập đến việc ứng dụng công nghệ, trong đó có trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động báo chí, nhà báo Huỳnh Tấn Phát lưu ý: Người làm báo phải biết tận dụng công nghệ, ứng dụng AI để giúp thúc đẩy giải quyết công việc nhanh hơn, hiệu quả hơn; kết hợp với cái mà AI không có được. Đó chính là cảm xúc trong câu chuyện làm báo, những vấn đề tham mưu, đưa ra giải pháp mang tính thực tiễn cho địa phương.

Theo nhà báo Huỳnh Tấn Phát, người làm báo phải trang bị kiến thức đầy đủ và bản lĩnh chính trị, nghề nghiệp và cái tâm nhà báo. Có bản lĩnh để thẩm định vấn đề đúng sai. Mỗi thông tin đưa ra cần phải có trách nhiệm. Thông tin phải nhanh, sâu, chính xác và phải “đeo bám đến cùng”. Đồng thời, cần trang bị kiến thức làm nghề đa dạng, rèn luyện để trở thành nhà báo đa phương tiện, thuộc trách nhiệm của mình thì phải giỏi, nhưng không thuộc trách nhiệm thì phải biết... 

Nhà báo Đoàn Hải Nhân- nguyên Tổng Biên tập Báo Vĩnh Long  Báo chí cần tăng cường tin, bài phản biện xã hội. Theo dõi sát chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, phải đi vào ngóc ngách của cuộc sống. Nhà báo phải tự học, rèn luyện cái tâm. Còn khỏe phải đi nhiều, nghe, tích lũy, ghi chép nhiều. Làm báo bây giờ có đầy đủ phương tiện thì thuận lợi. Song viết một tác phẩm cho người đọc rơi nước mắt thì nhà báo hình như phải có rơi nước mắt khi viết, cảm thông với nỗi khổ của nhân vật.

Bài, ảnh: TUYẾT HIỀN- XUÂN TƯƠI