Du lịch xanh - hướng đi tất yếu ở Đồng bằng sông Cửu Long

Trong những năm gần đây, mô hình du lịch xanh (DLX) ở ĐBSCL đã chứng minh hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững gắn với bảo tồn thiên nhiên và văn hóa bản địa. Phát triển DLX, tăng trưởng xanh là cơ hội, thách thức và cũng là mục tiêu quan trọng trong phát triển du lịch bền vững ở ĐBSCL.

Các địa phương ĐBSCL cần xây dựng sản phẩm du lịch xanh đặc trưng gắn với bảo tồn sinh thái và văn hóa bản địa.

Cơ hội và thách thức

Thời gian qua, các loại hình du lịch sinh thái miệt vườn, du lịch cộng đồng, du lịch gắn với nông nghiệp và bảo tồn hệ sinh thái đã giúp đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao giá trị dịch vụ du lịch của vùng ĐBSCL.

Theo đó, DLX khuyến khích sử dụng tài nguyên hợp lý, giảm thiểu rác thải nhựa, tăng cường năng lượng sạch và bảo tồn hệ sinh thái. DLX còn giúp cộng đồng địa phương tham gia trực tiếp vào chuỗi giá trị du lịch, từ cung cấp homestay, ẩm thực dân dã đến tổ chức trải nghiệm văn hóa- nghệ thuật.

Nhờ vậy, hàng ngàn hộ dân trong vùng có cơ hội cải thiện đời sống, đồng thời gìn giữ và quảng bá văn hóa sông nước. Những kết quả này khẳng định DLX không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn tạo ra giá trị xã hội và môi trường bền vững.

Theo Tổng cục Du lịch, năm 2024, ĐBSCL đón hơn 52 triệu lượt khách, tăng gần 8% so với năm 2023, trong đó tỷ lệ khách chọn trải nghiệm du lịch sinh thái và cộng đồng chiếm khoảng 65% tổng lượt khách.

Doanh thu từ dịch vụ toàn vùng đạt trên 55.000 tỷ đồng, trong đó các điểm DLX đóng góp đáng kể. Hiện ĐBSCL có nhiều mô hình xanh kết hợp nông nghiệp với du lịch.

Những mô hình du lịch nông nghiệp điển hình và thu hút du khách có thể kể đến: Điểm du lịch cộng đồng Cồn Chim (Vĩnh Long), Việt Mekong Farmstay (Đồng Tháp), du lịch nông nghiệp hữu cơ ở Bảo gia Farm Camping (Cần Thơ), Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau… Tất cả đều phát triển du lịch dựa trên tài nguyên bản địa với định hướng bền vững.

Tại tỉnh- được mệnh danh là cụm du lịch “Ba sắc thái miền Tây” độc đáo, đa dạng và có sức cạnh tranh cao, có thể quảng bá một trải nghiệm thống nhất, bao gồm ba hợp phần đặc sắc: Cuộc sống sông nước và miệt vườn (Vĩnh Long cũ) tập trung vào các sản phẩm du lịch homestay, tham quan vườn cây ăn trái và các làng nghề truyền thống vốn là thế mạnh của tỉnh; văn hóa dừa và du lịch sinh thái (Bến Tre cũ), khai thác văn hóa độc đáo xoay quanh cây dừa và hệ sinh thái sông nước chằng chịt, tạo nên những trải nghiệm khác biệt; di sản văn hóa và nghỉ dưỡng ven biển (Trà Vinh cũ), nổi bật với nền văn hóa Khmer đặc sắc (với 143 ngôi chùa), các di tích lịch sử và các điểm du lịch ven biển.

Tuy vậy, hiện vẫn còn không ít khó khăn, thách thức đối với việc phát triển mô hình DLX ở ĐBSCL. Trong đó, thách thức lớn nhất đến từ tác động của biến đổi khí hậu: nước biển dâng, xâm nhập mặn và sạt lở bờ sông, bờ biển ngày càng nghiêm trọng.

Điều này, không chỉ đe dọa tài nguyên du lịch mà còn làm gia tăng chi phí đầu tư hạ tầng bảo vệ; hạ tầng phục vụ DLX của vùng còn thiếu đồng bộ và manh mún…

Theo ông Dương Hoàng Sum- Giám đốc Sở Văn hóa-TT-DL, mặc dù công tác quảng bá và xúc tiến du lịch đã có nhiều chuyển biến tích cực, song vẫn còn tồn tại không ít khó khăn như: nguồn kinh phí dành cho xúc tiến còn thấp, phân bổ dàn trải và chủ yếu tập trung vào các hoạt động truyền thống như hội chợ hay in ấn ấn phẩm, trong khi xu hướng truyền thông hiện đại lại đòi hỏi đầu tư mạnh mẽ vào nền tảng số và công nghệ mới.

Bên cạnh đó, đội ngũ nhân lực làm công tác xúc tiến du lịch thiếu chuyên môn sâu về truyền thông quốc tế, công nghệ số, chưa thật sự chuyên nghiệp. Nội dung quảng bá còn thiếu thông điệp đặc trưng để tạo dấu ấn riêng cho điểm đến.

Công tác phối hợp liên ngành và liên vùng cũng chưa đồng bộ để hình thành sản phẩm du lịch, chương trình tour du lịch dài ngày, giữ chân khách du lịch.

Theo TS Trần Hữu Hiệp- Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch ĐBSCL, ĐBSCL sở hữu tài nguyên du lịch đa dạng, phong phú, giàu bản sắc văn hóa miệt vườn, sông nước, là vùng trọng điểm phát triển du lịch sinh thái, cộng đồng và nông nghiệp. Tuy nhiên, trước biến đổi khí hậu, thách thức môi trường, yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế, du lịch vùng này cần một cách tiếp cận mới với yêu cầu chuyển đổi xanh.

Đồng bộ giải pháp

TS Trần Hữu Hiệp cho rằng: Du lịch chuyển đổi xanh ở ĐBSCL không chỉ là yêu cầu phát triển bền vững, mà còn là cơ hội để vùng định vị lại mình trên bản đồ quốc gia và quốc tế. Khi 3 trụ cột liên kết vùng, DLX, chuyển đổi số được vận hành đồng bộ, ĐBSCL có thể trở thành mô hình thí điểm cho chiến lược phát triển vùng thích ứng, sáng tạo và bền vững của Việt Nam.

Để phát triển và nhân rộng mô hình DLX, các chuyên gia kinh tế cho rằng, trước hết, cần quy hoạch và đầu tư hạ tầng đồng bộ là nhiệm vụ quan trọng. Hệ thống giao thông kết nối giữa các tỉnh, giữa điểm du lịch với trung tâm đô thị cần được cải thiện, đặc biệt là giao thông đường thủy vốn là thế mạnh của vùng.

Hiện nay, mặc dù ĐBSCL đón hơn 52 triệu lượt khách năm 2024, nhưng thời gian lưu trú bình quân của khách quốc tế chỉ đạt 1,8 ngày, thấp hơn nhiều so với các khu vực khác. Việc nâng cấp hạ tầng lưu trú, xây dựng các khu sinh thái chuẩn quốc gia và dịch vụ bổ trợ chất lượng cao sẽ giúp kéo dài thời gian lưu trú và gia tăng chi tiêu của khách du lịch.

Đồng thời, cần tăng cường đào tạo nguồn nhân lực và nâng cao vai trò cộng đồng. Nhiều hộ dân tham gia du lịch cộng đồng chưa được đào tạo bài bản, dẫn đến chất lượng dịch vụ thiếu đồng bộ.

Vì vậy, việc mở rộng các lớp đào tạo kỹ năng ngoại ngữ, quản lý, marketing số, cùng với giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho cộng đồng sẽ góp phần nâng cao chất lượng DLX.

Vĩnh Long được mệnh danh là cụm du lịch “Ba sắc thái miền Tây” độc đáo, đa dạng và có sức cạnh tranh cao.

Ứng dụng công nghệ số và truyền thông xanh là giải pháp mang tính đột phá. Nhiều du khách hiện tìm kiếm, đặt dịch vụ qua nền tảng trực tuyến, nhưng chỉ một số ít điểm du lịch ở ĐBSCL có website hoặc ứng dụng quảng bá chính thức. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu số, bản đồ DLX trực tuyến, kết hợp với quảng bá qua mạng xã hội sẽ giúp tiếp cận tốt hơn với khách quốc tế. Bên cạnh, cần tích hợp xây dựng các tuyến du lịch liên hoàn.

Chẳng hạn, ở Vĩnh Long, tỉnh đẩy mạnh kết nối 3 sản phẩm du lịch đặc trưng: tuyến du lịch sinh thái miệt vườn- cù lao, tạo thành một không gian trải nghiệm văn hóa sông nước, vườn cây ăn trái, làng nghề và du lịch cộng đồng; tuyến du lịch văn hóa Khmer- tâm linh, kết nối hệ thống hơn 140 ngôi chùa Khmer với kiến trúc độc đáo, các lễ hội truyền thống (lễ hội Ok Om Bok) và làng văn hóa Khmer; tuyến du lịch biển- nghỉ dưỡng- năng lượng sạch, phát triển dọc theo tuyến đường ven biển, hình thành các khu nghỉ dưỡng cao cấp, du lịch thể thao biển, và kết hợp các tour tham quan các cánh đồng điện gió, tạo ra sản phẩm du lịch công nghiệp độc đáo.

Không chỉ vậy, cần xây dựng sản phẩm DLX đặc trưng gắn với bảo tồn sinh thái và văn hóa bản địa; cần tăng cường chính sách hỗ trợ và hợp tác quốc tế. Các địa phương nên có cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư vào DLX.

Việc tham gia các hiệp định và chương trình DLX quốc tế cũng sẽ giúp ĐBSCL thu hút nguồn vốn, công nghệ và kinh nghiệm quản lý.

Những giải pháp trên nếu được thực hiện đồng bộ sẽ giúp ĐBSCL không chỉ phát triển mạnh mẽ mô hình DLX mà còn khẳng định vị thế là vùng du lịch sinh thái- văn hóa đặc sắc hàng đầu của khu vực và cả nước.

Bài, ảnh: TRẦN PHƯỚC