Nâng cao năng lực ứng phó thiên tai vùng ĐBSCL

06:12, 16/12/2024

(VLO) Thống kê của Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam, ở ĐBSCL có 8 loại hình thiên tai (TT) thường xảy ra. Trong đó, sạt lở, sụt lún đang diễn ra với tốc độ ngày một nhanh hơn, thậm chí đến mức đáng báo động.

Để bảo vệ bờ sông, bờ biển hiệu quả cần xem xét kết hợp nhiều giải pháp khác nhau.
Để bảo vệ bờ sông, bờ biển hiệu quả cần xem xét kết hợp nhiều giải pháp khác nhau.

Để hạn chế thiệt hại do TT gây ra, cần có chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phòng chống TT; giải pháp ứng phó phù hợp nhằm bảo đảm yêu cầu cấp bách trước mắt và lâu dài trong công tác phòng, chống TT vùng ĐBSCL.

Mất từ 300-500 ha/năm đất bờ sông, bờ biển

ĐBSCL là vùng đất với tiềm năng đa dạng và phong phú, nhưng cũng phải đối mặt với nhiều thách thức lớn từ biến đổi khí hậu, TT. Theo Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam, có 8 loại hình TT thường xảy ra ở ĐBSCL là: hạn hán, xâm nhập mặn; lũ, ngập úng; sạt lở bờ sông, bờ biển; mưa lớn; nắng nóng; bão, áp thấp nhiệt đới; giông lốc, sét; cháy rừng do tự nhiên.

Các loại hình TT này đã và đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của người dân, đặc biệt là những cộng đồng nông thôn vốn phụ thuộc lớn vào nông nghiệp.

Điển hình, mùa khô năm 2023-2024, hạn hán và xâm nhập mặn đã khiến 1.189ha lúa giảm năng suất, 43ha lúa (ngoài kế hoạch) tại tỉnh Sóc Trăng bị mất trắng; khoảng 73.900 hộ dân bị ảnh hưởng thiếu nước sinh hoạt.

 

Bên cạnh đó, ĐBSCL có 2.059 điểm sụt lún (tương đương 51km chiều dài đê, đường giao thông nông thôn); 686 vị trí sạt lở bờ sông (chiều dài 591,3km) và 57 vị trí sạt lở bờ biển (chiều dài 203,2km).

Tại Vĩnh Long, ông Lưu Nhuận- Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi (Sở Nông nghiệp-PTNT) cho biết: Thời gian qua, trên địa bàn tỉnh chủ yếu xảy ra 4 loại hình TT gây thiệt hại gồm sạt lở, hạn mặn, giông lốc, triều cường. Trong đó, sạt lở, hạn mặn gây thiệt hại lớn, ảnh hưởng đến đời sống, kinh tế của người dân.

Tính đến tháng 10/2024, TT gây thiệt hại về tài sản ước tính 16,8 tỷ đồng, đã xảy ra trên 100 điểm sạt lở, sụt lún, làm mất gần 3.000m bờ sông, rạch cùng với các công trình, cây trồng ven sông, ảnh hưởng trực tiếp đến 152 hộ, ước thiệt hại là 6,29 tỷ đồng.

Chia sẻ về tình hình TT vùng ĐBSCL, ông Trần Duy An- Phó Trưởng Phòng Quy hoạch Thủy lợi (Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam), cho biết: Toàn vùng ĐBSCL hiện có hơn 800 khu vực sạt lở, với tổng chiều dài trên 1.000km; trung bình mỗi năm, đồng bằng mất từ 300-500ha đất do sạt lở bờ sông, bờ biển.

Tốc độ sụt lún trung bình hàng năm toàn ĐBSCL trong giai đoạn này là 1,07cm. Ngoài ra, mùa khô năm 2024, xâm nhập mặn đã làm hơn 50.000 hộ dân ở ĐBSCL bị thiếu nước sinh hoạt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến trồng trọt và nuôi trồng thủy sản.

Với mục tiêu phát triển bền vững ĐBSCL, thích ứng với biến đổi khí hậu, thời gian qua, thông qua các nghị quyết của Đảng và Chính phủ, Bộ Nông nghiệp-PTNT đã ban hành nhiều chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phòng chống TT cho vùng ĐBSCL như: Chiến lược phát triển thủy lợi Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Chiến lược Quốc gia về phòng, chống TT giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050; Đề án Nâng cao nhận thức cộng đồng và Quản lý rủi ro TT dựa vào cộng đồng đến năm 2030… từ đó tạo ra giải pháp hiệu quả để TT không còn là nỗi ám ảnh.

Đến thời điểm hiện tại, ĐBSCL đã xây dựng 15 hệ thống thủy lợi tương đối khép kín (7 liên tỉnh, 8 nội tỉnh) phục vụ 2,5 triệu hecta (chiếm 64% diện tích ĐBSCL); cơ bản đảm bảo cấp, tiêu thoát nước cho dân sinh và sản xuất nông nghiệp, nâng cao khả năng phòng, chống TT.

Nâng cao năng lực cộng đồng trong phòng chống thiên tai

Theo ngành chức năng, thời gian gần đây, công tác dự báo, cảnh báo TT đã được sử dụng một cách khoa học, hợp lý. Kết hợp với những giải pháp phi công trình (giải pháp mềm), nông dân từng bước thích ứng với biến đổi khí hậu vùng ĐBSCL.

Tuy nhiên, theo Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam, dự báo diễn biến TT vùng ĐBSCL trong bối cảnh mới phức tạp hơn, khó lường hơn do tác động của biến đổi khí hậu và các tác động từ khai thác tài nguyên ở thượng nguồn sông Mekong và phát triển nóng về kinh tế- xã hội ở vùng.

Thiên tai gây ảnh hưởng lớn đến sản xuất đời sống người dân.
Thiên tai gây ảnh hưởng lớn đến sản xuất đời sống người dân.

Ông Trần Duy An nhận định, ĐBSCL đã tập trung nguồn lực giải quyết các loại hình TT. Công tác chống sụt lún đất, sạt lở bờ sông, kênh rạch, xói lở bờ biển, đã có hiệu quả nhất định nhưng hệ thống chưa được đầu tư đồng bộ đặc biệt là vùng ngọt hóa. Về xâm nhập mặn, các công trình lớn được xây dựng như Cái Lớn- Cái Bé, Ninh Quới… hỗ trợ kiểm soát vùng xâm nhập mặn cho vùng trồng trọt và giúp giảm số hộ thiếu nước sinh hoạt trong mùa khô.

Song, nhiều hệ thống thủy lợi vẫn chưa hoàn chỉnh, thiếu khả năng trữ nước, hệ thống trạm bơm điện còn thiếu so với nhu cầu, có khoảng gần 1 triệu hộ dân có nguy cơ thiếu nước sinh hoạt, trong đó có nhiều khu vực không thể cấp nước tập trung.

Mới đây, tại diễn đàn “Nâng cao năng lực cộng đồng trong phòng chống TT vùng ĐBSCL”, ông Lê Thanh Chương- Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chỉnh trị sông và phòng, chống TT (Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam) cho biết: Bờ sông và bờ biển ĐBSCL hiện nay đang trong giai đoạn biến động mạnh về hình thái, ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế- xã hội và môi trường.

Để bảo vệ bờ sông, bờ biển hiệu quả cần xem xét kết hợp nhiều giải pháp khác nhau như: giải pháp công trình cứng, giải pháp mềm, giải pháp kết hợp và giải pháp quản lý.

Cụ thể, đẩy mạnh thực hiện các giải pháp phi công trình, quy hoạch lại khu dân cư dọc theo tuyến bờ sông, bờ biển bị sạt lở trên cơ sở so sánh chi phí di dời và xây dựng công trình để quyết định cho phù hợp.

Đối với xử lý sạt lở bờ sông, cần thiết lập quy hoạch chỉnh trị tổng thể các sông lớn, sông rạch chính để đảm bảo lợi dụng tổng hợp của các ngành kinh tế có liên quan.

Bên cạnh đó, bảo vệ và phát triển rừng ngập mặn là giải pháp ưu tiên hàng đầu. Công tác quan trắc, giám sát diễn biến quá trình xói, bồi phải được thực hiện định kỳ hàng năm.

Ông Đỗ Đức Dũng- Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam cho biết: Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam đã và đang tham gia vào nhiều chương trình, kế hoạch, quy hoạch đối với vùng ĐBSCL, trong đó có Quy hoạch Thủy lợi ĐBSCL hiện đang trong tiến trình xin ý kiến cuối cùng.

Quy hoạch đưa vào những vấn đề có tính ngắn hạn, dài hạn của vùng. Theo đó, mong muốn phía các địa phương có những tồn tại hạn chế có thể đóng góp ý kiến khẩn trương để các giải pháp đưa ra có thể gắn với thực tiễn nhất, góp phần vào quy hoạch ĐBSCL bền vững hơn.

Định hướng phòng chống TT trong thời gian tới, theo Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam, ĐBSCL đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ giảm 50% thiệt hại về người trong các trận lũ lớn so với giai đoạn 2011-2020; hoàn chỉnh hệ thống pháp luật cơ cấu tổ chức phòng chống TT, phòng chống hạn hán cho diện tích có nguy cơ ở vùng giữa vùng ven biển 530.000ha thuộc các tiểu vùng ngọt hóa; giảm thiểu tác động xâm nhập mặn cho 600.000ha khu vực ven biển thuộc vùng dự án thủy lợi; sắp xếp lại, di dời dân cư, phấn đấu hoàn thành 90% việc di dời các hộ dân ra khỏi khu vực có nguy cơ cao xảy ra sạt lở.

Bài, ảnh: THẢO LY

Đường dây nóng: 0987083838.

Phóng sự ảnh