Kỳ cuối: Tái cơ cấu song song phát triển thị trường

Theo các chuyên gia, trong tái cơ cấu NN phải xác định thị trường để định hướng chuyển đổi sản xuất hiệu quả.

Thiếu tổ chức sản xuất, nông dân mạnh ai nấy chạy theo phong trào mà không biết rõ thị trường tiêu thụ, nhu cầu như thế nào, nên điệp khúc được mùa rớt giá cứ lặp đi lặp lại.

Tái cơ cấu nông nghiệp (NN) để phát triển bền vững, theo các chuyên gia, ĐBSCL phải đổi mới phương thức phát triển NN, tái cơ cấu phải song song phát triển thị trường và cần đặt trong mối tương quan liên kết vùng.

Xác định thị trường

GS.TSKH. Nguyễn Ngọc Trân- chuyên gia cao cấp Hội đồng Chính sách khoa học và công nghệ quốc gia, cho rằng những tồn tại lớn hiện nay của ngành NN, đó là: xuất khẩu gạo, cà phê và nhiều mặt hàng nông sản Việt Nam đứng hàng đầu thế giới về sản lượng nhưng đứng hàng cuối về giá xuất.

Chăn nuôi gặp nhiều khó khăn do dịch bệnh và cạnh tranh của thịt, trứng, sữa nhập khẩu ngày càng cao vì mức thuế giảm theo lộ trình hội nhập. Ở ĐBSCL, tỷ trọng giá trị sản xuất NN, thủy sản có xu hướng giảm trong những năm gần đây, thu nhập bình quân đầu người so với bình quân đầu người cả nước liên tục giảm trong 10 năm qua.

Tình trạng thương lái người nước ngoài hoạt động thu mua nông- lâm- thủy sản tác động tiêu cực đến kinh tế, đa dạng sinh học và môi trường. Nguồn lực đã qua đào tạo ở nông thôn thấp nhất nước. “Phải giải quyết các tồn tại trên đây là điều kiện để đề án tái cơ cấu NN thành công”- GS.TSKH. Nguyễn Ngọc Trân nhận định.

Thực trạng chung của ngành NN hiện nay, theo GS.TS. Võ Tòng Xuân, NN vẫn còn sản xuất tự phát, nông dân mạnh ai nấy lo “trồng- chặt”, doanh nghiệp cũng không biết thị trường nằm ở đâu, nên điệp khúc được mùa rớt giá cứ lặp đi lặp lại. Những người nông dân làm ra hạt lúa cho Việt Nam nổi tiếng là quốc gia sản xuất lúa gạo nhất nhì thế giới vẫn còn nghèo.

Do đó, GS.TS. Võ Tòng Xuân cho rằng: “Điều kiện cần và đủ trong tái cơ cấu NN, tôi nghĩ đầu tiên phải coi thị trường nằm ở đâu, cần gì. Chẳng hạn, thị trường ở Hà Giang, Lào Cai cần gì ở ĐBSCL.

Tôi đi công tác Bắc thường đem khô lóc, sặt rằn miền Tây ra làm quà, họ rất thích, nhưng ít có doanh nghiệp chú ý thị trường này. Theo tôi, thị trường trong nước cũng rất béo bở, nhưng nhiều doanh nghiệp chưa coi nó quan trọng”.

Với việc xác định thị trường, theo GS.TS. Võ Tòng Xuân, phải tính tới điều kiện thâm canh của nông dân, chất lượng hàng hóa, giá thành phải hạ, dịch vụ cung cấp đúng hẹn và đúng khối lượng. Muốn vậy phải liên kết, hợp tác.

Trước xu hướng hội nhập kinh tế thế giới, GS.TS. Võ Tòng Xuân đề xuất giải pháp công nghiệp hóa dịch vụ chuỗi giá trị sản xuất NN trong quá trình tái cơ cấu. Từ đó, chấm dứt tình trạng “mạnh ai nấy làm”, mỗi mặt hàng nông- thủy sản khi đã xác định thị trường nội địa, quốc tế phải được khoanh vùng quy hoạch theo tiêu chuẩn, kèm theo các điều kiện đánh giá khác.

Tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, mỗi nông sản phải qua một quy trình chế biến chứa hàm lượng chất xám cao hơn, từ giống cây- con sản xuất theo tiêu chuẩn GAP để có nguyên liệu tốt nhất đưa vào nhà máy, chế biến thành những sản phẩm cung cấp cho thị trường.

“Trong thời kỳ tái cơ cấu, NN phải sản xuất theo hướng thị trường. Sản xuất bao nhiêu lúa, trái cây, tôm… đáp ứng cho thị trường nào. Chứ không thể tái cơ cấu rồi mà vẫn ngồi đợi, thì NN không phát triển được”- GS.TS. Võ Tòng Xuân bảo vậy.