Sau thời gian nghiên cứu, các nhà khoa học đã xác định được “danh tánh” loài sâu gây hại trên cây bưởi.
Sâu đục vào bên trong ăn vỏ, phần xốp, hột của trái bưởi và lớn dần lên. Ảnh: Chi cục BVTV Vĩnh Long
Sau thời gian nghiên cứu, các nhà khoa học đã xác định được “danh tánh” loài sâu gây hại trên cây bưởi.
Loài sâu này cách đây gần 2 năm được cho là “sâu lạ”, đã từng gây thiệt hại nặng nề cho nhà vườn ở ĐBSCL, trong đó Vĩnh Long có gần 50% diện tích ( khoảng 3.500ha) bị sâu này tấn công. Thực ra, sâu đục trái bưởi không đáng lo sợ như chúng ta đã nghĩ.
Việc quản lý chúng cũng không quá khó, nếu chúng ta biết rõ đặc điểm sinh học cũng như cách thức gây hại của chúng thì hoàn toàn có thể kiểm soát được.
Đặc điểm nhận biết và cách gây hại
Sâu đục trái bưởi có tên khoa học Citripestis sagittiferella, họ Pyralidae, bộ Lepidoptera, đã có mặt tại Thái Lan, Malaysia, Singapore, Indonesia, Brunei,... Ở Campuchia, loài này nằm trong danh sách kiểm dịch nhưng chưa chắc quản lý được. Ở Việt
Loài sâu này tấn công bưởi, chanh, cam sành, quýt hồng, nhưng gây hại nặng nhất trên bưởi da xanh và bưởi Năm Roi. Chúng lây lan nhờ bướm và việc vận chuyển trái nhiễm sâu, trái mang trứng từ vùng này sang vùng khác.
Sau khi vũ hóa 2- 3 ngày, bướm bắt cặp và đẻ trứng. Trứng được đẻ vào ban đêm, rời rạc từng trứng hoặc từng ổ (4- 8 trứng) trên bề mặt vỏ, ở nửa phần dưới của trái khi trái bưởi có kích thước từ 2- 5cm (15- 20 ngày sau khi đậu trái) cho đến cả những trái sắp thu hoạch.
Ban ngày, bướm thường nằm yên trong tán lá, chúng có thể sống đến 6 ngày và một con cái đẻ khoảng 30 trứng.
Sau 5- 6 ngày trứng nở. Khi nở được 1- 2 giờ, sâu non đục lỗ, nhanh chóng chui vào bên trong vỏ trái để gây hại. Đây là giai đoạn rất quan trọng cần được xác định trước đó để phun xịt kịp thời và hiệu quả; nếu sau đó rất khó trị do sâu đã chui vào bên trong trái, ăn vỏ, ăn phần xốp, ăn hột của trái và sâu lớn dần lên, ít chịu ảnh hưởng của thuốc.
Trên cùng một trái thường có một hay nhiều hang do chúng đục khoét, mỗi hang một con sâu non chui vào tấn công.
Chúng tuôn ra ngoài miệng hang các chất nhầy kết dính có tính dẻo hay hơi nhão nên rất dễ phát hiện. Khi trái bị tấn công thì sau một thời gian bị rụng, nếu như vườn có tỷ lệ trái bị hại trên 20% sẽ bị ảnh hưởng rất lớn đến năng suất và sản lượng.
Qua 4 lần lột xác, phá hại trong ruột trái bưởi khoảng 2 tuần, sâu dài khoảng 20mm thì chui ra khỏi vết đục và rơi ngay xuống đất để hóa nhộng trong đất, thời gian thành nhộng từ 9- 12 ngày, sau đó quay lại trở thành con bướm.
Một số biện pháp quản lý
Từ kết quả nghiên cứu, các nhà khoa học Trường Đại học Cần Thơ, Viện Cây ăn quả miền Nam, Trung tâm Bảo vệ thực vật phía Nam đã khuyến cáo người trồng bưởi áp dụng một số biện pháp tạm thời quản lý loài sâu này.
Trong đó, biện pháp bao trái được cho là an toàn và hiệu quả nhất hiện nay. Khi trái bưởi khoảng 2- 3 tuần tuổi (kích thước 2- 5cm) nên pha thuốc vào bình nhỏ xịt trực tiếp vào trái rồi bao ngay trái bằng loại bao thích hợp. Nếu trái bưởi ở trên cao, hoặc xa ngoài mương thì dùng bình xịt có cần dài điều chỉnh tia nhỏ xịt thuốc vào trái, sau đó dùng cây bao trái bằng Inox hay bằng cây trúc máng túi vào đưa lên để bao trái lại.
Nếu sử dụng thuốc hóa học, thì nên dùng nhóm cúc tổng hợp như Alpha-Cypermethrin, Deltamethrin với dầu khoáng DC Tron Plus để tăng tính hiệu quả và hạn chế sự kháng thuốc của sâu. Một tuần sau khi bao trái nên mở bao kiểm tra có xuất hiện các vết đục hay không, nếu có nên loại bỏ.
Ngoài ra, nhà vườn cũng nên áp dụng một số kỹ thuật khác như: thường xuyên thu gom, hái tất cả các trái bị sâu đục, sau đó chặt nhỏ bỏ vào túi nhựa, buộc kín, đem chôn xuống hố sâu hoặc đem phơi nắng 4- 5 giờ để diệt sâu còn ở bên trong trái.
Cắt tỉa cành già cỗi, nhiễm sâu bệnh sau khi thu hoạch trái để vườn thông thoáng, kết hợp với việc làm cỏ, dọn sạch rác mục dưới gốc, bón phân hữu cơ, bồi sình để vừa diệt nhộng vừa kích thích cây cho ra chồi, ra hoa đồng loạt.
Kiến vàng được xem là thiên địch của nhiều loài sâu hại trên cây có múi, chúng sẽ ăn trứng, sâu và tấn công bướm. Do vậy, cần tạo điều kiện cho kiến vàng phát triển trong vườn cây có múi, có biện pháp bảo vệ kiến khi phun thuốc trừ sâu.
Khi cây bưởi vào giai đoạn cho trái, thường xuyên quan sát và phát hiện có bướm nở rộ thì 5- 7 ngày sau kiểm tra trái, nếu thấy có trứng hoặc dấu hiệu của sâu non mới đục nên tiến hành phun thuốc ngay.
Đây là thời điểm phun thuốc hợp lý, đạt hiệu quả tốt nhất. Nên sử dụng riêng lẻ và luân phiên các nhóm thuốc khác nhau; cũng có thể phối hợp thuốc nhóm cúc tổng hợp với dầu khoáng để tăng tính hiệu quả và hạn chế tính kháng thuốc của sâu.
Ngoài ra, kinh nghiệm của một số nhà vườn còn áp dụng biện pháp treo long não, tỏi…trên cây bưởi để xua đuổi bướm không cho chúng đẻ trứng. Tuy nhiên, qua theo dõi thực tế cho thấy hiệu quả từ các biện pháp này chưa rõ ràng, thiếu ổn định cần được tiếp tục xem xét, đánh giá chính xác hơn.
Trước mắt quản lý loài sâu này là như vậy, về lâu dài, các nhà khoa học sẽ tìm kiếm những phương pháp phòng trừ hiệu quả nhất, theo hướng an toàn và bền vững như: nghiên cứu sử dụng pheromone hấp dẫn bướm tập trung để diệt; sử dụng chất xua đuổi; thuốc thảo mộc hoặc ong, nhện, mối bắt ăn mồi; sử dụng các loài ký sinh có khả năng ký sinh trên các giai đoạn chuyển hóa của sâu đục trái bưởi.
Sâu đục trái bưởi là một loại dịch hại nguy hiểm, cần được đặc biệt quan tâm, nhưng cũng không nên lo sợ quá mức, vì trước mắt cũng như về lâu dài chúng ta vẫn có đủ khả năng kiểm soát, hạn chế thiệt hại, bảo vệ sản xuất theo hướng an toàn, bền vững.
Để phòng tránh có hiệu quả loài sâu này, người trồng bưởi cần tuân thủ áp dụng tốt các biện pháp kỹ thuật, các khuyến cáo từ các cơ quan chuyên môn.
Thanh Thanh
Thông tin bạn đọc
Đóng Lưu thông tin