Nghịch lý vụ lúa đông xuân tại ĐBSCL - Lối ra cho lúa chất lượng cao?

Thương lái và doanh nghiệp chỉ chú trọng mua lúa thường (giống IR 50404) để chế biến, xuất khẩu. Trong khi lúa chất lượng cao và lúa thơm tiêu thụ không được. Điều này đi ngược với chủ trương của ngành nông nghiệp trong việc khuyến khích mở rộng diện tích lúa chất lượng cao…

Thương lái và doanh nghiệp chỉ chú trọng mua lúa thường (giống IR 50404) để chế biến, xuất khẩu. Trong khi lúa chất lượng cao và lúa thơm tiêu thụ không được. Điều này đi ngược với chủ trương của ngành nông nghiệp trong việc khuyến khích mở rộng diện tích lúa chất lượng cao…

Thiệt hại đủ đường

Đến nay, nông dân ĐBSCL đã thu hoạch khoảng 50% trong tổng số hơn 1,55 triệu ha lúa đông xuân. Dọc theo các cánh đồng ở Hậu Giang, Kiên Giang, An Giang, Đồng Tháp… chúng tôi ghi nhận sự lo lắng, sốt ruột, thậm chí bực mình của nhiều nông dân trồng lúa chất lượng cao, lúa thơm vì khó tiêu thụ và giá thấp.

Ông Phan Văn Hiền, ấp Kênh 9, xã Thạnh Đông, huyện Tân Hiệp (Kiên Giang) bức xúc: “Vụ đông xuân năm nay, người dân chuyển sang làm lúa chất lượng cao khá nhiều và đã thu hoạch chất đống từ ngoài sân tới trong nhà vì không có người mua và giá quá thấp. Thương lái chỉ hỏi mua lúa IR 50404, riêng lúa chất lượng cao rất ít người mua, dù giá chỉ 4.600 - 4.700 đồng/kg (lúa tươi), thấp hơn cùng kỳ năm ngoái 800 - 1.000 đồng/kg”.

Bà Nguyễn Thị Năm, nông dân huyện Long Mỹ (Hậu Giang) lo lắng, cho biết bà vừa thu hoạch 2ha lúa chất lượng cao được 12 tấn lúa tươi. Giá bán chỉ 4.600 đồng/kg, trong khi lúa IR 50404 là 4.500 đồng/kg. Dù thấp nhưng bà vẫn phải bán để có tiền chi tiêu trong gia đình.

Tại vùng Đồng Tháp Mười tình hình cũng tương tự. Nông dân Lê Văn Lam, xã Tân Phước, huyện Tân Hồng (Đồng Tháp) nói: “Làm lúa chất lượng cao, lúa thơm rất cực và chi phí cao hơn lúa thường khoảng 2 - 3 triệu đồng/ha, tuy nhiên năng suất thấp, tính ra thua trắng bởi giá cả bằng hoặc chỉ hơn nhau 100 đồng/kg”.

Tại các huyện Vĩnh Thạnh, Cờ Đỏ (Cần Thơ) nhiều hộ trồng lúa thơm Jasmines nhưng thương lái trả giá rẻ như bèo, chỉ 6.000 đồng/kg (lúa khô), thấp hơn 1.000 - 1.200 đồng/kg so với vụ đông xuân trước. Với giá này, nông dân khó lãi được 30%.

Ông Nguyễn Minh Nghĩa, Phó Phòng NN-PTNT huyện Tân Hiệp (Kiên Giang), cho biết: “Nghịch lý này làm nhiều nông dân bức xúc, tỏ thái độ bất bình với ngành nông nghiệp. Bà con cho rằng họ đã tuân thủ theo chủ trương trồng lúa chất lượng cao của tỉnh, nhưng khi thu hoạch lại không bán được, phải chịu thiệt đủ đường”.

“Lỗi” tại ai?

Vụ đông xuân này, tỷ lệ sử dụng giống lúa chất lượng cao, lúa thơm chiếm 60% - 70% tổng diện tích. Việc khó tiêu thụ đã đẩy nông dân vào cảnh thiệt hại nặng nề và lúng túng không biết vụ sau trồng lúa loại nào?

TS Dương Nghĩa Quốc, Giám đốc Sở NN-PTNT Đồng Tháp nhìn nhận, tình hình tiêu thụ, xuất khẩu lúa gạo lệ thuộc thị trường. Có lúc doanh nghiệp và Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) chê lúa phẩm cấp thấp, thương lái cắm bảng không mua; nhưng có lúc lúa thường lại hút hàng mạnh như hiện nay.

Chính vòng luẩn quẩn này khiến nông dân chịu thiệt và ngành nông nghiệp bị “ném đá” vì khuyến cáo sản xuất lúa chất lượng cao nhưng tiêu thụ không được.

Ông Nguyễn Minh Nhị, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, nói: “Chúng ta khuyến cáo nông dân hạn chế sử dụng giống IR 50404, nhưng chưa có giống nào ưu điểm hơn về năng suất cao, chi phí thấp, ngắn ngày, kháng sâu bệnh tốt...

Doanh nghiệp vẫn mua lúa IR 50404 để đấu trộn rồi xuất khẩu. Bản thân lúa IR 50404 có thể làm được gạo 10% (không cần trộn), giá xuất khẩu thậm chí bằng gạo chất lượng cao. Khi cần doanh nghiệp mua hết, lúc không cần ngó lơ, chơi trò ú tim với nông dân”.

Điều này đúng như lời giám đốc một xí nghiệp thu mua gạo nguyên liệu chế biến xuất khẩu tại chợ gạo Cái Răng (Cần Thơ) bật mí: “Mỗi ngày mua vào 200 - 250 tấn gạo IR 50404 giá 6.700 - 6.750 đồng/kg. Còn gạo chất lượng cao 6.900 - 7.000 đồng/kg.

Năm nay, lúa IR 50404 chất lượng tốt, tỷ lệ chà ra gạo cao có thể làm gạo 10% tấm, thậm chí trộn một ít là đạt gạo 5% xuất được luôn. Trong khi lúa chất lượng cao tỷ lệ gạo không bằng, giá lại cao nên doanh nghiệp và thương lái chê. Nếu mua lúa, gạo chất lượng cao mà xuất theo các hợp đồng gạo 25% tấm với giá thấp (395 USD/tấn) sẽ lỗ nặng”.

Các chuyên gia nông nghiệp nhận định, ngoài tác động của thị trường, khó khăn nhất hiện nay là cung cách làm ăn nhỏ lẻ của các doanh nghiệp. Mỗi khi ký được hợp đồng nào, doanh nghiệp chỉ thu mua để xuất khẩu theo hợp đồng đó, chứ chưa chú trọng xây dựng thương hiệu gạo, vùng nguyên liệu, kế hoạch xuất khẩu lâu dài… Từ đó dẫn đến khó tìm được nguồn tiêu thụ ổn định… Và mọi thiệt thòi, rủi ro nông dân đều hứng chịu.

Theo SGGPO