Cần liên kết để nâng cao hiệu quả sản xuất lúa

Năm nào cũng vậy, Cục Trồng trọt sơ kết, tổng kết sản xuất lúa thì thành tích vẫn ngon lành và bước phát triển của ngành nông nghiệp có những chuyện hay nhân ra để mọi người cùng học hỏi. Thế nhưng, đằng sau những bông hoa thành tích, chúng ta còn nhiều trăn trở về thu nhập của người nông dân trồng lúa và cơ chế phối hợp trong sản xuất, xuất khẩu hạt gạo.

Theo báo cáo của Cục Trồng trọt- Bộ Nông nghiệp và PTNT, vụ Đông Xuân năm 2012- 2013 toàn vùng Nam Bộ gieo sạ đạt 1.161.055ha, đạt 100,45% so với kế hoạch. Năng suất 6,8 tấn/ha. Sản lượng gần 11 triệu tấn.

Về xuất khẩu gạo, đến ngày 18/3/2013, các doanh nghiệp đã xuất khẩu gần 1 triệu tấn gạo. Về thu mua gạo tạm trữ, đến ngày 18/3/2013, các tỉnh đã thu mua khoảng 900 ngàn tấn, đạt 90% kế hoạch. Giá thành sản xuất lúa trung bình ở ĐBSCL 3.600 đ/kg, với giá lúa trung bình 5.000 đ/kg, nông dân lãi khoảng 1.400 đ/kg.

Tuy năm nay giá lúa không cao và có những bất hợp lý như lúa chất lượng cao (CLC) thương lái thu mua như lúa thường, nhưng đa số nông dân cũng có thu nhập khá tốt từ cây lúa.

Mức trung bình lợi nhuận từ mỗi ký lúa đạt từ 30% đến 40%, không ít người đạt lợi nhuận khoảng 50% trên mỗi ký lúa. Điều này khuyến khích nông dân mạnh dạn đầu tư cho mùa vụ Hè Thu.

Nông dân Huỳnh Văn Nhâm, người làm 1ha lúa Đông Xuân 2012- 2013 tại ấp Thạnh Trí (xã Hòa Thạnh- Tam Bình- Vĩnh Long) cho biết: “Tôi thu hoạch 1ha lúa thơm nhẹ 4900 vào giữa tháng 2/2013, năng suất lúa 8 tấn/ha, giá bán 4.500 đ/kg lúa tươi tại ruộng. Tổng cộng bán được 36 triệu đồng, nếu trừ hết chi phí đầu tư khoảng 18 triệu đồng, tính ra tôi còn lời 1ha lúa kể trên khoảng 18 triệu đồng, đạt lợi nhuận hơn 50%, do công lao động là công nhà. Với nông dân, giá đó là lý tưởng rồi, điều đáng buồn là năm nay thương lái mua 50404 bằng giá lúa thơm”.

Tiến sĩ Lê Văn Bảnh.

Tại hội nghị sơ kết về sản xuất lúa vụ Đông Xuân 2012- 2013 triển khai kế hoạch sản xuất lúa Hè Thu tại Cần Thơ ngày 19/3/2013 Tiến sĩ Lê Văn Bảnh- Viện Trưởng Viện Lúa ĐBSCL cho biết: “Vụ lúa Đông Xuân năm nay, lúa CLC tăng lên rất nhiều, có đến 60- 70% sản lượng hàng hóa là lúa CLC. Tuy nhiên, nông dân năm nay đều than phiền: Lúa CLC và lúa chất lượng thấp 50404 giá không chênh lệch nhau bao nhiêu. Trong khi đó, trước đây chênh lệch giá từ 500- 1.000 đ/kg.

Nông dân than phiền là có lý do, vì các nhà khoa học và những người phụ trách ngành nông nghiệp đều khuyến cáo nông dân trồng lúa CLC.

Ông nói: “Năm nay, khi chuẩn bị vào vụ Hè Thu, nhiều người cũng đã hỏi tôi trồng loại giống lúa nào để kháng rầy, để bán có giá cao và năng suất cao. Đây là câu hỏi chính đáng của người trồng lúa. Tuy nhiên, khuyến cáo của Viện Lúa là một vấn đề quan trọng nhưng còn giá lúa thì những doanh nghiệp xuất khẩu quyết định.

Còn nhiều vấn đề cần điều chỉnh cho hợp lý trong khâu thu mua, chế biến, xuất khẩu và chính sách thu mua tạm trữ để người nông dân giảm bớt những thiệt hại khi làm ra sản phẩm tốt nhưng bán với giá thấp, để nông dân không bị thương lái và những nhà xuất khẩu gạo ép giá.

Máy gặt đập trên đồng ruộng Tam Bình.

Hiện nay cả vùng ĐBSCL có đến khoảng 60.000ha lúa sản xuất trong cánh đồng mẫu lớn (CĐML), đa số là lúa CLC hoặc lúa thơm. Tuy nhiên, vụ Đông Xuân năm nay, người trồng lúa trong các CĐML này không phải ai cũng bán được lúa với giá cao.

Điều này không khuyến khích nông dân trong việc cải thiện chất lượng giống và tham gia CĐML. Các vấn đề này cần sớm có biện pháp chấn chỉnh để nông nghiệp phát triển đúng hướng theo tinh thần hiện đại hóa nông nghiệp và phục vụ xuất khẩu.

Ông Phạm Văn Dư, Cục phó Cục Trồng trọt- Bộ Nông nghiệp và PTNT cho biết: “Kế hoạch sản xuất lúa và nâng cao chất lượng gạo ngành nông nghiệp điều hành rất tốt, song năm nào cũng vậy, nông dân trúng mùa thì lúa rớt giá.
 
Đáng lẽ ra, những nhà xuất khẩu gạo phải có thông tin về khảo sát những thị trường đang và sẽ ăn hàng xuất khẩu của Việt Nam, đó là nhu cầu từ từng thị trường, giá ăn hàng của những loại gạo nào để những nhà xuất khẩu có đơn đặt hàng, hợp đồng với những nhà điều hành CĐML, từ đó nông dân sản xuất theo yêu cầu của doanh nghiệp xuất khẩu thông qua nhà điều hành CĐML.

Có như vậy quyền lợi của doanh nghiệp, nông dân đảm bảo hài hòa hơn và những người sản xuất lúa trên CĐML mới có điều kiện xây dựng thương hiệu lúa gạo, tạo uy tín cho doanh nghiệp.

Đằng này, hiện nay doanh nghiệp xuất khẩu gạo làm theo kiểu “hớt bọt”. Nông dân, ngành nông nghiệp cứ làm, doanh nghiệp xuất khẩu có nhu cầu thì đi gom mua, đắt hàng, hút hàng, có nhu cầu xuất khẩu thì thu gom ráo riết, chưa có nhu cầu thì bỏ mặc cho nông dân tự lo”.

Phát biểu tại hội nghị, ông Lê Minh Trượng- Giám đốc Công ty Lương thực Sông Hậu cho rằng: “Việc phối hợp giữa doanh nghiệp và các ban điều hành CĐML thời gian qua có tiến triển nhưng còn nhiều vấn đề phải bàn.

Theo tôi, cần có một cuộc hội nghị để bàn bạc và xác định cơ chế phối hợp giữa doanh nghiệp và ban điều hành CĐML. Đầu tư vật tư nông nghiệp và bao tiêu sản phẩm từ CĐML là việc lớn lắm, nhiều doanh nghiệp ớn lắm.

Việc phối hợp này nên khuyến khích doanh nghiệp làm thí điểm rút kinh nghiệm và có cơ chế đầu tư phối hợp đảm bảo lợi ích nông dân trong CĐML và doanh nghiệp, không nên làm đại trà”.

Nếu cơ chế phối hợp tốt hơn, doanh nghiệp và nông dân còn có thể hưởng lợi nhiều hơn. Thế nhưng từ lâu việc phối hợp này còn lỏng lẻo.

Phát biểu tổng kết hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Vũ Văn Tám khẳng định: “Chủ trương liên kết sản xuất là chủ trương tốt, sẽ củng cố phát huy tác dụng CĐML từ 60.000ha hiện nay lên 1 triệu ha vào năm 2020.
 
Bên cạnh việc phát triển sản xuất theo hướng hiện đại, sắp tới Chính phủ sẽ có chủ trương chính sách mới về việc liên kết sản xuất thu mua nông sản để tạo điều kiện đảm bảo xuất khẩu về quyền lợi người trồng lúa”.

Bài, ảnh: VĂN KIM KHANH