Triều xuân đối với sản xuất và đời sống

Trong những ngày này, do ảnh hưởng của kỳ triều cường đầu tháng 11 âm lịch, mực nước sông, rạch trong tỉnh dâng cao. Đây là kỳ triều cường khởi đầu trong các kỳ “triều xuân” của năm mới. Nhiều nơi, nông dân mở cống dẫn nước tưới ruộng...

Trong những ngày này, do ảnh hưởng của kỳ triều cường đầu tháng 11 âm lịch, mực nước sông, rạch trong tỉnh dâng cao. Đây là kỳ triều cường khởi đầu trong các kỳ “triều xuân” của năm mới. Nhiều nơi, nông dân mở cống dẫn nước tưới ruộng...

“Triều xuân” là hiện tượng triều dâng cao vào mùa xuân, từ lâu đã quá quen thuộc với dân đồng bằng. Triều xuân xảy ra vào thời điểm Trái đất, Mặt trời và Mặt trăng cùng nằm thẳng hàng trên cùng mặt phẳng hoàng đạo. Chính sức hút của Mặt trời và Mặt trăng ở hai hướng đối diện hoặc cùng một hướng làm mực nước trên Trái đất dâng cao. Ở các tỉnh Nam Bộ, thị xã xảy ra vào tháng 12 (tháng cận xuân) và tháng Giêng, có năm kéo dài đến tháng 2 âm lịch năm sau. Tỉnh ta chịu ảnh hưởng của triều biển Đông có chế độ bán nhật triều không đều. Mỗi ngày có hai đỉnh triều, 2 chân triều. Thời gian cách nhau 12 giờ 25 phút. Trong một tháng có hai kỳ triều cường, xảy ra vào những ngày không trăng (quanh ngày 30 tháng âm lịch) và những ngày trăng tròn (quanh ngày rằm âm lịch), tức là cũng có hai kỳ triều xuân.

Mực nước sông, rạch ở vùng hạ nguồn ĐBSCL vào các kỳ TX ở mỗi năm là khác nhau, chịu tác động trực tiếp bởi gió chướng (gió mùa Đông Bắc) và lượng nước trữ từ thượng nguồn đổ về. Năm nào lũ lớn xảy ra ở đầu nguồn sông Cửu Long và gió chướng hoạt động mạnh, kéo dài thì mực nước trong các kỳ triều xuân dâng cao và ngược lại. Chuỗi quan trắc trong những năm qua cho thấy, vào kỳ triều xuân mực nước cao nhất trên sông Tiền, sông Hậu đều thấp hơn hoặc xấp xỉ mức báo động III (tức tại trạm thủy văn Cần Thơ có thể lên mức từ +1,4m đến +1,7m và tại Mỹ Thuận có thể lên ở mức từ +1,4m đến +1,6m). Mực nước ở các trạm nội đồng như Nhà Đài (Vũng Liêm), Phú Đức (Long Hồ) và Ba Càng (Tam Bình) thấp hơn ở Cần Thơ và Mỹ Thuận từ 20- 30cm. Ở mức nước này rất thuận lợi để nông dân khai nước tưới tự chảy vào ruộng. Tuy nhiên, cũng có những năm triều xuân dâng cao trên mức báo động III như năm 2006, 2008, 2009 (xuất hiện vào tháng 12), gây ngập ở nhiều nơi. Ở tỉnh ta, vùng chịu ảnh hưởng mạnh bởi triều xuân là vùng ven sông Tiền, sông Hậu, sông Cổ Chiên và sông Măng Thít. Vùng Nam Măng Thít có mức ngập cao hơn vùng Bắc Măng Thít và vùng Bắc Quốc lộ 1A do gần biển Đông hơn đồng thời chịu ảnh hưởng của triều biển Đông qua sông Tiền, sông Hậu mạnh hơn.

Ý nghĩa của triều xuân đối với sản xuất

Triều xuân xảy ra với mực nước dâng cao vào đầu mùa khô nên rất có lợi cho sản xuất nông nghiệp, nhất là lúa ở giai đoạn tăng trưởng hoặc làm đòng và rau màu của vụ Đông Xuân. Đối với vùng đất gò cao, vùng đất xa sông lớn, vào những ngày đỉnh triều dâng cao, nông dân có thể đón nhận lượng nước tưới tự chảy vào ruộng giúp tiết kiệm đáng kể chi phí bơm tưới cho cây trồng và có thể trữ lượng nước quan trọng trong kinh, rạch, ao hồ dùng cho sinh hoạt và sản xuất vào những ngày khô hạn tiếp theo. Bà con ở vùng nông thôn có dịp lấy nước để vệ sinh nhà cửa, cơ xưởng, ao, chuồng để đón xuân, ăn tết.

Tuy nhiên, vào những kỳ triều xuân khi có gió chướng hoạt động mạnh cần đề phòng nước dâng cao có thể làm vỡ bờ bao, nhất là ở các cù lao, cồn trên các sông lớn hoặc có thể gây ngập nặng ở vùng có chưa có bờ bao hoặc bờ bao không chắc chắn, gây thiệt hại cho mạ non lúa Đông Xuân muộn, lúa Đông Xuân đang trổ chín, lúa phơi trên đồng, rau màu sắp sửa thu hoạch, đường giao thông, bờ bao và ngay cả đường phố các đô thị... Mặn có thể theo triều xuân thâm nhập vào đất liền, gây bất lợi đến cấp nước cho sinh hoạt và nông nghiệp, nhất là vùng Vũng Liêm và Trà Ôn.

Triều Xuân là hiện tượng thủy văn nhất thời trong một chu kỳ thủy văn thường niên của miền sông nước, có ý nghĩa đối với sản xuất, sinh hoạt của nhân dân trong vùng. Cho nên, cần vận dụng những mặt thuận lợi của triều xuân làm giảm đáng kể chi phí sản xuất và hữu ích cho đời sống.

Bài, ảnh: TRUNG CHÁNH (TP Vĩnh Long)