Để quản lý hiệu quả chất lượng cây giống

Vĩnh Long đã hình thành nhiều vùng sản xuất cây ăn trái chuyên canh lớn, tập trung, trong đó có bưởi năm roi (ở xã Mỹ Hòa, Đông Thành, TX Bình Minh).

(VLO) Theo ngành chức năng, thời gian qua, công tác quản lý sản xuất giống cây ăn trái (CAT) còn nhiều hạn chế. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp-PTNT Hoàng Trung nhấn mạnh rằng quản lý chất lượng giống CAT là một nhiệm vụ cấp thiết.

Theo đó, cần có giải pháp bền vững, hiệu quả, từ đó, góp phần đảm bảo năng suất và chất lượng sản phẩm, nâng cao hiệu quả đầu tư và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp.

Còn nhiều khó khăn

Theo Viện Cây ăn quả Miền Nam, những năm gần đây, diện tích CAT cả nước nói chung và các tỉnh phía Nam nói riêng, có xu hướng tăng. Theo Cục Trồng trọt, năm 2021 tổng diện tích CAT cả nước khoảng 1,171 triệu hecta. Trong đó, các tỉnh, thành phố miền Nam chiếm trên 720.000ha.

Để đáp ứng kịp thời nhu cầu gia tăng diện tích trồng CAT liên tục trong những năm qua, hàng chục triệu cây giống CAT đã được sản xuất cung cấp đến tay người nông dân, HTX, trang trại khắp các vùng miền trong cả nước.

Theo đó, ĐBSCL không chỉ là vùng sản xuất CAT lớn nhất mà còn là nơi cung cấp nguồn cây giống CAT chủ lực cho cả nước. Trong đó, tỉnh Bến Tre là nơi sản xuất và cung cấp cây giống CAT đầu tiên và lớn nhất cả nước, kế đến là các tỉnh Tiền Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp.

Hàng năm, toàn vùng cung cấp từ 40-42 triệu cây giống các loại ra thị trường. Cây giống còn cung cấp cho các tỉnh Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và vùng Duyên hải Nam Trung Bộ.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp-PTNT tỉnh Bến Tre- Huỳnh Quang Đức cho biết: Bến Tre là tỉnh có nghề sản xuất giống CAT nổi tiếng cả nước.

Nhà vườn cần chọn cây giống nơi uy tín để đảm bảo chất lượng, năng suất nông sản.

Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, hiện nay toàn tỉnh có khoảng hơn 8.000 hộ nông dân sản xuất, kinh doanh giống CAT cung cấp thị trường khoảng 20 triệu cây/năm.

Đặc biệt, những người làm cây giống của Bến Tre rất nhạy bén về việc sưu tầm, chọn lọc tạo ra giống mới từ các cá thể đột biến tự nhiên, giống nhập từ các nước…

Tại Vĩnh Long, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp-PTNT Nguyễn Văn Liêm cho biết: Diện tích CAT từ năm 2021 đến nay có xu thế tăng mạnh từ 51.627ha cho đến quý I/2023 là 55.690ha.

Tỉnh cũng đã có nhiều cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng với các loại CAT như: xoài cát Hòa Lộc, dừa dứa, xoài xanh Đài Loan, măng cụt, chôm chôm Indo, mãng cầu hoàng hậu, nhãn tiêu da bò, cây đầu dòng cây bưởi năm roi; cây đầu dòng cây thanh trà ngọt…

Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt Lê Văn Đức cho rằng: CAT là loại cây trồng lâu năm, do đó đòi hỏi nhà vườn, trang trại cần phải có sự đầu tư bài bản, nghiêm túc từ khâu lựa chọn cây giống chất lượng (đúng giống, sạch bệnh,…), thiết kế vườn và chế độ chăm sóc hợp lý,… đáp ứng các yêu cầu và điều kiện cơ bản đó, chắc chắn vườn cây sẽ đạt năng suất và phẩm chất cao, cũng như đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, yêu cầu xuất khẩu ngày càng khắt khe.

Trong đó, khâu sản xuất và cung cấp nguồn giống CAT chất lượng có ý nghĩa rất quan trọng, là một trong những yếu tố tiên quyết dẫn đến sự thành bại đối với sản xuất.

Tuy nhiên, theo số liệu điều tra sơ bộ của ngành nông nghiệp, toàn vùng ĐBSCL có hơn 1.600 tổ chức, cá nhân tham gia sản xuất, buôn bán giống cây trồng, gồm: cơ sở hộ cá thể, tổ hợp tác, HTX, doanh nghiệp, viện, trường, trung tâm giống.

Trong đó, có khoảng 900 cơ sở có đăng ký quản lý, số cơ sở còn lại đang hoạt động tự do, trôi nổi và khó hoặc không quản lý được chất lượng.

Việc có quá nhiều cơ sở kinh doanh đã dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, đồng thời gây nhiều khó khăn trong công tác quản lý chất lượng, nguồn gốc cây giống và cũng như gây thiệt hại kinh tế không nhỏ cho nhiều nhà vườn trong thời gian qua.

“Thời gian qua, công tác quản lý sản xuất cây giống còn nhiều hạn chế. Kết quả đánh giá thực trạng sản xuất giống CAT tại một số tỉnh công bố tiêu chuẩn cây giống còn hạn chế, vi phạm về thương hiệu sản xuất giống, gây nhầm lẫn khi mua giống.

Trong khi các cơ sở sản xuất giống cây trồng chủ yếu là tự phát, không biển hiệu, buôn bán nhỏ lẻ; việc thanh tra, kiểm tra giống còn dàn trải...

Ngoài ra, hầu hết CAT nhân giống dễ dàng bằng phương pháp vô tính, cùng với quyền tác giả giống chưa được chú trọng đúng mức.

Số lượng cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng CAT được đề nghị bình tuyển, thẩm định, công nhận còn rất khiêm tốn so với thực tế nhu cầu sản xuất giống”- ông Lê Văn Đức cho biết thêm.

Để nâng cao hiệu quả quản lý

Thứ trưởng Hoàng Trung đã nhận định rằng giống cây là yếu tố quan trọng trong sản xuất nông nghiệp và sử dụng giống cây giả hoặc chất lượng kém có thể gây ảnh hưởng lớn đến năng suất, chất lượng và giá trị hàng hóa.

Cây đầu dòng thanh trà ngọt ở Vĩnh Long.

Viện trưởng Viện Cây ăn quả Miền Nam Võ Hữu Thoại cho rằng, để phát triển bền vững cây giống, trong thời gian tới cần tiếp tục thực hiện các chương trình lai tạo giống mới phục vụ nhu cầu đa dạng của thị trường; tạo giống chống chịu một số dịch hại quan trọng, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trong đó, tập trung ưu tiên những cây trồng chủ lực, có lợi thế vùng miền, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu, gắn với việc bảo hộ giống mới của Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Liêm cũng cho biết: Thời gian tới tỉnh Vĩnh Long cũng định hướng, xây dựng quy hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo vùng; đồng thời, đẩy mạnh phối hợp các bên liên quan xây dựng bản đồ vùng chuyển đổi phục vụ công tác chuyển đổi cơ cấu cây trồng, hình thành các vùng chuyên canh, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, là cơ sở quản lý hiệu quả trong sản xuất và tiêu thụ nông sản, mở ra hướng phát triển nông nghiệp bền vững.

Thứ trưởng Hoàng Trung cho biết: Để từng bước đưa công tác quản lý chất lượng giống CAT ở các tỉnh thành phía Nam nói riêng và trên cả nước nói chung, bộ đã chỉ đạo các cơ quan chức năng, địa phương và doanh nghiệp cần rà soát, đề xuất bổ sung, chỉnh sửa hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan công tác quản lý nhà nước trong sản xuất kinh doanh giống CAT; hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn quốc gia phục vụ công tác quản lý nhà nước về giống CAT;

tăng cường liên kết giữa các đơn vị, cá nhân được công nhận cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng với các tổ chức, cá nhân sản xuất giống trong việc duy trì, đầu tư chăm sóc và khai thác sử dụng hiệu quả; kịp thời cung cấp thông tin, khuyến cáo người dân sử dụng giống những đơn vị, cơ sở sản xuất có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, bảo đảm chất lượng”.

Bài, ảnh: TRÀ MY