Gỡ thế “bí”, khơi thông vận tải thủy nội địa

Trong khi các phương thức vận tải đường bộ, hàng không, hàng hải đang phải chịu nhiều áp lực thì vận tải thủy nội địa vốn nhiều tiềm năng nhưng lại đang bỏ ngỏ.

Vận tải thủy nội địa ở ĐBSCL chưa tương xứng tiềm năng.

Trong khi các phương thức vận tải đường bộ, hàng không, hàng hải đang phải chịu nhiều áp lực
thì vận tải thủy nội địa vốn nhiều tiềm năng nhưng lại đang bỏ ngỏ.

Nhận định trên được đưa ra tại hội nghị về nâng cao hiệu quả vận tải thủy nội địa và kết nối các phương thức vận tải khu vực ĐBSCL do Bộ Giao thông- Vận tải (GTVT) phối hợp với BCĐ Tây Nam Bộ tổ chức mới đây.

Những khó khăn vướng mắc từ doanh nghiệp vận tải, cơ quan quản lý địa phương đã được nêu lên, hội nghị đã tập trung thảo luận tìm các giải pháp thúc đẩy vận tải thủy nội địa vốn ì ạch lâu nay.

Chưa xứng tiềm năng

Theo Vụ Vận tải, mạng giao thông thủy nội địa ĐBSCL hiện có hơn 13.000km, trong đó khoảng 7.000km đã được đưa vào cấp quản lý.

Phương tiện thủy nội địa của vùng có khoảng 160.000 chiếc, tổng trọng tải tàu hàng khoảng 5 triệu tấn, sức chở hành khách trên 300.000 người. Hàng hóa được vận tải bằng đường thủy là chủ yếu, khối lượng hàng hóa đạt khoảng 50 triệu tấn, chiếm 30% so cả nước. Tỷ trọng khối lượng vận tải đã tăng từ 30% năm 2009 lên 62% năm 2012.

Báo cáo của Cục Đường thủy nội địa Việt Nam cho thấy, ĐBSCL có mạng lưới sông ngòi, kinh rạch phân bố dày đặc với hơn 2.500 cảng, bến thủy nội địa với năng lực thông quan của các cảng từ 50 ngàn tấn đến 2 triệu tấn/năm.

Tính đến cuối năm 2013, khu vực ĐBSCL và các tỉnh miền Đông Nam Bộ có 229.302 phương tiện vận tải thủy được đăng ký, đăng kiểm, chiếm hơn 82% tổng phương tiện cả nước.

Tuy nhiên, Cục Đường thủy nội địa Việt Nam đánh giá, ĐBSCL tuy luồng tuyến dày đặc nhưng không đồng cấp, nhất là về độ sâu, lưu lượng phương tiện đi lại lớn hơn 346.000 lượt/năm; nhiều bến cảng, bến thủy nội địa nhưng trang thiết bị bốc xếp hàng hóa chưa được hiện đại hóa, chưa đồng bộ, kể cả đối với cảng bốc xếp container. Phần lớn các bến còn bốc xếp thủ công từ đó dẫn đến việc giao hàng chậm.

Bên cạnh đó, nhiều đoạn, tuyến sông có mật độ giao thông cao, nhưng vẫn tận dụng tự nhiên là chính, ít được khảo sát, đo đạc, thông báo luồng. Các cửa sông bị bồi lắng khá lớn, diễn biến phức tạp, nhiều chướng ngại vật chưa được xử lý...

Theo Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể, ĐBSCL là khu vực có lượng hàng hóa rất lớn nên nhu cầu vận chuyển hàng hóa nội địa cũng như xuất khẩu rất cao.

Trong đó, vận tải thủy nội địa đóng vai trò rất quan trọng vì so với đường hàng không, đường bộ, đường biển thì đây là phương thức vận chuyển có chi phí thấp nhất. Tuy nhiên, trong khi nhu cầu có nhưng thực tế vận tải thủy nội địa ở khu vực này đang giảm dần thị phần, rất cần sớm có giải pháp để giải quyết thực trạng này.

Cần được quan tâm đúng mức

Tại hội nghị, hầu hết các đại biểu, kể cả các nhà quản lý, doanh nghiệp đều có một nhận xét chung là nhiều năm qua vận tải thủy nội địa nói chung, ở khu vực ĐBSCL nói riêng chưa được lãnh đạo các cấp, chính quyền địa phương quan tâm đúng mức, chưa được đánh giá đúng vị trí vai trò.

Cũng chưa có một chiến lược phát triển phù hợp và đột phá để vực dậy phương thức này. Nhiều doanh nghiệp kêu ca, vốn đầu tư ít nhưng lại dàn trải, thiếu tập trung nên thiếu vốn trầm trọng cho cả đầu tư xây dựng cơ bản và bảo trì luồng lạch.

Tàu qua lại vẫn rất khó khăn. Luồng tàu, cảng vụ được phân chia theo luồng hàng hải và vận tải thủy nội địa nhiều chỗ còn chồng lấn, thừa vẫn thừa mà thiếu vẫn thiếu.

So với đường hàng không, đường bộ thì vận tải thủy nội địa là phương thức vận chuyển có chi phí thấp nhất.

Trong khi vận tải thủy nội địa tại ĐBSCL được xem là phương thức vận tải có chi phí thấp nhất, an toàn nhất, ít chiếm dụng đất, ít gây ô nhiễm môi trường.

Từ đó, cùng kiến nghị cần đẩy mạnh sự tăng trưởng và gia tăng thị phần của vận tải thủy nội địa trong vận tải hàng hóa, tiếp tục cải thiện tính bền vững, an toàn và hiệu quả của vận tải thủy nội địa cũng như xây dựng một khuôn khổ, chính sách công bằng cho thị trường vận tải thủy nội địa, nhằm đảm bảo nguyên tắc cạnh tranh lành mạnh giữa các ngành vận tải trong khu vực.

Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng chỉ rõ: Vận tải thủy nội địa có hiệu quả cao, tiềm năng lớn nhưng vì sao lâu nay vẫn chưa khai thác được, còn rất yếu kém.

Nguyên nhân thì có nhiều nhưng trong đó có việc nhận thức chưa đến nơi đến chốn của các cơ quan quản lý cũng như địa phương, doanh nghiệp.

Cước vận tải thủy nội địa rẻ hơn rất nhiều so với nhiều phương thức vận tải khác, nhưng lại chưa có sự đầu tư và phát triển tương xứng, điều đó cho thấy chúng ta chưa nhận thức tốt về vận tải thủy nội địa hiện nay.

Để khắc phục tình trạng này, Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng cho rằng: Cần thay đổi tư duy, nâng cao nhận thức về vận tải thủy nội địa, vận tải biển, kết nối các loại hình vận tải. Nếu còn tư duy làm nhanh, “ăn xổi ở thì” thì không thể phát triển được.

Bên cạnh đó, cần hoàn thiện chiến lược, quy hoạch để xây dựng thể chế chính sách, pháp luật nâng cao năng lực quản lý nhà nước nhưng phải theo hướng tạo thuận lợi, môi trường cạnh tranh lành mạnh cho người dân, doanh nghiệp.

Vị tư lệnh ngành GTVT cho rằng, phải đẩy nhanh tiến độ, đảm bảo chất lượng hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông, đặc biệt là các dự án trọng điểm. Đồng thời tiếp tục đẩy mạnh kết nối các phương thức vận tải đường bộ, vận tải thủy nội địa, đường biển, hàng không.

Bài, ảnh: LÊ SƠN- DĨ HIÊN