Gỡ khó cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long

Kinh tế chính của vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) dựa vào nông nghiệp, trong đó lúa gạo và thủy sản đóng vai trò chính. Thế nhưng, thời gian qua 2 mặt hàng chiến lược này rơi vào tình cảnh rớt giá và khó tiêu thụ, đẩy hàng triệu hộ nông dân làm nông nghiệp vào thế khốn khó. Làm thế nào để gỡ khó cho ĐBSCL đi lên đang là vấn đề cấp bách đặt ra.

Kinh tế chính của vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) dựa vào nông nghiệp, trong đó lúa gạo và thủy sản đóng vai trò chính. Thế nhưng, thời gian qua 2 mặt hàng chiến lược này rơi vào tình cảnh rớt giá và khó tiêu thụ, đẩy hàng triệu hộ nông dân làm nông nghiệp vào thế khốn khó. Làm thế nào để gỡ khó cho ĐBSCL đi lên đang là vấn đề cấp bách đặt ra.

Tìm cách gỡ khó

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), sản xuất nông nghiệp đang đối mặt với nhiều khó khăn như dịch bệnh bùng phát, hạn hán gay gắt trên diện rộng, xâm nhập mặn đến sớm và tấn công sâu vào đất liền ở ĐBSCL; giá cả nhiều mặt hàng nông thủy sản trên thị trường thế giới liên tục giảm, kéo giá trong nước giảm theo, ảnh hưởng đến thu nhập của hàng loạt hộ nông dân sống dựa vào nông nghiệp. 6 tháng đầu năm 2013, xuất khẩu nông - thủy sản có xu hướng giảm so với cùng kỳ năm 2012.

Trong đó, kim ngạch xuất khẩu nông sản của quý I/2013 giảm 5,4%; xuất khẩu thủy sản giảm 5,9%. Quý II/2013, xuất khẩu thủy sản có sự phục hồi, nhưng xuất khẩu nông sản tiếp tục giảm về giá trị lẫn khối lượng.

Hiện các doanh nghiệp đang đẩy mạnh thu mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo vụ Hè thu 2013, tuy nhiên giá lúa vẫn dao động ở mức thấp và nông dân ĐBSCL khó đạt được mức lợi nhuận tối thiểu 30% như Chính phủ đề ra.

Lãnh đạo UBND các tỉnh ĐBSCL nhìn nhận, nông nghiệp gặp khó đã tác động đến đời sống của hàng chục triệu cư dân trong vùng. 2 sản phẩm chủ lực của ĐBSCL là lúa gạo và thủy sản đã được bàn thảo nhiều lần, nhưng chưa có lối ra.

Trong khi sản xuất cứ phát triển đều đặn, còn tiêu thụ thì ngược lại nên bị ùn ứ, rớt giá dẫn tới nông dân thua lỗ. Ông Trần Công Chánh, Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang cho rằng, nông dân sản xuất nông nghiệp đều muốn có lời, còn doanh nghiệp cũng vậy. Song cái khó hiện nay là giá cả bấp bênh nên tất cả đều gặp khó.

Ở Hậu Giang, chủ trương đẩy mạnh phát triển mô hình “cánh đồng mẫu lớn” và tỉnh đã bù lỗ 400 đồng/kg lúa cho nông dân khi giá thấp nhằm “nuôi dưỡng” mô hình này. Tuy nhiên, về lâu dài không thể bù lỗ mãi được.

Ông Nguyễn Phong Quang, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ, bức xúc: “Nông dân làm nông nghiệp không có lãi bởi bán sản phẩm quá thấp, trong khi giá vật tư đầu vào tăng cao, đây là điều bất hợp lý. Dân khó khăn, đồng nghĩa với nhiều chỉ tiêu kinh tế khó hoàn thành.
 
Giải quyết việc này cần gấp rút tính toán lại sản xuất một cách hợp lý, tránh tình trạng “cung vượt cầu” như hiện nay”.

Đồng quan điểm trên, ông Phạm Hoàng Bê, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu đề xuất các bộ, ngành chức năng cần có cuộc khảo sát thực tế để đánh giá đúng việc sử dụng đất nông nghiệp hiện nay ở vùng ĐBSCL, xem lĩnh vực nào hiệu quả, lĩnh vực nào đang khó; từ đó “giải” bài toán cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo nhu cầu thị trường tiêu thụ.

Ai cũng thấy, với tiến bộ khoa học kỹ thuật, nông dân có thể chủ động được trong sản xuất nông nghiệp; nhưng sản phẩm làm ra tiêu thụ ở đâu, ai mua, giá bao nhiêu… đang là cái khó.

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Văn Ninh cho rằng, cần xác định nguyên nhân khó ở chỗ nào, từ đó tìm ra giải pháp trước mắt và lâu dài cho từng lĩnh vực cụ thể, tránh tình trạng đề xuất chung chung, cuối cùng không hiệu quả.

Hướng tới sản xuất lớn

UBND các tỉnh, thành ĐBSCL cho rằng, trong cơ cấu kinh tế, lĩnh vực nông nghiệp vẫn đóng vai trò chính. Song, nghịch lý hiện nay là càng làm - càng lỗ, khiến nông dân mất phương hướng không biết tin ai và không biết làm gì; bởi trồng lúa, nuôi cá tra, nuôi heo, gà… đều mất giá.

Tái cơ cấu ngành nông nghiệp, tổ chức lại sản xuất phù hợp với nhu cầu thị trường tiêu thụ đang là vấn đề cấp thiết hiện nay. Ông Nguyễn Phong Quang đặt câu hỏi: “Trong điều kiện giá lúa bấp bênh có nên sản xuất 3 vụ/năm hay không? Nếu chỉ làm 2 vụ lúa thì 1 vụ còn lại sẽ chuyển đổi cây gì cho hợp lý, nhằm đảm bảo đầu ra và lợi nhuận cho nông dân?”.

Theo ông Huỳnh Thế Năng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, giải pháp tiêu thụ nông - thủy sản vừa thúc đẩy kinh tế phát triển, vừa ổn định đời sống người dân là việc rất quan trọng. Song, không nên nóng vội sẽ dễ dẫn tới sai sót, mà phải bình tĩnh tìm hướng đi thích hợp, bền vững. Trong đó, cần mạnh dạn thay đổi cơ cấu sản xuất từ nhỏ lẻ sang quy mô lớn có sự liên kết chặt chẽ “4 nhà”.

Ông Lê Minh Hoan, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp nhìn nhận, thế mạnh về nông nghiệp ở ĐBSCL đang bị thách thức nghiêm trọng, bởi cách làm ăn cũ đã lỗi thời. Sản xuất hàng hóa hiện nay đã xuất hiện nhiều mô hình liên kết kiểu mới, hiệu quả hơn; mà mô hình “cánh đồng mẫu lớn” là một minh chứng.

Tuy nhiên, cái khó chưa thể nhân rộng là chưa có nhiều doanh nghiệp tham gia và chưa có chính sách mới để kích cầu đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các bên. Nếu giải quyết tốt “cánh đồng mẫu lớn” thì không chỉ giới hạn trong sản xuất lúa, mà mô hình này có thể áp dụng cho nhiều cây trồng khác.

Trước những khó khăn của ĐBSCL, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng lưu ý: Phải xác định rõ tiềm năng, lợi thế của vùng này là sản xuất lúa gạo, thủy sản và cây ăn trái. Song, việc sản xuất và tiêu thụ thời gian qua còn nhiều vướng mắc, thu nhập nông dân giảm sút… cho thấy hoạt động nông nghiệp vùng ĐBSCL còn mang tính chất nhỏ lẻ, manh mún kiểu kinh tế hộ, chưa gắn kết với chuỗi giá trị; cơ chế quản lý chưa theo kịp với tình hình mới.

Thúc đẩy kinh tế ĐBSCL đi lên nhất thiết phải thay đổi mô hình từ nhỏ lẻ chuyển sang sản xuất hàng hóa quy mô lớn, có sự liên kết chặt chẽ trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
 
Để nông nghiệp phát triển bền vững phải quan tâm xây dựng và nhân rộng mô hình “cánh đồng mẫu lớn”, quy hoạch vùng nguyên liệu tập trung gắn với xây dựng thương hiệu; đồng thời làm tốt các khâu thu mua, chế biến, tiêu thụ sản phẩm.
 
Vấn đề xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường xuất khẩu cần làm tới nơi tới chốn và làm thường xuyên, nhằm đảm bảo sản xuất gắn với nhu cầu thị trường tiêu thụ…

Bộ Công thương cho biết, đã và đang đẩy mạnh chương trình xúc tiến thương mại quốc gia; trong đó năm 2013 phê duyệt tới 16 đề án xúc tiến ngành hàng nông - thủy sản, với kinh phí Nhà nước hỗ trợ hơn 18,5 tỉ đồng.
 
Trong điều kiện khó khăn hiện nay, việc đẩy mạnh xúc tiến thương mại nhằm giữ vững khách hàng cũ và tìm thêm khách hàng mới là rất quan trọng để gia tăng xuất khẩu hàng hóa nông - thủy sản. Khi nào thị trường được khơi thông, đầu ra sản phẩm đảm bảo… thì việc định hướng sản xuất nông nghiệp mới được giải quyết thấu đáo.

Theo Hậu Giang Online