Chuyển đổi số- “Chìa khóa” phát triển nông nghiệp hiện đại

Để từng bước hiện thực hóa mục tiêu “Nông nghiệp (NN) số- nông thôn thông minh- nông dân văn minh”, cần có các giải pháp đồng bộ, đột phá phát triển khoa học- công nghệ, đổi mới sáng tạo. Và chuyển đổi số (CĐS) được xem là “chìa khóa” mở ra cơ hội để ĐBSCL khắc phục mô hình sản xuất nhỏ lẻ, nâng cao giá trị nông sản và sức cạnh tranh trên thị trường.

Nhiều doanh nghiệp áp dụng công nghệ số, góp phần tiết kiệm chi phí và nâng cao năng suất.

Nhận diện cơ hội và thách thức

ĐBSCL là vùng sản xuất NN trọng điểm của cả nước, chiếm khoảng 50% sản lượng lúa, 65% thủy sản nuôi trồng và 70% sản lượng trái cây.

Theo các chuyên gia, CĐS trong NN vùng ĐBSCL vừa là cơ hội, vừa là thách thức. Việc ứng dụng công nghệ số bước đầu hiện diện trong nhiều lĩnh vực: Quản lý đất đai bằng GPS, tưới thông minh tiết kiệm nước, ứng dụng IoT theo dõi tình trạng cây trồng, sử dụng blockchain và GIS để truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Nhiều mô hình lúa thông minh, nuôi tôm thâm canh, trồng cây ăn trái ứng dụng IoT đã hình thành ở An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long…

Song song đó, một số doanh nghiệp đã liên kết chuỗi giá trị gắn với chế biến và xuất khẩu, mở rộng kênh phân phối thông qua sàn thương mại điện tử. Nghiên cứu từ các trường ĐH, viện chuyên ngành cũng đóng góp nhiều giống lúa chịu mặn, công nghệ chế biến thủy sản, robot NN…

Không chỉ giúp gia tăng năng suất, giảm chi phí sản xuất mà còn nâng cao khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường, từng bước khẳng định giá trị và thương hiệu nông sản vùng ĐBSCL.

Theo Sở NN và Môi trường tỉnh, trong những năm qua, ngành NN quan tâm nhiều đến các giải pháp CĐS, ứng dụng công nghệ vào hầu hết các lĩnh vực của ngành. Từ đó, đã góp phần làm thay đổi phương thức sản xuất, giải phóng sức lao động, giảm chi phí, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm.

Việc phát triển các mô hình ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất NN từng bước được hình thành và nhân rộng, như áp dụng công nghệ IoT trong chăn nuôi, công nghệ chuỗi khối (blockchain), công nghệ sinh học trong trồng trọt, công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong nuôi trồng thủy sản…

Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, quá trình CĐS trong NN tại khu vực ĐBSCL vẫn chưa tạo nên bứt phá, còn nhiều nút thắt từ quy mô sản xuất, hạ tầng, nhân lực đến cơ chế phối hợp.

Theo đánh giá của TS Hoàng Thị Thanh (Học viện Cán bộ TP Hồ Chí Minh), CĐS trong lĩnh vực NN cần đủ 3 yếu tố: Nông dân số- NN số- nông thôn thông minh. Thực tế, phần lớn sản xuất ở ĐBSCL vẫn mang tính nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi. Cơ giới hóa còn thấp, hạ tầng số và logistics chưa đồng bộ, kỹ năng ứng dụng công nghệ của nông dân còn hạn chế. Nhiều hộ nông dân, doanh nghiệp nhỏ vẫn thiếu vốn và thiếu hiểu biết về thương mại điện tử, dẫn đến khó tận dụng lợi thế số.

Một cách cụ thể hơn, theo TS Nguyễn Thị Bích Thúy (Học viện Chính trị khu vực IV), ngoài những khó khăn nội tại, ĐBSCL còn đối diện với thách thức bên ngoài như biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn, sạt lở bờ sông, di cư lao động. Hạ tầng giao thông và hạ tầng số chưa đáp ứng nhu cầu phát triển, tỷ lệ phủ sóng internet tốc độ cao ở nông thôn vẫn thấp. Khoảng cách số giữa thành thị và nông thôn khiến nhiều mô hình ứng dụng quy mô lớn khó triển khai.

Bắt nhịp xu hướng công nghệ số

Để biến những thách thức thành cơ hội, theo các chuyên gia, ĐBSCL cần một cách tiếp cận đồng bộ dựa trên nền tảng khoa học- công nghệ, phát huy đổi mới sáng tạo, đồng thời gắn CĐS với thực tiễn sản xuất.

Quan trọng hơn, tiến trình này phải được triển khai theo tinh thần Nghị quyết số 57 về đột phá phát triển khoa học- công nghệ, đổi mới sáng tạo và CĐS quốc gia, trong đó xác định khoa học- công nghệ và CĐS là động lực then chốt cho phát triển NN.

Trọng tâm là ứng dụng các công nghệ thông minh như IoT, cảm biến, học máy, AI để nâng cao năng suất, quản lý hiệu quả tài nguyên và từng bước đưa sản phẩm NN lên sàn giao dịch điện tử.

TS Hoàng Văn Khải (Học viện Chính trị khu vực IV) nhấn mạnh: CĐS có ý nghĩa then chốt, giúp nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị nông sản, thích ứng biến đổi khí hậu, mở rộng thị trường và đảm bảo sinh kế bền vững cho hàng triệu nông dân. Trong đó, yếu tố cơ cấu lại kinh tế NN được xem là nền tảng để NN số phát triển bền vững.

Điều này đòi hỏi sự kết hợp giữa 3 trụ cột: khoa học- công nghệ, đổi mới sáng tạo và CĐS. Không chỉ là yêu cầu về cơ cấu lại, thời điểm hiện nay còn mang tính chiến lược đối với sự phát triển của vùng. Nếu biết tận dụng cơ hội, ĐBSCL hoàn toàn có thể bứt phá để nâng cao vị thế nông sản.

Theo ThS Phạm Toàn Trung (Viện Kinh tế- Xã hội TP Cần Thơ), tập trung phát triển hạ tầng số, thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và xây dựng hệ sinh thái NN số sẽ giúp vùng gia tăng giá trị sản phẩm và khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế.

Ở góc nhìn rộng hơn, các chuyên gia cũng cho rằng ĐBSCL không thể chỉ dựa vào nội lực, mà cần mở rộng hợp tác quốc tế để tiếp cận công nghệ tiên tiến và kinh nghiệm quản lý hiện đại.

TS Ngô Văn Tổng (Học viện Chính trị khu vực IV) nhấn mạnh, việc kết nối với các đối tác nước ngoài sẽ giúp ĐBSCL chủ động hơn trong thích ứng biến đổi khí hậu, hạn mặn và từng bước nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Để thúc đẩy CĐS, ứng dụng khoa học- công nghệ, đổi mới sáng tạo, ông Lâm Văn Tân- Giám đốc Sở NN và Môi trường cho biết: Ngành NN sẽ tiếp tục triển khai hiệu quả Nghị quyết số 57-NQ/TW; đẩy mạnh CĐS, ứng dụng khoa học- công nghệ, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo vào phát triển các lĩnh vực mũi nhọn như NN công nghệ cao, công nghiệp chế biến, kinh tế số, du lịch sinh thái và du lịch biển theo hướng thông minh, xanh và bền vững. Bên cạnh đó, đầu tư phát triển hạ tầng hiện đại, nhất là giao thông, logistics, kết nối hiệu quả với các trung tâm kinh tế lớn và vùng trọng điểm, thúc đẩy kinh tế biển, NN xanh, năng lượng tái tạo.

Bài, ảnh: SONG THẢO