Tinh gọn bộ máy, chọn đúng người tài - hướng tới nền quản trị quốc gia hiện đại

Tinh gọn bộ máy chỉ là điều kiện cần. Chọn đúng người - những nhân sự chủ chốt có trí tuệ, bản lĩnh và trách nhiệm mới là điều kiện đủ để hiện thực hóa một "Chính phủ nhỏ, trí tuệ lớn", vận hành bằng dữ liệu, minh bạch và niềm tin của nhân dân.

Từ quản lý hành chính sang quản trị quốc gia hiện đại

Báo cáo chính trị lần này nhấn mạnh yêu cầu chuyển từ tư duy "quản lý" sang "quản trị" - tức là từ mô hình điều hành theo tầng nấc trung gian (management by hierarchy) sang quản trị theo chức năng và kết quả (governance by function and results).

Nếu trước đây, sức mạnh Nhà nước được đo bằng cấp bậc và thủ tục, thì trong mô hình mới, năng lực quản trị được đo bằng kết quả đầu ra, sự hài lòng của người dân và tính minh bạch của quy trình.

Chính phủ trở thành "bộ não điều phối" thay vì "đầu mối kiểm soát" - có nhiệm vụ thiết kế thể chế, xây dựng nền tảng dữ liệu và điều phối chính sách liên ngành, liên vùng.

Đây là bước chuyển căn bản trong tư duy phát triển nhà nước hiện đại: giảm tầng nấc trung gian, tăng năng lực phản ứng và điều phối nhanh, hướng đến Chính phủ thông minh, dữ liệu hóa, có trách nhiệm giải trình rõ ràng.

(Ảnh minh họa)

Bộ máy tinh gọn - năng lực điều hành mạnh

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, Chính phủ mạnh không phải là Chính phủ to, mà là Chính phủ có năng lực hành động nhanh, chính xác và chịu trách nhiệm đến cùng.

Singapore chỉ có 16 bộ và hơn 50 cơ quan công lập tự chủ, vận hành theo nguyên tắc "rõ chức năng - rõ kết quả - rõ trách nhiệm", với dữ liệu thống nhất và giám sát công khai.

Trong khi đó, Chính phủ Việt Nam hiện có 18 bộ và 4 cơ quan ngang bộ, nhiều tầng nấc trung gian - tạo ra độ trễ trong điều hành và phân tán trách nhiệm.

Tinh gọn bộ máy không phải là cắt giảm cơ học, mà là tái cấu trúc theo chức năng, gắn trách nhiệm với kết quả và tính minh bạch. Một Chính phủ tinh gọn phải đi kèm với nền tảng quản trị số mạnh và cơ chế phối hợp liên thông.

Có thể hình dung Chính phủ cũng như công nghệ máy tính. Thời kỳ đầu, những hệ thống IBM chiếm cả vài gian nhà, tiêu tốn năng lượng khổng lồ nhưng xử lý chậm và chức năng hạn chế. Ngày nay, máy tính nhỏ gọn hơn nhiều nhưng xử lý nhanh hơn hàng nghìn lần, làm được vô số việc phức tạp, chính xác. Chính phủ hiện đại cũng vậy: càng tinh gọn, càng phải có "bộ xử lý trung tâm" mạnh - tức là thể chế linh hoạt, dữ liệu mở và con người có trí tuệ.

Một bộ máy nhỏ không có nghĩa là yếu, mà là được thiết kế lại để thông minh, hiệu lực và tiết kiệm "năng lượng xã hội" hơn.

Những yếu tố nền tảng của quản trị quốc gia hiện đại

Một nền quản trị hiện đại cần hội đủ bốn yếu tố có quan hệ mật thiết và bổ trợ lẫn nhau: thể chế, dữ liệu, nhân văn và nhân lực trí tuệ.

Trước hết là thể chế linh hoạt và minh bạch - trụ cột tạo khung vận hành. Luật pháp và chính sách phải ổn định để tạo niềm tin, nhưng đủ mở để thích ứng với đổi mới và hội nhập. Một thể chế hiện đại cho phép phân cấp - phân quyền, song luôn đi đôi với kiểm soát quyền lực chặt chẽ.

Tiếp đến là dữ liệu và hạ tầng số liên thông, được coi là "nguồn máu" của quản trị hiện đại. Mọi quyết định và giám sát đều dựa trên dữ liệu thống nhất, cập nhật theo thời gian thực, công khai để người dân giám sát.

Thứ ba là giá trị nhân văn, thể hiện ở mục tiêu tối hậu của Nhà nước là phục vụ con người. Hiệu quả của Chính phủ không chỉ đo bằng chỉ tiêu hành chính, mà bằng mức độ hài lòng, niềm tin và chất lượng sống của người dân.

Cuối cùng là con người có trí tuệ và tinh thần trách nhiệm là bộ não và trái tim của bộ máy công quyền. Một Chính phủ thông minh không thể tồn tại nếu thiếu đội ngũ có bản lĩnh, tư duy chiến lược, năng lực số và dám chịu trách nhiệm. Khi bốn yếu tố này cùng hội tụ - thể chế thông minh, dữ liệu mở, giá trị nhân văn và con người trí tuệ - quản trị quốc gia sẽ trở thành hệ sinh thái hiện đại, hài hòa, minh bạch và phục vụ nhân dân.

Nhân sự - "cốt lõi của cốt lõi"

Phát biểu tại lễ khai mạc Hội nghị Trung ương 14 (ngày 5/11/2025), Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Lựa chọn nhân sự cho nhiệm kỳ tới là công việc đặc biệt hệ trọng, là cốt lõi của cốt lõi, bởi mọi việc đều quyết định bởi con người".

Tổng Bí thư yêu cầu lựa chọn "những người xứng đáng nhất trong số những người xứng đáng", hội đủ bản lĩnh chính trị, đạo đức liêm chính, tầm nhìn chiến lược, năng lực đổi mới, và am hiểu chuyển đổi số, kinh tế xanh, quản trị rủi ro, hợp tác công tư và hội nhập quốc tế.

Tổng Bí thư cũng nhấn mạnh, nền quản trị hiện đại phải được xây trên ba giá trị - dân chủ, minh bạch và trách nhiệm giải trình, gắn với cơ chế "5 rõ": Rõ người, rõ việc, rõ thời hạn, rõ nguồn lực, rõ trách nhiệm.

Từ bộ máy sang bộ não quản trị

Trở lại lịch sử phát triển máy tính, từ những hệ thống IBM khổng lồ cho đến những chiếc máy nhỏ gọn ngày nay, bài học rất rõ, muốn xử lý nhanh và hiệu quả, phải có "bộ não" đủ trí tuệ để điều hành toàn bộ hệ thống.

Chính phủ cũng vậy, muốn vận hành nền quản trị quốc gia hiện đại, cần bộ não đủ mạnh - có thể chế thông minh, dữ liệu mở, giá trị nhân văn và đội ngũ con người có trí tuệ, trách nhiệm, quyết đoán nhưng biết lắng nghe phản biện, dựa vào dân, vì dân.

Cải cách thể chế hay tinh gọn bộ máy, xét đến cùng, đều hướng tới mục tiêu, xây dựng nền quản trị quốc gia hiện đại, hiệu lực, dân chủ và có trách nhiệm. "Chính phủ nhỏ hơn - quản trị hiện đại hơn" không phải là giảm vai trò Nhà nước, mà là nâng cấp năng lực Nhà nước thông qua thể chế linh hoạt, dữ liệu kết nối và con người có trí tuệ. Một Chính phủ ít tầng nấc nhưng ra quyết định nhanh, minh bạch, giải trình rõ ràng sẽ khôi phục niềm tin xã hội - nền tảng cho phát triển bền vững.

Chính phủ càng nhỏ, quản trị càng hiện đại. Chính phủ càng nhỏ, càng cần những con người có trí tuệ lớn, liêm chính và tinh thần trách nhiệm cao - điều mà nhân dân kỳ vọng ở Đại hội Đảng XIV.

Theo Hoàng Ngọc Vinh/Nguyên Vụ trưởng Vụ GDCN, Bộ GDĐT/vov.vn