Không để “độ trễ thể chế” làm lỡ nhịp phát triển

Để “biến cải cách thể chế thành lợi thế cạnh tranh, thành động lực phát triển”, Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh phải đẩy nhanh quá trình đưa chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật cụ thể, bảo đảm không để “độ trễ thể chế” làm lỡ nhịp phát triển.

Điều này được nhấn mạnh trong tham luận “Đổi mới và hoàn thiện pháp luật về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm tạo lợi thế cạnh tranh quốc gia, thu hút hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển đất nước” của Ủy ban Kinh tế và Tài chính tại Diễn đàn Xây dựng pháp luật, diễn ra sáng 22/11.

Cơ quan của Quốc hội cho rằng thời gian qua, bối cảnh thế giới và khu vực diễn biến rất nhanh, rất phức tạp, khó lường, có những biến động mang tính cấu trúc và thời đại. Kinh tế thế giới đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mô hình tăng trưởng, cạnh tranh chiến lược, bảo hộ thương mại, chuyển dịch chuỗi cung ứng, xung đột lợi ích và các vấn đề toàn cầu như an ninh năng lượng, an ninh lương thực, biến đổi khí hậu, chuyển đổi xanh - số, đang đan xen và tác động sâu rộng tới mọi lĩnh vực của đời sống – xã hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi trình bày tham luận tại Diễn đàn Xây dựng pháp luật. Ảnh: Quốc hội

Những bước tiến nhảy vọt của khoa học - công nghệ, đặc biệt trong trí tuệ nhân tạo, đang mở ra không gian phát triển chưa từng có nhưng cũng đặt ra thách thức lớn cho các quốc gia, trong quản trị phát triển kinh tế - xã hội, nhất là đối với các nước đang phát triển phải “đi sau bắt kịp” như Việt Nam. 

Giai đoạn 2021- 2030 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, Đảng ta đặt ra 2 mục tiêu chiến lược rất cao là trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045.

Để đạt được các mục tiêu đó, Đảng xác định hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một trong ba đột phá chiến lược, cùng với phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ và nguồn nhân lực chất lượng cao.

Trong đó, đột phá về thể chế, mà trọng tâm là hoàn thiện pháp luật, không chỉ tạo hành lang pháp lý ổn định, minh bạch, công bằng mà còn trở thành nguồn lực nội sinh – động lực mới cho phát triển nhanh và bền vững, nâng cao lợi thế cạnh tranh quốc gia, thu hút và phân bổ hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển.

Cần tạo không gian vận dụng pháp luật

Để “biến cải cách thể chế thành lợi thế cạnh tranh, thành động lực phát triển”, Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh phải đẩy nhanh quá trình đưa chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật cụ thể, bảo đảm không để “độ trễ thể chế” làm lỡ nhịp phát triển.

Trong quá trình ban hành, phải đảm bảo tính thống nhất, liên thông giữa các đạo luật, khắc phục tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn giữa luật - nghị định - thông tư. Các nguyên tắc lớn, vấn đề khung do Quốc hội quyết định, còn những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động, chi tiết cần giao cho Chính phủ và địa phương xử lý linh hoạt, phù hợp.

Đồng thời, phải hình thành cơ chế phản hồi chính sách và rà soát định kỳ để phát hiện, sửa đổi kịp thời những quy định bất cập; coi đây là một khâu bắt buộc trong quy trình xây dựng pháp luật. Mỗi văn bản ban hành không chỉ là “hành lang pháp lý” mà còn là động lực thúc đẩy phát triển.

Diễn đàn Xây dựng pháp luật lần thứ nhất.

Cạnh đó, phải kiến tạo khuôn khổ pháp luật minh bạch, hiện đại, dễ tiếp cận. Pháp luật phải được xây dựng theo hướng đồng bộ, minh bạch, dễ hiểu, dễ thực thi, đặt người dân và doanh nghiệp là trung tâm.

Triệt để cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện đầu tư, kinh doanh, hành nghề, thủ tục hành chính bất hợp lý, giảm chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp; thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh.

Đồng thời, quy trình xây dựng pháp luật phải được mở rộng dân chủ, tăng cường tham vấn xã hội, phản biện chính sách công khai, có sự tham gia thực chất của cộng đồng doanh nghiệp, giới chuyên gia, tổ chức xã hội và người dân; xóa bỏ cơ chế “xin - cho”.

Cùng với đó, cần đẩy mạnh số hóa công tác pháp luật, xây dựng và triển khai hiệu quả Cơ sở dữ liệu pháp lý quốc gia thống nhất, bảo đảm mọi người dân có thể dễ dàng tra cứu, tiếp cận, giám sát pháp luật. 

Cơ quan của Quốc hội cũng đề xuất rà soát tổng thể hệ thống pháp luật, đặc biệt là pháp luật kinh tế, tài chính để sớm hoàn thiện; tập trung hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý cho các lĩnh vực mới, tạo lợi thế cạnh tranh quốc gia, như chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, công nghệ cao, sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ và khu công nghệ số tập trung...

Ngoài ra, nâng cao hiệu lực và hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, phải chuyển từ cơ chế “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, xóa bỏ cơ chế “xin – cho”. Cần tạo không gian vận dụng pháp luật cho cơ quan, tổ chức và cá nhân thực thi và sự “đánh giá chấp hành” của các cơ quan chức năng.

Theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính, cần thiết kế và thực thi pháp luật theo hướng luật không cấm thì người dân, doanh nghiệp được phép làm và với những việc chưa có quy định thì người thi hành pháp luật phải cân nhắc và quyết định dựa trên đánh giá “việc thực hiện như vậy có mang lại hậu quả rõ ràng nào không”. Xây dựng văn hóa thượng tôn pháp luật trong toàn xã hội: từ cán bộ, công chức đến người dân, doanh nghiệp.

Một yếu tố khác là cần bảo đảm nguồn lực cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Đổi mới thể chế, pháp luật chỉ thành công khi có nguồn lực đủ mạnh.

“Chỉ khi pháp luật thực sự trở thành động lực của phát triển, trở thành “lợi thế cạnh tranh của quốc gia”, chúng ta mới có thể hiện thực hóa khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội”, theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính.

Theo Ngọc Thành/VOV.VN