Đầu tư nguồn lao động chất lượng cao và thống nhất chuẩn nhà giáo trong toàn hệ thống giáo dục

Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tỉnh Vĩnh Long tham gia thảo luận về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); Dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi); Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Đại biểu Phạm Thị Hồng Diễm- Phó Giám đốc Sở Nội vụ: Cần bổ sung chính sách đối với người học là người cao tuổi, còn sức khỏe

Tham gia thảo luận về dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Phạm Thị Hồng Diễm cho rằng, sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp là rất cần thiết cũng như thể hiện sự thống nhất cao với Tờ trình Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội. Đại biểu cho biết những năm qua, Việt Nam đã gặt hái được nhiều thành tựu về đào tạo nguồn nhân lực; chất lượng nguồn nhân lực ngày càng tăng qua từng năm. Tuy nhiên, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ ước tính đạt 27%, tỷ lệ người thất nghiệp vẫn ở mức cao, nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu công việc, các cơ sở đào tạo và giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam vẫn còn hạn chế về chương trình học và kỹ năng thực hành.

Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao được xác định là chiến lược sống còn, nâng cao khả năng hội nhập quốc tế của Việt Nam. Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) được Chính phủ và các cơ quan chuyên môn trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 với kỳ vọng sẽ khắc phục những vướng mắc, bất cập, góp phần quan trọng trong đào tạo lao động đáp ứng nhu cầu thị trường. Tuy nhiên, để góp phần hoàn thiện dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), đại biểu xin tham gia ý kiến cụ thể như sau:

Đại biểu thống nhất cao quy định tại Điều 25 dự thảo Luật về chính sách đối với người học. Theo đó người học được hưởng các chính sách theo quy định của Luật Giáo dục hiện hành, đặc biệt tại điểm b khoản 1 Điều 25 quy định “Chính sách nội trú cho học sinh, sinh viên là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, người khuyết tật; người dân tộc kinh thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, người khuyết tật đang cư trú ổn định, lâu dài ở các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo”. Thực tế hiện nay cho thấy, chất lượng nguồn lao động còn hạn chế, việc già hóa dân số gây thiếu hụt nguồn lao động bổ sung trong tương lai, cơ cấu dân số trong độ tuổi lao động giảm xuống dẫn đến cơ cấu nghề nghiệp thay đổi, sẽ làm suy giảm năng suất lao động và kiềm hãm tăng trưởng kinh tế. Cần có sự đầu tư thích hợp để người lao động cao tuổi sẽ là nguồn lao động chất lượng cao bởi đây là nhóm người lao động có nhiều kinh nghiệm, kỹ năng và gắn kết với công việc nhiều hơn dẫn đến năng suất lao động ngày càng cao. Vì vậy, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần bổ sung chính sách đối với người học là người cao tuổi, còn sức khỏe, có nhu cầu tham gia lao động sản xuất và xem đây là một trong những nguồn nhân lực chất lượng cao, việc tạo điều kiện để nhóm đối tượng này tiếp tục tham gia lao động sản xuất sẽ giúp họ cải thiện đời sống vật chất, tăng thêm nguồn thu nhập cho bản thân cũng như góp phần thúc đẩy vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Đại biểu Bế Trung Anh- Ủy viên chuyên trách Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội: Đề nghị thống nhất chuẩn nhà giáo trong toàn hệ thống pháp luật giáo dục

Đại biểu Bế Trung Anh cho rằng, những điểm xuất sắc mà cơ quan soạn thảo thể hiện trong các dự luật thì “không đủ thời gian”, thậm chí có thể nhiều gấp mười lần những thiếu sót có thể có. Tuy nhiên, để làm rõ những vấn đề cốt lõi, đại biểu nêu một ví dụ cụ thể liên quan đến thẩm quyền ban hành chuẩn nghề nghiệp trong dự thảo Luật Giáo dục.

Theo đại biểu, dự thảo sửa đổi Điều 104 của Luật Giáo dục quy định: “Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định chuẩn nghề nghiệp người đứng đầu, chuẩn nghề nghiệp nhà giáo, chuẩn vị trí việc làm, tiêu chuẩn chức danh giáo viên...”. Đại biểu nhận định rằng, nếu Luật Giáo dục viết lại toàn bộ thẩm quyền như vậy thì những quy định này sẽ chồng lấn hoặc trùng lên thẩm quyền đã được xác lập trong Luật Nhà giáo, Luật Giáo dục nghề nghiệp và Luật Giáo dục đại học. Đại biểu cũng cho rằng quy định này xung đột với Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị, văn bản yêu cầu một bộ chuẩn thống nhất, nền tảng và xuyên suốt. Trong khi đó, dự thảo Luật Giáo dục lại mở rộng thêm một tầng chuẩn mới, không phù hợp với tinh thần rút gọn, thống nhất và đồng bộ.

Đại biểu phân tích rằng khi Quốc hội đồng thời sửa Luật Giáo dục, Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Giáo dục đại học và thông qua Luật Nhà giáo, thì câu hỏi đặt ra không chỉ là “sửa gì”, mà là chúng ta đang xây dựng kiến trúc hệ sinh thái pháp luật giáo dục theo mô hình nào. Theo đại biểu, nhiều quốc gia có nền giáo dục tiên tiến đều xây dựng Luật Giáo dục như luật trục, đóng vai trò “cột sống pháp lý”. Các đạo luật về giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học, nhà giáo chỉ là những vành đai đặc thù xoay quanh trục đó.

Về mặt lý thuyết, dự thảo Luật Giáo dục cùng với Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị đáng lẽ phải đóng vai trò luật trục, để xác định mục tiêu, nguyên lý, cấu trúc, hệ thống, khái niệm và chuẩn chung của nhà giáo. Tuy nhiên, khi xem xét hệ thống hiện hành cùng ba dự luật đang sửa đổi, đại biểu cho rằng bức tranh lại khác: mỗi luật đang xin một mảnh quyền để định nghĩa lại nhà giáo, chuẩn nhà giáo và tự thiết kế chế độ, chính sách cho phân khúc của mình. Hệ quả là cùng một nhà giáo nhưng phải tuân theo nhiều bộ chuẩn khác nhau, cụ thể là cùng một con người đứng trên bục giảng nhưng khi ở trường phổ thông thì phải tuân theo một bộ chuẩn; sang cao đẳng nghề lại theo bộ chuẩn khác; vào đại học tiếp tục là một bộ chuẩn thứ ba. Luật Giáo dục quy định một kiểu, trong khi Luật Nhà giáo lại không giống như vậy; còn Luật Giáo dục nghề nghiệp và Luật Giáo dục đại học thì chịu sự chi phối của hệ thống thông tư và tiêu chuẩn chức danh.

Khi Luật Giáo dục - vốn phải là luật trục - không đủ rõ ràng, thì các luật ngành rất dễ trở thành những “luật trục nhỏ”, khiến toàn hệ thống bị lệch trục. Đại biểu nhấn mạnh rằng vấn đề không nằm ở một vài câu chữ thiếu chính xác mà ở việc Luật Giáo dục chưa được tuyên bố dứt khoát vị trí pháp lý trong hệ sinh thái các luật giáo dục. Nếu không quy định rõ mọi khái niệm, chuẩn trình độ, chuẩn nghề nghiệp và chuẩn cơ bản của nhà giáo phải thống nhất và được xác lập trong chuẩn giáo dục, thì các luật chuyên ngành sẽ tiếp tục âm thầm tự thiết kế “một mặt trời riêng”. Theo đó, vị trí, địa vị, quyền lợi và trách nhiệm của nhà giáo sẽ bị phân mảnh theo loại hình trường, thay vì được bảo đảm như một chỉnh thể thống nhất.

Từ những phân tích trên, đại biểu đề nghị Quốc hội cần làm rõ 3 vấn đề sau:

Một là, khẳng định Luật Giáo dục là luật trục của lĩnh vực giáo dục; các luật ngành chỉ được phép cụ thể hóa trong khuôn khổ trục đó.

Hai là, rà soát, lược bỏ mọi quy định trùng lặp, định nghĩa tự mở liên quan đến chuẩn nhà giáo và các luật ban hành; buộc các luật này phải viện dẫn thống nhất theo các Điều 66, 67, 69, 72 của Luật Giáo dục và điều tương ứng trong Luật Nhà giáo.

Ba là, giao Chính phủ và các Bộ chỉ xây dựng luật đặc thù, cơ chế đặc thù trên nền chuẩn thống nhất và không hình thành các bộ luật con thứ cấp. Nếu không sửa từ kiến trúc, Quốc hội sẽ tiếp tục phải sửa luật, sửa nghị định, sửa thông tư, mà hệ quả cuối cùng vẫn là hệ thống giáo dục lệch chuẩn. Người chịu tác động đầu tiên chính là đội ngũ nhà giáo, và tiếp theo sẽ là các thế hệ học sinh.

YẾN NHƯ (ghi)