Lấy hiệu quả đầu tư công là tiêu chí đánh giá năng lực của từng bộ, ngành, địa phương

Ngày 30/10, trong phiên thảo luận tại hội trường về kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 và định hướng giai đoạn 2026-2030, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh- Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long đề nghị tăng cường giám sát, đánh giá độc lập, công khai kết quả giải ngân, coi hiệu quả đầu tư công là tiêu chí đánh giá năng lực điều hành của từng bộ, ngành, địa phương.

Đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh cho biết, trong nhiệm kỳ 2020-2025 với nhiều  khó khăn và biến động, đầu tư công thực sự trở thành động lực chủ lực, góp phần giữ vững ổn định vĩ mô, phục hồi sản xuất, tạo việc làm và củng cố niềm tin của Nhân dân và doanh nghiệp.

Thực hiện sự chỉ đạo của Chính phủ “giải ngân phải đi trước một bước”, “tiền phải ra công trình, dự án phải ra sản phẩm, hiệu quả phải đến với người dân”. Nhờ vậy, 5/5 chỉ tiêu đầu tư công trung hạn 2021-2025 đều đạt và vượt mục tiêu.  

Bên cạnh kết quả đạt được, chúng ta cần thẳng thắn nhìn nhận hạn chế: Tiến độ giải ngân chưa đạt yêu cầu, bình quân mới khoảng 75-80% kế hoạch; vốn ODA và vốn Chương trình mục tiêu quốc gia còn rất chậm. Khâu chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng là “điểm nghẽn lớn”, nhiều dự án chưa đủ điều kiện giao vốn, còn tình trạng “vốn chờ dự án”. Cơ chế hợp tác công - tư (PPP) vẫn chưa thực sự hấp dẫn nhà đầu tư, khiến gánh nặng hạ tầng chủ yếu đặt lên vai ngân sách. Một số văn bản hướng dẫn, cơ chế đặc thù ban hành chậm, làm giảm tính chủ động của địa phương. 

Chính phủ trình tổng mức đầu tư công giai đoạn 2026-2030 khoảng 8,51 triệu tỷ đồng, gấp gần 3 lần giai đoạn trước. Mục tiêu tăng trưởng bình quân 10%/năm là thách thức lớn, nhưng hoàn toàn khả thi nếu chúng ta đổi mới tư duy và hành động quyết liệt.

Tôi xin đề xuất 3 nhóm giải pháp trọng tâm: 

Một là, cần có giải pháp quyết liệt và hiệu quả hơn trong huy động và thu hút mạnh mẽ nguồn lực đầu tư. Đổi mới cơ chế PPP, chia sẻ rủi ro - lợi ích công bằng; mở rộng sang lĩnh vực năng lượng tái tạo, logistics, đô thị thông minh; đổi mới thể chế và chính sách để tháo gỡ nút thắt và huy động các nguồn lực ngoài ngân sách, cùng với đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở vật chất và chuyển đổi số đảm bảo các điều kiện triển khai Nghị quyết 71 và 72 của Bộ Chính trị về y tế và giáo dục.

Thực hiện nghiêm nguyên tắc “đầu tư tập trung, không dàn trải”, ưu tiên các dự án có sức lan tỏa, tạo giá trị gia tăng cao. Tôi thống nhất cao với định hướng của Chính phủ về ưu tiên, tập trung đầu tư phát triển, hoàn thiện hạ tầng, nhất về giao thông, hệ thống đường cao tốc, đường sắt tốc độ cao để thúc đẩy các ngành, lĩnh vực sản xuất, kinh doanh cùng phát triển, như tập trung cho cao tốc Bắc - Nam, đường sắt tốc độ cao, cảng biển trung chuyển quốc tế, hạ tầng số quốc gia, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, năng lượng mới.

Tuy nhiên, cùng với các định hướng lớn của cả nước, đề nghị Quốc hội, Chính phủ quan tâm xem xét sớm phân bổ vốn đầu tư thực hiện Quy hoạch vùng ĐBSCL đến 2050, với mục tiêu đầu tư 830km cao tốc, 4.000km quốc lộ, 4 cảng hàng không, 13 cảng biển, 11 cụm cảng hành khách và 13 cụm cảng hàng hóa đường thủy; các dự án như cầu Cần Thơ 2, nâng cấp QL80, QL53, QL54, QL60, nâng cấp tuyến vận tải thủy sông Hàm Luông, nạo vét sông Tiền, sông Hậu, xây dựng tuyến đường sắt TP Hồ Chí Minh - Cần Thơ, do tỉnh mới nhiều tuyến quốc lộ cũ, nhỏ hẹp chưa đảm bảo lưu thông vận chuyển hàng hoá, nhu cầu phát triển, chưa tạo kết nối các địa phương cũ trong nội bộ tỉnh mới sau sáp nhập. Những dự án này không chỉ tăng cường liên kết nội vùng mà còn mở rộng giao thương với ASEAN, đặc biệt là tiểu vùng sông Mekong.

Bên cạnh đó, trước tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, sạt lở, lốc xoáy, hạn hán, bão lũ,… xảy ra khiến nhiều địa phương đứng trước những thách thức khó khăn, cuộc sống bị đe dọa, sinh hoạt hằng ngày bị thay đổi. Đề nghị Chính phủ tiếp tục quan tâm ưu tiên bố trí dự phòng ngân sách trung ương hợp lý để chủ động ứng phó và cần tính đến yếu tố đầu tư dài hạn như hệ thống đê điều, trạm bơm, hồ chứa và các công trình thoát nước cần được nâng cấp và mở rộng, đặc biệt tại các đô thị lớn và những vùng trọng điểm nông nghiệp.

Song song đó, đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý đầu tư công, công khai dữ liệu, minh bạch tiến độ - đó chính là niềm tin để khu vực tư nhân và nhà đầu tư đồng hành cùng Nhà nước. Giữ ổn định chính sách tài khóa, tiền tệ, pháp lý để môi trường đầu tư thật sự an toàn, hấp dẫn, bền vững. 

Hai là, triển khai đồng bộ các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng đạt từ 10% trở lên. Đầu tư liên kết vùng, kinh tế đô thị, khu công nghiệp xanh, tạo cực tăng trưởng mới và chuỗi giá trị vùng - miền. Rút ngắn ít nhất 30% thời gian chuẩn bị đầu tư, gắn trách nhiệm giải ngân với chỉ số KPI của người đứng đầu; công khai xếp hạng tiến độ giữa các bộ, ngành, địa phương. Xây dựng kịch bản tăng trưởng linh hoạt - gồm cả kịch bản thực tế và kịch bản tối ưu, gắn với khả năng huy động vốn. Tăng cường giám sát, đánh giá độc lập, công khai kết quả giải ngân, coi hiệu quả đầu tư công là tiêu chí đánh giá năng lực điều hành của từng bộ, ngành, địa phương. Lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư nhân, phấn đấu huy động ngoài ngân sách gấp 3 lần vốn đầu tư nhà nước. 

Ba là, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế. Ưu tiên đầu tư cho đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, đào tạo nhân lực chất lượng cao, nhất là trong lĩnh vực công nghệ cao, bán dẫn, AI, năng lượng tái tạo. Phát triển đầu tư công xanh, kinh tế tuần hoàn, phát thải thấp, vừa đáp ứng cam kết quốc tế, vừa mở rộng thị trường xuất khẩu. Kết hợp phát triển kinh tế với củng cố quốc phòng - an ninh, đầu tư các công trình lưỡng dụng, vừa phục vụ dân sinh, vừa bảo vệ Tổ quốc.

5 năm qua, đầu tư công đã chứng minh vai trò dẫn dắt, tạo nền tảng hạ tầng và củng cố niềm tin phát triển đất nước. Những nỗ lực không ngừng nghỉ, tinh thần hành động “nói đi đôi với làm” của Thủ tướng Chính phủ và tập thể Chính phủ là yếu tố quyết định giúp Việt Nam vượt qua khó khăn, khơi dậy khát vọng vươn lên. Bước sang giai đoạn 2026-2030, chúng ta cần biến đầu tư công thành đòn bẩy chiến lược, tạo đột phá hạ tầng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất và sức cạnh tranh quốc gia để mỗi công trình, mỗi đồng vốn đầu tư công, đều mang trong mình tinh thần kiến tạo - hiệu quả - phát triển bền vững.

BT (ghi)