BÁO CHÍ TRONG KỶ NGUYÊN SỐ

Giữ gìn lửa nghề, đạo đức trách nhiệm người làm báo

Những người làm báo đang sống trong những ngày tháng 6 hân hoan, đầy niềm vui và tràn ngập tự hào chào đón kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025).

Trên hành trình đó, chúng tôi có dịp ôn lại những câu chuyện về nghề báo của các thế hệ nhà báo trưởng thành từ trường kỳ kháng chiến, đồng hành cùng đất nước kiến thiết xây dựng quê hương.

Và chia sẻ về những suy nghĩ, trăn trở của người làm báo hôm nay khi báo chí bước vào kỷ nguyên số với nhiều cơ hội lớn nhưng cũng không ít thách thức ở phía trước… Tất cả đang đặt ra một thực tế: Nhà báo phải làm gì để đáp ứng yêu cầu đổi mới, thích nghi công nghệ, đồng thời giữ gìn bản sắc báo chí cách mạng, phụng sự cộng đồng và xã hội? 

Báo chí Vĩnh Long hướng đến phát triển chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại. Ảnh: KHÔI NGUYÊN

Nhà báo cần tư duy hiện đại

Nhà báo Lê Ngọc Thúy- nguyên Phó Tổng biên tập Báo Vĩnh Long, cho rằng: “Nhà báo cần kiến thức chuyên môn. Không có kiến thức không được. Tôi hay nói là không có “vốn đối ứng” khi trao đổi với nhân vật, đối tượng trong bài viết của mình”.

“Vốn đối ứng” là nhà báo phải hiểu rõ chủ trương đường lối của Đảng và Nhà nước để viết cho hay, cho trúng, cho đúng và chuyển tải các chính sách, nghị quyết đó đi vào cuộc sống một cách hiệu quả. Ví dụ, nhà báo không hiểu Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân thì làm sao phân tích, đánh giá và cụ thể hóa nghị quyết trong từng bài viết, sản phẩm báo chí để người dân, doanh nghiệp nắm rõ được. 

Chiến sĩ Nhà giàn DK1 đọc Báo Vĩnh Long. Ảnh: TRẦN PHƯỚC

Đối với nghề báo, phóng viên trưởng thành qua những chuyến đi, những bài viết, những đề tài phát hiện và được phân công theo nhiệm vụ. Trên thực tế, rất nhiều tác phẩm báo chí có vai trò tư vấn, định hướng. Tuy nhiên, cũng còn không ít bài viết mà tác giả không hiểu vấn đề mà mình viết, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.

Khi đối mặt các thông tin thị trường nóng bỏng, về khó khăn của doanh nghiệp, nhà báo phải cân nhắc đưa thông tin như thế nào để không gây tác động xấu, người dân hoang mang. Chúng tôi tâm niệm, phải rất khách quan, chân thật, đặt lợi ích chung của xã hội, người dân lên trên hết, nhà báo không bao giờ lạm dụng cương vị của mình để mưu cầu lợi ích riêng. 

Kiến thức về mảng đề tài phụ trách cũng giúp phóng viên tự tin khi gặp gỡ trò chuyện trao đổi với các nhân vật, để từ đó mới “khai thác” được vấn đề chuyên sâu và chi tiết hay. Để trưởng thành và hội nhập, nhà báo phải có “tư duy hiện đại”- nhà báo Lê Ngọc Thúy nhắn nhủ và cho rằng: “Nhà báo phải có kỹ năng sử dụng các thiết bị công nghệ… Nhưng theo tôi, hơn hết, các công nghệ thiết bị dù hiện đại đến đâu cũng không thể lấp chỗ trống cho kiến thức, tư duy, lao động của nhà báo”. 

Từ trải nghiệm thực tế và kinh nghiệm của các đồng nghiệp, chúng tôi nhận thấy chính tư duy đổi mới, thường xuyên cập nhật, không ngừng học hỏi là yếu tố quyết định để “nhà báo tỉnh” tiếp cận các đề tài kinh tế- xã hội mang tầm khu vực, có sức lan tỏa rộng.

Một nhà báo đàn anh từng khẳng định: “Không có chỗ cho nhà báo lười suy nghĩ”. Khi được giao nhiệm vụ, mảng đề tài phụ trách, nhà báo phải vừa viết vừa học, bắt tay vào một đề tài mới, lĩnh vực khó, luôn nghiên cứu kỹ lưỡng để khai thác nhiều góc độ vấn đề thấu đáo, sâu sát hơn. Một bạn đồng nghiệp cũng chia sẻ: “Kiến thức không bao giờ là đủ, phải được cập nhật liên tục”. 

Đó cũng chính là tinh thần sẵn sàng đổi mới, nắm bắt trí tuệ nhân tạo (AI), học dữ liệu, học công cụ mới để tăng giá trị nhân văn cho nghề báo. 

Làm báo trong kỷ nguyên số- phải bản lĩnh và luôn đổi mới

Người làm báo hôm nay không chỉ viết hay mà còn phải biết cách phân phối nội dung, chọn đúng nền tảng, đúng hình thức để mỗi bài báo đến được đúng đối tượng. Công nghệ đã và đang trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực, nhưng chính con người mới là người quyết định thông điệp, cách truyền đạt và giá trị nhân văn. Trong bối cảnh độc giả, khán giả tiếp cận thông tin qua nhiều nền tảng, báo chí địa phương càng cần giữ bản sắc, đổi mới tư duy làm báo, chứ không chỉ đổi mới công cụ.

Nhà báo Huỳnh Tấn Phát- Phó Giám đốc Báo và Đài Phát thanh-Truyền hình tỉnh Vĩnh Long, cho rằng: Khoa học công nghệ càng phát triển, thì nhiệm vụ tuyên truyền càng đặt ra khắt khe. Nhà báo phải tư duy, động não tìm cách thể hiện phù hợp, làm sao mang lại hiệu quả tuyên truyền tốt nhất. Làm sao để những thông tin đó thẩm thấu vào đời sống xã hội.

Tác phẩm báo chí không chỉ đo lường bằng số lượng, mà phải định lượng được hiệu ứng tác động như thế nào? “Để độc giả đọc và suy ngẫm, nhớ lâu. Đường đi của thông tin đến được với nhiều đối tượng, bằng các phương thức khác nhau, thông qua các nền tảng mạng xã hội, internet…”- nhà báo Huỳnh Tấn Phát gợi mở. 

Người làm báo trong kỷ nguyên số cần nghiêm khắc với chính mình, xem trọng từng chi tiết, từng con chữ. Báo chí không thể làm theo kiểu “có gì viết nấy”. Mà phải trả lời được: Bài viết này phục vụ ai? Mang lại lợi ích gì cho xã hội? Tác động dài hạn ra sao? Bởi ngày nay, công chúng không còn đơn thuần là người tiếp nhận thông tin mà còn trở thành người tương tác, phản biện và thậm chí sản xuất nội dung. Báo chí hiện đại vì thế phải phát triển nội dung linh hoạt, đa nền tảng, phù hợp với nhiều đối tượng khác nhau.

Theo nhà báo Huỳnh Tấn Phát: Báo chí định hướng phù hợp xu thế, thích ứng nhu cầu của công chúng: rất đa dạng, phong phú. Chúng ta hướng tới báo chí đa phương tiện, nhưng vẫn phải đặt mục tiêu báo chí phục vụ cho phát triển kinh tế- xã hội. Xác định người làm báo phải đặt lợi ích quốc gia, dân tộc, Nhân dân lên trên hết; thực hiện nghiêm chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước để tuyên truyền theo đường lối đúng.

Đồng thời, đẩy mạnh những nội dung mang tính giải pháp, đem lại hiệu quả, lợi ích cho xã hội, địa phương. Nhà báo phải làm báo chuyên sâu, để qua đó góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, nâng cao tri thức tinh thần của người dân. Nhà báo phải giữ đạo đức nghề nghiệp, giữ bản sắc, đó là con đường phát triển bền vững. 

Nhà báo phải có kỹ năng sử dụng các thiết bị công nghệ… Nhưng cũng cần trang bị kiến thức, tư duy, lao động của mình. Ảnh: TẤN ANH

Từ định hướng tăng cường thông tin tốt, lan tỏa điều tích cực. Những câu chuyện từ “Nét đẹp đời thường” trên THVL mang tới những tấm gương tốt, mô hình hay có sức lan tỏa mạnh mẽ,… được khán giả yêu thích và phản hồi tốt. “Đó là cách mà báo chí truyền cảm hứng tích cực cho đời sống, cho mọi người. Cộng đồng nhìn thấy hình ảnh của mình trong đó, từ đó hành động tốt hơn và họ muốn vươn tới điều tốt đẹp như vậy”- nhà báo Huỳnh Tấn Phát nhấn mạnh.

Đó cũng là hướng đi cho báo chí giải pháp, góp phần đưa Nghị quyết của Đảng vào cuộc sống đạt hiệu quả cao nhất, là kênh thông tin tuyên truyền tin cậy. Đồng thời hướng tới giải pháp, phát huy truyền thống của báo chí cách mạng, nền tảng cho báo chí hiện đại vững bước vào kỷ nguyên số. 

TRẦN PHƯỚC