Sau thất bại của khởi nghĩa Nam Kỳ, thực dân Pháp và bọn tay sai tăng cường khủng bố, đàn áp dã man phong trào yêu nước, đồng thời ra lệnh đình bản hàng loạt các tờ báo tiến bộ và cách mạng. Tuy nhiên, cũng như cách mạng Việt Nam, báo chí lúc này thể hiện khí thế đấu tranh sục sôi, tạo “dấu ấn trên vũ đài chính trị”.
 |
| Những tờ báo cách mạng đầu tiên ở Vĩnh Long được người dân đón nhận, báo chí trở thành vũ khí đấu tranh. Ảnh TL |
Xuất bản bí mật
Trung ương Đảng chủ trương đảng bộ các địa phương phải nhanh chóng rút vào hoạt động bí mật. Báo chí của Đảng cũng vậy. Dù số lượng báo không nhiều, nhưng khí thế của báo chí cách mạng 1939-1945 lên rất cao. Nhiều tờ báo lần lượt xuất bản, như đầu tháng 10/1941 Trung ương Đảng xuất bản tạp chí Cộng sản; ngày 25/1/1941- Tổng Bí thư Trường Chinh cho xuất bản Báo Cứu Quốc (số 1 ra ngày 25/1/1942), danh nghĩa là cơ quan của Tổng bộ Việt Minh... đã phản ánh rõ hướng đi tới ngày toàn thắng.
Ở Vĩnh Long, sau khi Báo Dân Chúng đóng cửa, thời kỳ này, ngoài các tờ báo công khai của Đảng được lưu hành trên địa bàn tỉnh, tờ Lao Khổ cũng được in và phát hành bí mật ở Tam Bình, do đồng chí Trần Văn Vững làm chủ bút. Năm 1936, đồng chí Tạ Uyên (tức Châu Xương) vượt ngục từ Côn Đảo về hoạt động ở Vĩnh Long cũng tham gia viết bài cho Báo Lao Khổ, phổ biến chủ trương đường lối của Tỉnh ủy cho các cấp ủy Đảng ở các cơ sở đảng trong tỉnh thực hiện.
Bên cạnh đó, lợi dụng điều kiện hoạt động bán hợp pháp, Đảng bộ đã tổ chức các cửa hàng bán sách báo, các tổ đọc sách báo Đảng lập nhiều nơi trong tỉnh. Theo Lịch sử báo chí tỉnh ghi lại: “Thực tế cửa hàng bán sách báo, các tổ chức đọc sách báo là người đại diện công khai của Đảng, gắn Đảng với quần chúng nhằm tuyên truyền chủ nghĩa Mác- Lênin, đường lối chủ trương của Đảng, phong trào cách mạng trong nước và trên thế giới, giáo dục giác ngộ cách mạng, đoàn kết đấu tranh”.
Đồng thời, thời kỳ này, ngoài tờ Dân Chúng, tờ Lao Động, Nhành Lúa, Hồn Trẻ cũng đã được truyền về Vĩnh Long đã ảnh hưởng không nhỏ cho việc đấu tranh và sự phát triển các khuynh hướng tiến bộ trong Nhân dân.
Cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ nổ ra ở Vĩnh Long (23/11/1940), có 3/4 quận của tỉnh Vĩnh Long khởi nghĩa giành quyền làm chủ trên toàn quận Vũng Liêm, đánh chiếm TT Cái Ngang (Tam Bình), làm chủ thị trấn trong suốt 17 giờ liền… Báo Tiến Lên đã góp phần trong thành tích chung đó. Tuy nhiên, cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ bị đàn áp dã man, đa số cán bộ và quần chúng trung kiên bị địch bắn giết. Phong trào cách mạng gặp khó khăn, Báo Tiến Lên cũng ngưng hoạt động.
Nói về tờ Tiến Lên, theo Lịch sử báo chí Vĩnh Long, sau khi Xứ ủy Nam Kỳ phát động Nhân dân đứng lên khởi nghĩa lật đổ kẻ bạo tàn, các báo được phát hành Nam Kỳ tích cực tuyên truyền chủ trương, một số tỉnh có cơ quan báo riêng và tờ Tiến Lên (cơ quan ngôn luận của Liên Tỉnh ủy Cần Thơ) là một trong những trường hợp như vậy được đặt trên đất Vĩnh Long.
Lúc đầu cơ quan tuyên truyền in ấn phát hành báo của Liên Tỉnh ủy đóng tại nhà bà Bành Thị Vàng, do đồng chí Tạ Uyên, Phan Văn Bảy phụ trách. Về sau đồng chí Quản Trọng Hoàng phụ trách. Tờ báo in bằng xu xoa, sau in bằng ru lô, mỗi số trên 200 tờ phát hành cho tỉnh và Liên Tỉnh ủy Cần Thơ. Nội dung tờ báo vạch trần tội ác, áp bức bóc lột của thực dân phong kiến, lên án đế quốc gây chiến tranh làm cho dân khốn khổ lầm than, kêu gọi Nhân dân nổi dậy chống kẻ thù giành chính quyền về tay Nhân dân.
Báo chí làm nên vũ khí đấu tranh
Đến tháng 9/1940 cơ quan in ấn dời về Cầu Lầu (nay là TP Vĩnh Long). Bài viết cho báo đa số bằng văn vần, dễ nhớ, dễ đi vào lòng người. Việc phát hành tờ báo, đồng chí Tạ Uyên giao nhiệm vụ cho nữ đồng chí Ba Kim Chi cùng đồng chí Nguyễn Văn Cung- cán bộ của Liên Tỉnh ủy chuyển 1 vali tài liệu từ cơ quan Liên Tỉnh ủy chuyển về Xứ ủy Sài Gòn bằng đường xe đò công khai.
“Khi xe dừng lại ở bến phà Mỹ Thuận, tên đồn trưởng cảnh sát tiến hành khám xét tìm thấy vali tài liệu này, trong đó có 219 tờ báo Tiến Lên. Tên đồn trưởng điều tra và loại dần từng người, cuối cùng quyết định bắt giữ hai đồng chí Ba Kim Chi và Nguyễn Văn Cung, mặc dù cả hai đều dứt khoát không nhận đồ của mình. Địch đưa hai đồng chí ra tòa và kết án tù”- Lịch sử báo chí Vĩnh Long ghi lại.
Trường hợp tương tự diễn ra ngày 14/9/1940, Quận trưởng Tam Bình cho khám xét một nhà nghi vấn là Phan Văn Quơn ở làng Phú Lộc Đông, chúng tìm thấy 20 tờ báo Tiến Lên số 6. Số này dành riêng phê phán “Việt Nam cách mạng Đảng”, cho đảng này là những tên tôi tớ của chủ nghĩa phát xít Nhật vừa được thành lập ở Đông Dương “có mục đích” khuyên bảo dân chúng Đông Dương chiến đấu chống chủ nghĩa đế quốc Pháp, mà không đụng gì đến chủ nghĩa phát xít Nhật dã man để cho Nhật có thể quảng bá tư tưởng, văn hóa và chủng tộc cho “lý tưởng Nhật”. “Việt Nam cách mạng Đảng” do Nhật giúp đỡ lập ra nhằm dựa vào Nhật để chống đế quốc Pháp…
 |
| Tổ nhiếp ảnh đang tập huấn rửa hình (1970). Ảnh chụp lại từ sách Lịch sử ngành tuyên giáo tỉnh Vĩnh Long (1930-2005). |
Tiếp đến, ngày 26/9/1940, địch khám xét cơ quan Tỉnh ủy ở Cầu Lầu (Tỉnh lỵ Vĩnh Long), chúng bắt được đồng chí Trần Văn Bảy (tức Bảy Xệ), Bí thư Tỉnh ủy, Trần Văn Minh- Thường vụ Tỉnh ủy… Cùng ngày khám một nhà ở bên kia rạch, gần nơi ở của Trần Văn Bảy là cơ quan ấn loát của Liên Tỉnh ủy, địch bắt được đồng chí Quản Trọng Hoàng vừa đi họp xứ ủy về tìm thấy tờ báo Tiến Lên, 30 bản công tác bí mật cùng nhiều thông báo khác…
Giữa năm 1941, một số cán bộ lãnh đạo nằm lại ở địa phương các tỉnh miền Tây Nam Bộ nối được liên lạc với nhau và hợp lại thành lập Liên Tỉnh ủy Hậu Giang gồm 10 tỉnh, sau đó, tìm cách bắt liên lạc với Trung ương, củng cố tổ chức Đảng các cấp quyết định xuất bản nguyệt san Chiến Đấu để tuyên truyền tập hợp lực lượng theo dõi và hướng dẫn phong trào cách mạng ở các tỉnh.
Năm 1943, Nghị quyết hội nghị BCH Trung ương Đảng lần thứ 8 được phổ biến rộng rãi ở Vĩnh Long, cùng với Báo Cứu Quốc, kịp thời cung cấp thông tin cho các chi bộ Đảng ở Vĩnh Long trong việc định hướng và phát triển các phong trào cách mạng, được đông đảo quần chúng nhân dân ủng hộ. Sau khi phong trào cách mạng hồi phục, đồng chí Trần Văn Giàu cùng một số đồng chí sau khi vượt ngục từ nhà tù Tà Lài về thành lập Xứ ủy Nam Kỳ, cho ra tờ báo Tiền Phong làm cơ quan ngôn luận.
Như vậy, giai đoạn này, cùng với Báo Tiền Phong, Báo Chiến Đấu (cơ quan ngôn luận của Liên Tỉnh ủy Hậu Giang), Báo Cứu Quốc của Trung ương được lưu hành ở Vĩnh Long đã góp phần tập hợp lực lượng, khôi phục phong trào cách mạng của Vĩnh Long và các tỉnh Nam Kỳ, tạo điều kiện thuận lợi cho Đảng chuẩn bị lực lượng, tập hợp quần chúng làm cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám thắng lợi ở Vĩnh Long.
T.PHƯỚC- H.MINH- M.THÁI
(Còn tiếp)
Thông tin bạn đọc
Đóng Lưu thông tin