Tôn sư trọng đạo

Người xưa dạy "Tôn sư trọng đạo". Đó là đạo lý của muôn đời và cho mọi người. Nếu học chữ trước tiên là học đạo lý, học làm người, thì đây là đạo lý của đạo lý, vì là thứ đạo lý từ cội nguồn và cho người thụ lý.

[links()]

Người xưa dạy “Tôn sư trọng đạo”. Đó là đạo lý của muôn đời và cho mọi người. Nếu học chữ trước tiên là học đạo lý, học làm người, thì đây là đạo lý của đạo lý, vì là thứ đạo lý từ cội nguồn và cho người thụ lý.

Nói đến học thì rộng lắm: Học ở nhà trường, học ngoài xã hội. Lại có thể học từ sách vở, trong thực tế và từ bạn bè.

Mặc dù học nhiều hay học ít thì bao giờ người dạy mình đều được gọi là thầy và cần phải được tôn trọng. Trong dân gian, người ta truyền tụng một câu tục ngữ: “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư”, giải nghĩa là “Một chữ là thầy, nửa chữ (cũng) là thầy”. Hàm ý nhằm nhắc nhở mỗi chúng ta về đạo thầy trò ở đời. Rằng “chúng ta phải biết ơn người dìu dắt, dạy dỗ mình, dù chỉ là điều nhỏ nhặt nhất”.

Đó chính là “lẽ thường” tối thiểu ở đời trong thiên hạ xưa và nay. Bất kỳ ai, đã là đi học thì cần phải học bắt đầu từ những kiến thức sơ đẳng nhất.

Có thế thì họ mới có cơ sở tiếp tục mở mang kiến thức cao hơn để đi xa hơn. Thầy phải là người cao hơn một bậc về tri thức, về tư cách, về tầm nhìn. Không có thầy, chúng ta khó có cơ hội trau dồi, tiến bộ mọi mặt để lớn lên “thành người” và “thành tài”.

Vì vậy, khi đi học, người học trò phải có thái độ trân trọng, “ngước nhìn” lên thầy cô với sự ngưỡng mộ, coi thầy cô là thần tượng để noi theo. Nhất nhất mọi cử chỉ, lời dạy của thầy cô, đều là khuôn thước của sự học hỏi.

Không hiếm những học trò, sau này thành danh, vẫn có nét “hao hao” giống thầy cô, về cử chỉ, cách nói, vốn tri thức. Câu “Tiên học lễ, hậu học văn” như một khẩu hiệu treo trang trọng ở mỗi cổng trường, như nhắc nhở chúng ta cần có thái độ ứng xử sao cho đúng, cho phải đạo với mọi người quanh ta, trong đó đặc biệt là đối với thầy cô giáo.

Trong học đường, điều trước hết phải rạch ròi: Thầy ra thầy, trò ra trò. Lòng kính trọng thầy cô là một biểu hiện cao nhất của niềm tin và tình yêu của học trò trên con đường trau dồi học vấn. “Không thầy đố mầy làm nên”. Có ai trên đời này giỏi giang, thành đạt mà lại không nhờ bàn tay dìu dắt của những người thầy, người cô.

Xin nêu ra đây một câu chuyện vui: Một nhà lãnh đạo cấp tỉnh khi về thăm lại trường cũ, trước khi lên phát biểu điều đầu tiên là ông mời những thầy cô giáo cũ lên ngồi cùng ông, trước khi phát biểu câu đầu tiên ông nói là “Kính thưa thầy cô giáo”, sau đó mới đến các cấp lãnh đạo địa phương. Cả hội trường, các thầy cô giáo và các học sinh vô cùng cảm động trước tình cảm thầy trò của vị lãnh đạo tỉnh đó và họ cảm nhận được nghề nhà giáo là vô cùng quan trọng. Riêng đối với vị lãnh đạo tỉnh, ông tự nhún mình mà không hề thấp bé đi chút nào cả. Ngược lại, ông lớn lên trong sự kính trọng và thán phục của mọi người với quan niệm đối nhân xử thế của ông. Ông đã tuân thủ một trong những nguyên tắc đạo đức sơ khởi, và đã thật sự làm bừng sáng nguyên tắc đạo đức ấy. Những năm gần đây, mặt trái của kinh tế thị trường đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của tâm hồn, đời sống chúng ta. Nó làm băng hoại biết bao đạo lý, truyền thống tốt đẹp từ ngàn xưa. Tình nghĩa thầy trò nơi trường học cũng bị đem ra thử thách. Nhiều người tôn sùng vật chất, xem thường tình cảm, giữa con người với con người, giữa tình thầy trò với nhau. Họ không còn biết rung động trước mái tóc bạc, bàn tay run, cuộc sống đạm bạc của những thầy cô giáo. Họ ngại ngần, không dám bước vào ngôi nhà cũ kỹ, tồi tàn của thầy cô mình. Họ vênh mặt bước qua ngôi trường cũ, dửng dưng với mọi kỷ niệm êm đềm tuổi ấu thơ. Họ đâu biết rằng: Khi cái xấu đã thâm nhập vào học đường, đã làm vấy bẩn tình nghĩa thầy trò thì đạo đức đã nguy cấp lắm rồi. Khó sửa lắm! Và nếu có sửa được, cũng mất rất nhiều thời giờ và công sức.

“Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” là câu nói làm thấm thía hơn những bài học đó. Ngày xưa đã thế và ngày nay vẫn thế “Tôn sư trọng đạo” là một trong những đạo lý cơ bản trong lẽ làm người và chính đạo lý này đã làm nên nét đẹp, đậm chất nhân văn nhất mà tổ tiên còn truyền lại cho chúng ta hôm nay: “Muốn sang thì bắc cầu kiều/ Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy”.

HOÀNG BÍCH HÀ