Cách nhận biết khối u lành tính và ác tính

Khối u được hình thành khi mô cơ thể phát triển không bình thường. Tế bào không được kiểm soát, nhân bản liên tục tạo ra khối u (tumor hay neuplason). Khối u có thể là lành tính, tiền lành tính hoặc ác tính và chỉ có các khối u ác tính mới được xem là ung thư.

Khối u ác tính trên vú.

Khối u được hình thành khi mô cơ thể phát triển không bình thường. Tế bào không được kiểm soát, nhân bản liên tục tạo ra khối u (tumor hay neuplason). Khối u có thể là lành tính, tiền lành tính hoặc ác tính và chỉ có các khối u ác tính mới được xem là ung thư.

Khối u ác tính

Có nhiều người hiểu sai về khối u nên cứ nói đến khối u lại cho là ung thư. Khi các tế bào phát triển không bình thường, tạo ra các khối u, thâm nhập vào các tế bào khỏe mạnh kề cạnh, lan truyền qua đường máu hoặc bạch huyết, gọi là khối u ác tính. Khối u ác tính di căn nhưng khối u lành tính lại không có quá trình này. Các khối u ác tính thường có chứa các tế bào ung thư, có thể di căn tới cả các bộ phận xa của cơ thể, kể cả phổi, gan, não và xương. Khi khối u ác tính di căn và phát triển tại vị trí mới được gọi là khối u thứ cấp. Các khối u ác tính nếu phát hiện sớm có thể cắt bỏ bằng phẫu thuật. Thông thường, khối u ác tính phát triển tỷ lệ thuận với tuổi tác, trong đó ung thư vú và ung thư tiền liệt tuyến là hai căn bệnh thường gặp ở phụ nữ và đàn ông. Ngay cả khi đã phẫu thuật cắt bỏ, khả năng tái phát khối u ác tính vẫn còn tiềm ẩn. Việc điều trị các khối u ác tính bằng hóa trị liệu và chiếu xạ chính là để tiêu diệt những tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật. Hiện nay, ngoài ung thư vú, phụ nữ còn phải đối mặt cả những khối u tử cung gọi là “u xơ tử cung”. Ban đầu những khối u này thường là lành tính hay gọi là khối u cơ trơn lành tính (leimagoma), lâu ngày có thể phát triển thành ác tính. Một số dạng khối u ác tính thường gặp như:

- Ung thư biểu mô (các khối u phát triển trong các tế bào biểu mô).

- Sarcoma (khối u ở mô liên kết).

- Blastoma (khối u phát triển trong các tế bào tiền thân hoặc mô phôi).

- Khối u tế bào mầm (hình thành các khối u trong tế bào gốc đa năng).

- Lymphoma và bệnh bạch cầu (phát triển ung thư trong các tế bào tạo máu).

Các khối u não ở trẻ em lẫn người lớn có thể là lành tính hoặc ác tính, cả hai dạng khối u này đều có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

Khối u lành tính

Khối u lành tính tồn tại ngay tại vị trí nguyên thủy (không di căn) nên gọi là khối u lành tính. Khối u lành tính không hề gây ra các vấn đề sức khỏe nên không cần phải điều trị, nhưng nếu to quá có thể gây ảnh hưởng đến các bộ phận hay mô kề cạnh nên thường được người ta phẫu thuật. Tuy phần lớn các trường hợp khối u lành tính sau khi đã cắt bỏ không phát triển trở lại nhưng cá biệt lại có một số khối u lành tính sau đó tái phát triển thành ác tính, song rất hiếm, vì vậy người ta xếp trường hợp này là khối u tiền ác tính. Dưới đây là một số dạng khối u lành tính thường gặp:

- U nang (cục u chứa dịch).

- Nốt (như ở người mắc bệnh viêm khớp).

- Lipomas (khối u tế bào mỡ).

- Papilloma (phát triển từ da hoặc màng bên trong của tế bào.

- Hemangioma (khối u do sự tăng trưởng quá mức của mạch máu).

- Fibromas và Fibroadenomas (cục u của mô xơ hoặc mô tuyến).

- Hematoma (khối u được hình thành bởi tia máu do chấn thương).

Khối u lành tính thường vô hại nhưng nếu kích thước quá lớn có thể ảnh hưởng tới sinh hoạt và sự di chuyển máu tới các bộ phận quan trọng của cơ thể, nhất là lên não và thường xuất hiện nhiều ở những người trẻ tuổi, vì vậy chuyên môn khuyến cáo nên phẫu thuật căt bỏ.

Điều trị

Theo thời gian, các khối u lành tính tự nó sẽ triệt tiêu hoặc phẫu thuật nếu gây ảnh hưởng đến các bộ phận hoặc gây mất thẩm mỹ. Riêng các khối u ác tính (đối với xương, và các khối u mô mềm) cần phải điều trị sớm, trong đó có liệu pháp dùng thuốc, hóa trị liệu, xạ trị và phẫu thuật. Ví dụ, một khối u xương được thay bằng một xương của người hiến tặng và được định vị lại bằng tấm kim loại và đinh vít. Như đã đề cập, các khối u não lành tính có thể đe dọa cuộc sống hoặc chức năng của não nên trong trường hợp này có thể dùng cả phẫu thuật lẫn chiếu xạ (khuyến cáo đối với một số khối u não lành tính không xâm lấn) nhưng thực tế công việc này tương đối phức tạp. Việc xử lý bất kỳ khối u nào còn phụ thuộc vào dạng u, vị trí, nguyên nhân và triệu chứng. Người bệnh cần tư vấn bác sĩ để làm các phép xét nghiệm cũng như sử dụng các liệu pháp điều trị cần thiết, không nên nóng vội hoặc quá lo lắng bởi tất cả những cảm xúc này không làm cho bệnh giảm mà còn làm cho bệnh tình thêm trầm trọng.

KHẮC NAM- theo BZ- 1/2012

(Bắc Giang)