Bỏ giới hạn số lần sinh con- một bước ngoặt trong chính sách dân số 

Sau hơn 2 thập niên giữ vai trò là kim chỉ nam trong chính sách dân số (DS), khẩu hiệu quen thuộc “Mỗi gia đình chỉ sinh 1 đến 2 con” chính thức bãi bỏ, mở ra giai đoạn mới trong công tác DS khi mà các cặp vợ chồng có quyền tự quyết về số con được sinh ra.

Là 1 trong 21 tỉnh, thành có mức sinh thấp nhất cả nước, Pháp lệnh DS mới được sửa đổi vừa được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua và có hiệu lực được kỳ vọng sẽ góp phần gia tăng tỷ lệ sinh con tại tỉnh Vĩnh Long. 

Nhiều chính sách dân số mới nhằm khuyến khích sinh con đã được ban hành. Ảnh minh họa: TTXVN

Mỗi gia đình tự quyết định số con được sinh ra 

Trước đây khẩu hiệu “Mỗi cặp vợ chồng chỉ sinh 1 hoặc 2 con” đã góp phần kiểm soát tốc độ tăng DS, giúp đất nước tập trung phát triển kinh tế- xã hội. Song, hiện nay Việt Nam đang bước vào giai đoạn “già hóa DS” với tốc độ nhanh. Việc bỏ giới hạn số con là một bước ngoặt trong chính sách DS của Việt Nam.

Theo quy định mới, các cặp vợ chồng được quyền quyết định thời điểm sinh con, số lượng con và khoảng cách giữa các lần sinh, căn cứ vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và khả năng nuôi dạy con của từng cá nhân, cặp vợ chồng, trên cơ sở bình đẳng. 

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, việc sửa đổi nhằm điều chỉnh tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng và nhóm đối tượng, ngăn ngừa mức sinh giảm quá thấp, không đạt mức sinh thay thế. Mức sinh thấp kéo dài có thể ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, xã hội, an ninh và quốc phòng trong tương lai. 

Chính phủ nhận định quy định hiện hành về giới hạn số con không còn phù hợp với thực tiễn khi mức sinh tại Việt Nam đang giảm. Mức sinh toàn quốc đã giảm từ 2,11 con/phụ nữ năm 2021 xuống 2,01 năm 2022, 1,96 năm 2023 và 1,91 năm 2024- mức thấp nhất trong lịch sử- và có thể tiếp tục giảm trong những năm tới. 

Con là hạnh phúc, là lẽ sống, là niềm vui của cha mẹ. Ảnh: TRẦN NHÀNH

Theo dự báo, đến năm 2039, Việt Nam kết thúc giai đoạn DS vàng. Đến năm 2042, DS trong độ tuổi lao động đạt đỉnh, và từ sau năm 2054 DS có thể tăng trưởng âm. Tình trạng này sẽ dẫn đến thiếu hụt lao động, suy giảm quy mô DS và gia tăng tốc độ già hóa, từ đó ảnh hưởng đến phát triển kinh tế- xã hội. 

Vĩnh Long là 1 trong 21 tỉnh có mức sinh thấp nhất cả nước. Để đưa mức sinh tiến dần đến mức sinh thay thế, thời gian qua, Vĩnh Long đẩy mạnh tuyên truyền vận động những gia đình có 1 con và đang trong độ tuổi sinh đẻ nên sinh đủ 2 con. Cụ thể, năm 2024 tỉnh đạt 1,87 con/phụ nữ, năm 2025 tỉnh phấn đấu là 1,88 con/phụ nữ và đến năm 2030 là 1,99 con/phụ nữ. Do đó, việc được tự quyền quyết định số con cũng sẽ tạo thêm thuận lợi trong ngành DS trong thời gian tới. 

Đẩy mạnh khuyến sinh

Tuy nhiên, khó khăn hiện nay của Vĩnh Long là mức sinh không nâng lên được mà liên tục giảm, đứng thứ 2 cả nước về già hóa DS năm 2022… 3 đơn vị có mức sinh thấp là TP Vĩnh Long, TX Bình Minh và huyện Long Hồ. Xu hướng mức sinh thấp tập trung ở đô thị, khu công nghiệp, nơi có điều kiện kinh tế- xã hội phát triển.

Ngoài ra, do áp lực cuộc sống và công việc đã làm tình trạng kết hôn muộn, sinh con muộn, sinh ít con và không muốn sinh con ngày càng gia tăng. Bên cạnh đó, việc nuôi dạy, chăm sóc con cái hiện nay đòi hỏi rất nhiều chi phí như: ăn uống, học hành, chăm sóc sức khỏe, vui chơi giải trí, điều kiện sống,… nên nhu cầu sinh con của các gia đình đang có xu hướng giảm nhanh, xu hướng gia đình một con thì ngày càng phổ biến. 

Rất cần có thêm các chính sách hỗ trợ về giáo dục cho trẻ em, nhà ở và việc làm cho phụ nữ sau sinh,... thì khuyến sinh mới hiệu quả.

Theo một số nghiên cứu hiện nay của ngành y tế, mong muốn có 2 con vẫn đang phổ biến trong xã hội nhưng không phải cặp vợ chồng nào cũng hiện thực được mong muốn đó. Các yếu tố khác trong cuộc sống chi phối rất nhiều đến quyết định sinh của người dân. 

Chị M.A. và anh T.Tr. (TP Vĩnh Long) kết hôn khi chị 31 tuổi, anh 36 tuổi và đến nay con anh chị đã 10 tuổi. “Dù vẫn thích thêm con để có chị có em, nhưng bản thân lúc thai kỳ trước sức khỏe không tốt và hiện cả hai đều ngoài 40 tuổi nên thống nhất là chỉ dừng lại ở một con để nuôi dạy cho thật tốt, dành cho con điều kiện tốt nhất cũng như nâng cao chất lượng cuộc sống”- chị M.A. chia sẻ. 

Theo Sở Y tế, để khuyến sinh, Vĩnh Long đã thực hiện nhiều giải pháp từng bước điều chỉnh mức sinh như thực hiện các chính sách hỗ trợ, tư vấn cung cấp dịch vụ hôn nhân và gia đình, hỗ trợ phụ nữ mang thai thông qua hoạt động tư vấn khám thai định kỳ, tư vấn lợi ích của việc sinh đủ 2 con, tầm soát chẩn đoán trước sinh, sơ sinh...

“Theo quy định mới, khuyến khích mạnh mẽ mỗi cặp vợ chồng được quyết định thời gian và khoảng cách sinh con. Có thể hiểu một cách đơn giản là nếu có điều kiện hay là mong muốn thì có thể sinh bao nhiêu tùy ý.

Như vậy là quy định chỉ được phép sinh 1 đến 2 con thì đã không còn nữa, bởi vì không còn phù hợp với thực tiễn khi mà mức sinh tại Việt Nam nói chung và tỉnh Vĩnh Long nói riêng đang giảm rồi xu hướng sinh ít con thì lại ngày càng tăng trong xã hội hôm nay”-TS.BS Hồ Thị Thu Hằng- Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Y tế cho biết.

Chính sách mới chỉ là bước khởi đầu, việc được tự quyền quyết định số con cũng sẽ tạo thêm thuận lợi trong ngành DS Vĩnh Long trong thời gian tới. Việc khuyến sinh không chỉ là khuyến khích sinh thêm con, mà quan trọng hơn là tạo điều kiện một môi trường sống, làm việc và nuôi dạy con cái đủ tốt. Và, để cho các thế hệ tương lai được chào đời với những cơ hội phát triển toàn diện trong bối cảnh hiện đại. Đây chính là thách thức, cũng là mục tiêu cần hướng tới trong thời gian tới đây.

Bài, ảnh: THÚY QUYÊN