Những "công viên nước" trong lòng thành phố

Hệ thống kinh, rạch có vai trò rất quan trọng trong điều tiết dòng chảy, cải thiện môi trường nước cho vùng nội thành và dẫn nước tưới tiêu cho vùng ngoại thành ở các đô thị. Xác định ý nghĩa đó, từ nhiều năm qua, TP Vĩnh Long đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm cải thiện tốt hơn hiện trạng những dòng kinh.

Công trình cải tạo rạch Cầu Lầu.

Hệ thống kinh, rạch có vai trò rất quan trọng trong điều tiết dòng chảy, cải thiện môi trường nước cho vùng nội thành và dẫn nước tưới tiêu cho vùng ngoại thành ở các đô thị. Xác định ý nghĩa đó, từ nhiều năm qua, TP Vĩnh Long đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm cải thiện tốt hơn hiện trạng những dòng kinh.

Kinh rạch nội thành bị bồi lắng

TP Vĩnh Long có hệ thống kinh, rạch tương đối dày đặc với trên 160 tuyến, dài hơn 120.000m, phần lớn lấy và thoát nước về hướng sông Tiền, sông Cổ Chiên. Tuy nhiên hiện tại nguồn nước trong hệ thống này, nhất là ở vùng lõi của thành phố phần lớn bị ô nhiễm do nước thải, nước mưa từ các khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, khu dân cư… không được xử lý. Nhiều kinh, rạch bị lấp, bị lấn, bị chặn dòng, bị bồi lắng do quá trình đô thị hóa nhanh và kiểm soát không chặt chẽ.

Hiện nay, trừ các sông, rạch lớn và kinh, rạch nằm ngoài vùng đê bao ở các phường ngoại thành còn dẫn nước tốt, bị ô nhiễm không nhiều, còn vai trò tưới tiêu phục vụ sản xuất nông nghiệp (như sông Tiền, sông Cổ Chiên, sông Long Hồ, rạch Cái Cá, Cái Cam, Cái Đôi, Cái Đôi Lớn, Cái Da Lớn); còn các kinh, rạch nhỏ còn lại (nhất là vùng nội thành) nhìn chung năng lực dẫn nước kém, bị ô nhiễm, phần lớn chỉ để thoát nước thải là chính.

Một hạn chế nữa của hệ thống kinh, rạch ở thành phố trữ nước kém do đa số là kinh hở, nước trong kinh lên xuống theo thủy triều và do liên thông với các kinh, rạch khác của huyện Long Hồ, với tỉnh Đồng Tháp nên khó kiểm soát ô nhiễm nguồn nước.

Nỗ lực cải tạo những dòng kinh

Lồng ghép vào thực hiện nhiệm vụ của các chương trình, kế hoạch ngắn hạn, dài hạn phát triển đô thị và các chương trình, kế hoạch, dự án của tỉnh, của Trung ương đầu tư, những năm qua, chính quyền và ngành chức năng của TP Vĩnh Long đã có nhiều nỗ lực đầu tư cải tạo hệ thống kinh, rạch.

Nhiều sông, rạch lớn được đầu tư kè chống sạt lở kết hợp chống ngập do triều cường, ứng phó biến đổi khí hậu và chỉnh trang đô thị. Phần lớn các kinh, rạch nội vùng đều được nạo vét, đắp đê bao ngăn lũ, triều cường phục vụ sản xuất nông nghiệp, kết hợp làm đường liên khóm để phát triển đô thị.

Khởi đầu là công trình kè chống sạt lở bờ sông Cổ Chiên (đoạn Phường 1, từ vàm Cái Cá đến vàm sông Long Hồ) xây dựng năm 1997 dài trên 650m, đến nay các tuyến sông, rạch lớn trong thành phố đã được xây dựng kè bảo vệ mái bờ với tổng chiều dài hơn 2.000m. Trong đó, nổi bật nhất là tuyến kè chống sạt lở bờ sông Cổ Chiên từ chân cầu Mỹ Thuận đến vàm rạch Cái Sơn Bé (đi qua các phường: Trường An, Tân Ngãi, 9 và 5) dài gần 12km.

Năm 2021 là năm thành phố được đầu tư lớn về thủy lợi nội đồng, nạo vét, đắp bờ bao 13 tuyến kinh, rạch nhỏ với tổng chiều dài hơn 11.000m và vốn đầu tư hơn 8 tỷ đồng từ các nguồn vốn do tỉnh, thành phố đầu tư, cải thiện đáng kể năng lực dẫn nước tưới, tiêu và môi trường của những dòng kinh, rạch ở vùng ngoại thành và một số vùng nội thành.

Cùng năm đó, có 2 dự án lớn, đầu tư từ vốn vay Ngân hàng Thế giới (WB) được khởi động trên địa bàn thành phố, đó là Dự án Mở rộng, nâng cấp đô thị Việt Nam- Tiểu dự án TP Vĩnh Long (tổng vốn đầu tư khoảng 1.500 tỷ đồng) và Dự án Phát triển đô thị và tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu TP Vĩnh Long (có tổng mức đầu tư là 202,2 triệu USD, tương đương 4.731,5 tỷ đồng).

Một trong những mục tiêu và nhiệm vụ quan trọng của các dự án này là tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu nhằm hướng tới kiểm soát tình trạng ngập, vệ sinh môi trường khu vực đô thị, bao gồm xây dựng kè, đường giao thông và cống ngăn triều, cải tạo và nâng cấp hệ thống thoát nước,… cải tạo những dòng kinh thành những “công viên nước” trong lòng thành phố theo đề xuất của các chuyên gia WB, cũng như đầu tư vào kết cấu hạ tầng xanh để phát triển thành đô thị bền vững trong tương lai.

Từ năm 2022, công trình cải tạo Kinh Cụt và rạch Cầu Lầu (Phường 1, 3 và 4) dài gần 1.500m thuộc Dự án Mở rộng, nâng cấp đô thị Việt Nam- Tiểu dự án TP Vĩnh Long được Ban Quản lý Dự án ODA tỉnh Vĩnh Long (chủ đầu tư) tổ chức thi công kè, cống thoát nước dọc 2 bờ kinh, tiến đến nạo vét lòng kinh đủ cao trình dẫn nước. Đây là 2 công trình giúp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường nước tồn tại trong nhiều năm qua.

Ngày 7/6/2022, Ban Quản lý Dự án ODA tỉnh Vĩnh Long đã tổ chức lễ khởi động Dự án Phát triển đô thị và tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu TP Vĩnh Long. Theo dự án đầu tư, bên cạnh sẽ xây dựng kè sông Long Hồ (từ cầu Thiềng Đức đến cầu Chợ Cua), dự án còn thực hiện nạo vét, cải tạo 18 tuyến kinh, rạch thoát nước chính; xây dựng 8 cống ngăn triều tại các đầu kinh, rạch nối với các sông, rạch lớn…

Rạch Cái Cá được xây kè bảo vệ góp phần chỉnh trang khu vực Phường 1 và 2.

Đầu tư xây dựng hệ thống thủy lợi (kè, kinh, cống) cùng với hệ thống cống thoát nước mưa, khu thu gom, xử lý nước thải và tổ chức quản lý tốt nguồn rác thải là một trong những yếu tố quan trọng và là động lực thúc đẩy cải thiện cảnh quan môi trường nói chung, hệ thống kinh, rạch ở TP Vĩnh Long nói riêng trong tương lai, góp phần giúp thành phố hoàn thiện các tiêu chuẩn chưa đạt của đô thị loại II vào năm 2025 và trở thành đô thị loại I sau năm 2030.

Bài, ảnh: TRUNG CHÁNH