Con nước son đồng bằng

Bước vào tháng 5 âl, người đồng bằng xưa ngóng đợi con nước son đổ về, những dòng sông đỏ quạch phù sa hứa hẹn bồi đắp ruộng vườn thêm lớp bùn màu mỡ phì nhiêu. Giờ thì con nước son ngày càng trở nên nhạt màu và lượng nước đổ về hạ nguồn cũng rất phập phù khi vơi, khi đầy không biết chừng.

Bước vào tháng 5 âl, người đồng bằng xưa ngóng đợi con nước son đổ về, những dòng sông đỏ quạch phù sa hứa hẹn bồi đắp ruộng vườn thêm lớp bùn màu mỡ phì nhiêu. Giờ thì con nước son ngày càng trở nên nhạt màu và lượng nước đổ về hạ nguồn cũng rất phập phù khi vơi, khi đầy không biết chừng.

Theo đó, thì nông dân cũng đổi thay rất nhiều trong sản xuất, chủ lực vẫn là vun bón phân hóa học để bù đắp lượng phù sa không còn nữa. Chi phí sản xuất tăng lên gấp nhiều lần, trong khi đầu ra nông sản thì lệ thuộc chủ yếu vào thương lái định đoạt. Nông dân không được “trả giá” cho sản phẩm mình tạo ra. Điều đáng lo nhất là phương cách sản xuất ngày nay ảnh hưởng tiêu cực đến đất đai, môi trường và sức khỏe con người. Phân bón vô cơ không thể bù đắp độ phì nhiêu, tình trạng đất bạc màu đã diễn tiến trong nhiều thập niên qua.

Nông dân vẫn nhận thức được lối canh tác cực đoan, đi cùng với thời tiết khí hậu cực đoan; nhưng nông dân vẫn chạy theo xu hướng chung mà không biết phải xoay chuyển thế nào? phải thay đổi ra sao? Rốt cuộc chính chúng ta đang “tiếp tay” cùng với biến đổi khí hậu làm cho các hiện tượng thời tiết xấu ngày càng cực đoan hơn, gay gắt hơn.

Đã đến lúc cần có định hướng lớn cho toàn khu vực, cần phải thay đổi theo hướng thống nhất của toàn vùng, không thể sản xuất theo hướng tăng sản lượng một cách thiếu khoa học được. Với lợi thế khí hậu và đất đai đồng bằng này nếu chúng ta “trả lại” những vùng sinh thái tự nhiên, nuôi dưỡng mùa nước nổi và quy hoạch canh tác, nuôi trồng theo từng vùng sinh thái một cách hợp lý, thì nông dân mình sẽ làm giàu trên chính tài nguyên vô giá này. Điều này cũng giúp cho những hiện tượng tiêu cực của nhịp thủy văn phần nào bớt ảnh hưởng hơn.

Trong khi thượng nguồn đang gia tăng các đập thủy điện, thì đồng bằng càng phải biết cách tính toán để tích lũy nguồn nước theo mùa và tích lũy nguồn nước quanh năm từ những vùng sinh thái tự nhiên. Nếu biết cách tính toán đồng bằng sẽ lưu trữ được tròm trèm 30 tỷ mét khối nước hàng năm và một lượng phù sa đáng kể cho ruộng đồng.

Đất đai thổ nhưỡng tự nhiên của đồng bằng là một kho tàng vô giá, nhưng chúng ta đang khai thác một cách cạn kiệt cùng với những tác nhân từ thượng nguồn, vài thập niên nữa không chỉ nông dân, mà toàn bộ cư dân sinh sống nơi cuối dòng Mekong sẽ đối mặt nguy cơ rất lớn.

Bao giờ đồng bằng lại nhìn thấy con nước son đều đặn vào mỗi tháng 5 âl hàng năm?

Hailua@.com