Nghệ thuật múa đồng hành cùng dân tộc

Nghệ thuật múa hình thành và phát triển trong những năm tháng chiến đấu kiên cường, gian khổ. Đến nay, nghệ thuật múa được sự nối tiếp qua các thế hệ và không ngừng vươn lên, sáng tạo. Ngôn ngữ của động tác múa là từ trái tim nên nó gắn kết những trái tim yêu nghệ thuật, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Những điệu múa góp phần giữ gìn nét đặc sắc trong văn hóa dân tộc.

“Một thời hoa lửa”

Đoàn Văn công Vĩnh Long được thành lập từ năm 1961 tại Hòa Tân (Đồng Tháp cũ). Suốt chặng đường dài phục vụ đồng bào và chiến sĩ, Đoàn Văn công đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc. “Tiếng hát át tiếng bom”, những nghệ sĩ cách mạng như: cô Ba Trang, bác Tám Mộng... tuyên truyền cách mạng bằng các hình thức văn nghệ như: múa hát, kịch, sân khấu, các vở trích đoạn... 

Ở Vĩnh Long, bộ môn múa mang tính chuyên nghiệp từ cuối năm 1964 do bà Huỳnh Thanh Trang (Ba Trang) chỉ đạo. Bà Ba Trang từng kể lại, kịch múa thời ấy nhận được sự cổ vũ nhiệt tình của cán bộ chiến sĩ, Nhân dân qua những lần đi lưu diễn trên khắp các chiến trường trong tỉnh, trong vùng giải phóng và cả vùng kiềm “ấp chiến lược”. Kịch múa thật sự là nguồn động viên lớn lao cho đồng bào, chiến sĩ và cán bộ vượt qua mọi hy sinh gian khổ để chiến đấu và chiến thắng.

Những tác phẩm để lại ấn tượng sâu đậm như: “Tay cày tay súng”, “Một trận chiến đấu bình thường”, “Tổ chiến đấu”, “Đô thị vùng lên”, “Hoa sen dưới cờ giải phóng”, “Tân Cương tươi đẹp”,... Đặc biệt là tiết mục “Con đường hạnh phúc” được xây dựng thành công ngoài mong đợi của đoàn khi được sự ủng hộ nhiệt tình. Bối cảnh của kịch múa là những cô du kích đang gài lựu đạn chuẩn bị cho một cuộc chống càn lớn thì bất ngờ giặc ập đến. Đội nữ du kích chiến đấu rất anh dũng…

Cầm máy ảnh ghi lại những khoảnh khắc lịch sử, nghệ sĩ Trần Lâm cho biết: “Khi Đoàn Văn công biểu diễn, dân đến xem rất đông, mỗi đêm diễn có từ 100-200 người, có lúc cao điểm đến 2.000-3.000 người. Người dân ở cách xa 3-5 cây số vẫn háo hức bơi xuồng đến. Tuy hiểm nguy rình rập nhưng hình như chẳng ai e sợ. Cứ đêm nào có báo động, máy bay địch quần đảo thì đem đèn măng sông xuống hầm, lấy nón lá hoặc mâm thau đậy lại để che giấu ánh sáng, rồi cùng nhau xuống hầm tránh đạn, pháo”. 

Nghệ thuật múa phát triển gắn bó chặt chẽ với quá trình lịch sử của dân tộc.

Sau năm 1975, khi 2 tỉnh Trà Vinh và Vĩnh Long sáp nhập, 2 đoàn văn công Ánh Hồng và Vĩnh Long cùng hợp nhất lại thành Đoàn cải lương Cửu Long và thành lập Đoàn Ca- Múa Nhạc. Lúc bấy giờ các văn nghệ sĩ phát triển, có nội lực và tiếng vang. Năm 1995, Đội Văn nghệ Công an tỉnh Vĩnh Long được thành lập và tập hợp tất cả cô chú đoàn văn công xưa như: Ba Đoàn, Sáu Gái, Thanh Tâm... Sự kết hợp của các nghệ sĩ múa trẻ hiện nay, và các cô chú của đoàn văn công xưa tạo thành một chương ấn tượng và đặc biệt, mỗi khi phục vụ luôn được khen ngợi và đánh giá cao.

Bà Nguyễn Ngọc Thanh- Chi hội trưởng Chi hội Múa Việt Nam tỉnh Vĩnh Long chia sẻ, Đoàn Văn công giải phóng trước đây phục vụ trong vùng kháng chiến, mỗi đêm diễn chỉ có vài tấm ván ngựa làm sàn diễn, múa bắt đầu từ ấy, cứ mỗi đêm diễn, nghệ thuật múa dần được tiếp cận và phát triển. Từ ngôn ngữ tay, chân và hình thể, sự uyển chuyển, những động tác thể hiện chân thật làm người xem không rời mắt được. Nghệ thuật múa không cầu kỳ, phức tạp mà làm người ta phải xem đi xem lại. Ngôn ngữ của động tác múa là từ trái tim. 

Những tác phẩm múa của “thời hoa lửa” đã góp phần to lớn cổ vũ tinh thần đồng bào và chiến sĩ anh dũng vượt qua những gian khó, khốc liệt của chiến tranh, nhân lên ý chí và sức mạnh để làm nên chiến thắng lịch sử vĩ đại của dân tộc.

Kế thừa và phát triển trong dòng chảy hiện đại

Theo bà Nguyễn Ngọc Thanh, múa là cầu nối và giao thoa rất nhiều loại hình nghệ thuật khác nhưng vẫn giữ giá trị về bản sắc văn hóa nhất định trong các thời kỳ. Quá trình hình thành và phát triển của nó luôn gắn bó chặt chẽ với quá trình lịch sử của dân tộc. Múa luôn vận hành và chuyển mình phát triển theo thời gian, vì sự kết nối ấy là những giá trị mới trong múa, đưa bản sắc dân tộc ở từng địa phương mình theo từng chuỗi sự kiện chương trình, múa như gắn với đời sống tinh thần và đồng hành không mệt mỏi. 

Một thế hệ trẻ trưởng thành với tình yêu múa và đang nỗ lực để lan tỏa tình yêu múa đến những bạn trẻ. Theo cha làm việc tại Trung tâm Văn hóa tỉnh Vĩnh Long nên cô con gái Nguyễn Huỳnh Như cũng xem sân khấu là nhà. Chị hoàn thành chương trình học ở Trường Trung cấp Múa TP Hồ Chí Minh, và chương trình học chuyên ngành Biên đạo múa đương đại tại Học viện Sáng tạo (thuộc Học viện Múa Bắc Kinh- Trung Quốc).

Huỳnh Như thường xuyên về Vĩnh Long giảng dạy cho các bạn trẻ. Theo Huỳnh Như: “Nghệ thuật múa đương đại là một thể loại phi ngôn ngữ, nó thể hiện nội tâm và ý niệm của mỗi cá nhân. Đây cũng là thế giới riêng để thỏa sức sáng tạo và “vẽ” ra câu chuyện của riêng mình. Tôi luôn mong có cơ hội được hợp tác với các dự án nhằm đưa những nét riêng của con người Việt Nam vào các tác phẩm nghệ thuật đương đại”. 

Chị Thạch Thị Ni Ta (Tổ ca múa dân tộc Khmer- Trung tâm Văn hóa tỉnh Vĩnh Long) thì luôn nỗ lực hết mình giữ gìn nét đặc sắc trong văn hóa dân tộc. Theo chị Ni Ta, là một diễn viên múa, cũng là cán bộ tuyên truyền văn hóa, thì mọi chủ đề, cách đặt tên, thông điệp trong từng tiết mục phải thể hiện rõ giá trị văn hóa dân tộc gắn với sự phát triển của xã hội. Từ năm 2018 đến nay, cứ vào mỗi cuối tuần chị Ni Ta lại tranh thủ thời gian luân phiên để đến truyền dạy điệu múa của đồng bào Khmer cho các em nhỏ.

Chị Thạch Thị Ni Ta truyền dạy điệu múa của đồng bào Khmer cho các em nhỏ.

Bà Nguyễn Ngọc Thanh, cho biết, phong trào múa hiện nay ngày càng phát triển, nguồn lực được đào tạo ngày bài bản hơn, được nâng cao trình độ chuyên môn trong từng chương trình và sự kiện. Công tác đào tạo lực lượng kế thừa luôn được quan tâm, tỉnh thường xuyên mở các lớp tập huấn và bồi dưỡng chuyên ngành múa nhằm phát triển nguồn nhân lực chuyên sâu ngày được tốt hơn. Nghệ thuật múa Vĩnh Long hôm nay được bắt nguồn và kế thừa từ múa dân tộc truyền thống. Tự hào nguồn cội, thế hệ hôm nay đã góp phần để gìn giữ và làm giàu hơn bản sắc tâm hồn dân tộc bằng những sáng tạo mới, có chất lượng về nội dung và nghệ thuật. 

Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ