Khơi thông điểm nghẽn để phát huy giá trị di sản

Trước những yêu cầu và đòi hỏi cấp bách từ thực tế, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về di sản văn hóa dần bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Do đó, việc tiếp tục sửa đổi, bổ sung Luật Di sản văn hóa là hết sức cần thiết. Luật Di sản văn hóa số 45/2024/QH15 được Quốc hội khóa XV thông qua sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025, tạo hành lang pháp lý thuận lợi nhất cho các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc.

Nghệ thuật hát bội tỉnh Vĩnh Long đã được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Khơi thông các điểm nghẽn

Luật Di sản văn hóa năm 2001 được sửa đổi bổ sung năm 2009, trải qua 24 năm thi hành đã xuất hiện nhiều vấn đề bất cập đối với yêu cầu thực tiễn công tác quản lý.

Theo Thứ trưởng Bộ Văn hóa-TT-DL Hoàng Ðạo Cương, Luật Di sản văn hóa 2024 đã cụ thể hóa từ 3 chính sách được Chính phủ và Quốc hội thông qua trong Dự án xây dựng Luật Di sản văn hóa: hoàn thiện các quy định về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; hoàn thiện các quy định về thực hiện phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước về di sản văn hóa phù hợp với thực tiễn; tăng cường cơ chế, chính sách thúc đẩy xã hội hóa và nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Luật Di sản văn hóa 2024 gồm 9 chương, 95 điều, tăng 2 chương, 22 điều so với luật hiện hành (7 chương, 73 điều) đã thể chế hóa đầy đủ đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước về văn hóa và di sản văn hóa, khắc phục, tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế, với những điểm mới, thay đổi mang tính đột phá, tác động sâu rộng đến mọi mặt của đời sống văn hóa, xã hội và kinh tế của đất nước, tạo nên bước chuyển cơ bản về thế và lực cho sự nghiệp quản lý bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa của cả nước, của các địa phương, phù hợp với yêu cầu của thực tiễn. Điều này đáp ứng mục tiêu “phát huy vai trò động lực của văn hóa, thể thao và du lịch đối với sự phát triển bền vững đất nước”.

Trong đó, Luật Di sản văn hóa hiện hành thiếu các quy định về một số lĩnh vực của bảo tàng về chuyển quyền sở hữu đối với bảo tàng ngoài công lập đưa di vật, cổ vật có nguồn gốc Việt Nam từ nước ngoài hồi hương; về thẩm quyền, thẩm định các dự án cải tạo, xây dựng, nâng cấp bảo tàng hay dự án trưng bày, chỉnh lý nội dung và hình thức trưng bày bảo tàng, việc đưa di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia đi trưng bày, nghiên cứu, bảo quản ở địa điểm khác trong nước… Luật Di sản văn hóa 2024 đã quy định cụ thể những nội dung trên, đáp ứng yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động bảo tàng trong giai đoạn hiện nay.

Luật Di sản văn hóa 2024 cũng cập nhật được những vấn đề mới về quản lý, hoạt động, bản quyền, quyền khai thác, sử dụng, lưu trữ… tạo hành lang pháp lý cho việc điều chỉnh hoạt động bảo vệ, khai thác, sử dụng và phát huy giá trị của di sản văn hóa trên nền tảng công nghệ kỹ thuật số. Đồng thời hỗ trợ việc áp dụng thành tựu công nghệ kỹ thuật số, trí tuệ nhân tạo và các công nghệ khoa học kỹ thuật tiên tiến khác trong thực hiện quản lý, bảo tồn, lưu trữ, khai thác, sử dụng và phát huy giá trị của di sản văn hóa trong xã hội hiện đại…

Nỗ lực bảo vệ và phát huy giá trị di sản

Theo Bảo tàng và Xúc tiến du lịch Vĩnh Long, thời gian qua, công tác bảo vệ di vật, cổ vật tại các di tích luôn được chú trọng. Bảo tàng đã tổ chức nhiều đợt kiểm kê hiện vật, di vật tại di tích nhằm quản lý số lượng và nắm rõ giá trị hiện vật. Có trên 10.000 di vật, cổ vật ở các di tích đã được lập danh mục và hướng dẫn bảo quản. Bảo tàng Vĩnh Long lưu giữ trên 27.000 tư liệu, hiện vật.

Trong đó, có 1 hiện vật là Tượng thần Vishnu được công nhận bảo vật quốc gia năm 2018. Đến nay, tỉnh Vĩnh Long có 4 di sản phi vật thể được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đó là: Lễ hội Lăng Ông Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn ở huyện Trà Ôn; Làng nghề làm tàu hủ ky, xã Mỹ Hòa, TX Bình Minh; Lễ hội Văn Thánh miếu và Nghệ thuật hát bội tỉnh Vĩnh Long.

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch UBND tỉnh, Sở Văn hóa-TT-DL đã chủ trì, phối hợp cơ quan liên quan và UBND các huyện, thị xã, thành phố tổ chức kiểm kê di tích lịch sử- văn hóa và tổng hợp danh mục kiểm kê, xin ý kiến góp ý của các cơ quan chuyên môn nhằm hoàn chỉnh danh mục, trình UBND tỉnh xem xét, ban hành quyết định phê duyệt.

Theo đó, toàn tỉnh có 6 công trình, địa điểm đủ tiêu chí đề nghị xếp hạng di tích quốc gia; 55 công trình, địa điểm đủ tiêu chí đề nghị xếp hạng di tích cấp tỉnh; 438 công trình, địa điểm đề nghị bảo tồn. Trong đó, 6 công trình, địa điểm đủ tiêu chí đề nghị xếp hạng di tích quốc gia gồm: Tượng đài chiến thắng Mậu Thân; Miếu Bà Thiên Hậu; Tịnh xá Ngọc Viên (TP Vĩnh Long); Nhà bia kỷ niệm thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên tỉnh Vĩnh Long (huyện Long Hồ); Khu lưu niệm Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa; Bia Chiến thắng Cái Sơn (huyện Tam Bình).

Sở Văn hóa-TT-DL tỉnh đã ban hành kế hoạch triển khai thi hành Luật Di sản văn hóa. Trong đó, xác định cụ thể các nội dung công việc, thời hạn, tiến độ hoàn thành và trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị có liên quan trong việc tổ chức thi hành Luật Di sản văn hóa bảo đảm đồng bộ, thống nhất, hiệu lực, hiệu quả.

Xác định trách nhiệm và cơ chế phối hợp giữa các địa phương và cơ quan, đơn vị có liên quan trong việc thực hiện các hoạt động triển khai thi hành Luật Di sản văn hóa trên phạm vi toàn tỉnh. Đồng thời, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành và Nhân dân trong việc triển khai thi hành Luật Di sản văn hóa và các văn bản quy định chi tiết một số điều của luật.

Tượng thần Vishnu đã được công nhận bảo vật quốc gia năm 2018.

Sở Văn hóa-TT-DL cũng đề nghị đăng tải, cập nhật toàn văn nội dung Luật Di sản văn hóa và các văn bản quy định chi tiết thi hành luật trên Cổng thông tin điện tử của UBND tỉnh, UBND cấp xã, Trang thông tin điện tử của sở để cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và Nhân dân dễ dàng tiếp cận, khai thác, sử dụng.

Bên cạnh đó, biên soạn, đăng tải, phát hành, phổ biến rộng rãi tài liệu giới thiệu Luật Di sản văn hóa và các văn bản hướng dẫn thi hành. Tổ chức tập huấn chuyên sâu, bồi dưỡng nghiệp vụ và biên soạn tài liệu tập huấn cho nhân lực quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh.

Với những điểm mới, thay đổi, bổ sung căn bản của Luật Di sản văn hóa sẽ khơi thông các điểm nghẽn. Cùng với sự nỗ lực của các cấp chính quyền địa phương, huy động sức mạnh của các tổ chức, cá nhân trong sự nghiệp bảo vệ, gìn giữ và phát huy giá trị di sản.

Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ