Chuyện nghề nghiệp:

Phát thanh- Tiếng nói tâm giao đi cùng năm tháng

https://audio.thvl.vn/

Một dòng chảy âm thanh đã chảy qua một thế kỷ, mang thông tin, hơi thở của cuộc sống và sự khai mở tri thức. Những tiếng nói đi cùng năm tháng, kết nối con người, trở thành một người bạn tâm giao trên mọi nẻo đường. Phát thanh còn nâng tầm cảm xúc của con người và sâu xa hơn nữa là trực tiếp góp phần nuôi dưỡng, làm sáng đẹp hơn chuẩn mực tiếng Việt, giá trị Việt.

Lao động của phát thanh viên thầm lặng nhưng sản phẩm mang lại có sức lan tỏa trong không gian rộng lớn.

Phát thanh- Một người bạn tâm giao

“Đây là Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, Thủ đô nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa”. Lời xướng ngắn gọn, đầy đủ, thiêng liêng từ năm 1945 của Đài Tiếng nói Việt Nam đã trở thành ký ức, là thói quen của bao thế hệ người Việt Nam trong cả ngàn vạn đêm ngày.

Mỗi ngày, đài phát thanh thông tin tuyên truyền về chủ trương, đường lối của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tình hình kinh tế, xã hội của địa phương, chương trình nghệ thuật, sân khấu cải lương...

Lợi thế của chương trình phát thanh là bạn có thể nghe dù đang bận bịu đến mấy. Những bác tài ngày đêm trên những dặm đường nghe chương trình phát thanh vừa giải trí, vừa nắm bắt mọi vấn đề diễn ra trong cuộc sống. Bác nông dân vừa làm ruộng vừa nghe radio để biết về thời tiết, nghe khoa học kỹ thuật qua các chương trình nông thôn.

Người buôn bán ở chợ, người đi xuôi ngược trên sông, các chị thợ may, các em khiếm thị, các bạn học sinh… nghe radio như những “người bạn” trò chuyện hàng ngày.

Ông Trần Hoàng Kiệm- Trưởng Phòng Phát thanh, Báo và Đài Phát thanh- Truyền hình tỉnh Vĩnh Long nhớ lại: “Tôi bắt đầu làm báo năm 1982. Điều quan trọng nhất đối với mỗi phóng viên là phải gần dân, xuống tận cơ sở để những bài viết mang hơi thở cuộc sống. Những năm đó, mỗi chuyến đi công tác xuống Trà Vinh phải đi 1 tuần mới về. Dân thương yêu xem như những đứa con ở xa trở về, cho ăn uống, cho ở cùng với gia đình. Nhớ những ngày quá giang xe đò vượt đường xa mà phải ngồi trên mui, đu sau đuôi xe; nhớ chuyến cuốc bộ tắt đường rừng từ 7 giờ sáng đến 11 giờ trưa, quảy theo máy Sanyo loa như cái tàng ong nên anh em gọi là “máy tàng ong” rồi đến máy ghi âm chuyên dùng Marantz sử dụng bằng băng cassette. Thực tế sống động và đầy ắp hơi thở cuộc sống đó đã là kho tư liệu quý cho hoạt động nghiệp vụ. Chính vì sâu sát với cuộc sống nên tiếng nói phản biện của báo chí rất mạnh”.

Các giai đoạn phát triển của Phát thanh Vĩnh Long.

Ông Huỳnh Tấn Phát- Phó Giám đốc Báo và Đài Phát thanh- Truyền hình tỉnh Vĩnh Long cho biết: “Xuyên suốt trên sóng phát thanh Vĩnh Long gần 50 năm qua, chưa bao giờ thiếu vắng những áng thơ, tản văn, những câu vọng cổ mang đậm bản sắc miền sông nước Nam Bộ... Mỗi tác giả, tác phẩm được đội ngũ làm báo phát thanh cần mẫn, chắt lọc sao cho mỗi âm từ vọng vang trên sóng đều là những tinh túy mà văn nghệ sĩ dày công sáng tác”.

Qua giọng đọc và những tương tác cùng phát thanh viên, thính giả có thêm những người bạn tâm giao. Suốt quãng thời gian dài, khi internet chưa phổ biến, chương trình truyền hình chưa đa dạng, người dân thuộc lòng cải lương, ca khúc cách mạng, bolero… qua chiếc radio. Âm nhạc dân tộc, những giá trị văn hóa được bảo tồn. Nhất là vọng cổ, cải lương có sức sống vững bền, bám rễ trong cộng đồng.  

Như một thói quen từ hồi còn trẻ, đến giờ ông Nguyễn Văn Hùng (Vũng Liêm) trưa nào cũng nằm trên võng tòn ten, để chiếc radio trên bụng. Từ thời chiếc radio có âm thanh sôi rè rè, rẹt rẹt, đến khi tiếng hát trong vắt: “Bông lan cánh trắng nhụy vàng, qua thương cô nàng khéo nướng bánh bông lan. Xe đò lục tỉnh thênh thang, quen hơi, nhớ tiếng quá giang tìm dìa”… Hổng có vọng cổ là giấc trưa chẳng thành.

Cô Bùi Thị Khá (SN 1968, ngụ ấp Hòa Thành, xã Đông Thành, TX Bình Minh) thì cho hay, đã mấy chục năm nay, cứ từ 7-9 giờ tối cô lại mở chiếc radio lên rồi để ngay đầu nằm. Chương trình cô thích nhất là cải lương. “Hôm nào cũng phải nghe thì ngủ mới ngon. Tui hổng nhớ rõ đã hư bao nhiêu cái radio rồi nữa. Ghiền cải lương mà, hễ hư radio là con cháu lại mua cái khác liền”- cô Khá cười, bộc bạch.

Giữ bản sắc giữa dòng chảy hiện đại

Hầu hết các chương trình trực tiếp đều thể hiện được tính gần gũi với công chúng, có sự giao lưu trao đổi từ nhiều phía, tạo được sân chơi thích thú cho mọi người, mọi lứa tuổi. Bên cạnh đó là bước thay đổi công nghệ sản xuất chương trình phát thanh theo hướng hiện đại, từ việc sản xuất chương trình bằng Analog được thay đổi bằng kỹ thuật số, khép kín việc sản xuất chương trình từ khâu biên tập tác phẩm cho tới khâu phát sóng.

Năm 2016, nhà báo Lê Thị Thu Huế đảm nhiệm chương trình “Đi tìm một nửa yêu thương”. Thính giả gọi vui, chị là “bà mai”, có lần chị còn được… mời đám cưới, bởi thông qua chương trình đã bắc một nhịp cầu kết nối cho những trái tim khao khát tìm kiếm yêu thương.

“Chương trình tạo ra một không gian thân thiện và giản dị, nơi mọi người có thể tham gia chỉ bằng một cuộc gọi đến số điện thoại của đài. Sau khi đăng ký, người tham gia sẽ được kết nối lên sóng, giao lưu trực tiếp để chia sẻ về bản thân và câu chuyện của mình. Khi nghe tin một ai đó tham gia chương trình tìm được một nửa của mình và có một mái ấm hạnh phúc, tôi cảm thấy niềm vui này thật khó tả. Đó là động lực lớn nhất để chúng tôi tiếp tục thực hiện chương trình với tất cả tâm huyết”- nhà báo Thu Huế chia sẻ.

Lao động của phát thanh viên là thầm lặng nhưng sản phẩm mang lại cho mọi người là sức lan tỏa trong không gian rộng lớn với thời gian không ngưng nghỉ.

PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ- nguyên Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam từng chia sẻ: “Công việc của phát thanh viên thầm lặng sau cánh sóng với những ca kíp, sớm khuya, rời nhà lúc 3-4 giờ sáng khi mọi người vẫn còn ngon giấc, về nhà khi con cái đã ngủ say. Phòng thu là không gian để người phát thanh viên- nghệ sĩ đắm mình trong sáng tạo, đam mê làm bật lên những tầng, những lớp ngữ nghĩa, ý tứ ẩn sau con chữ trong từng tác phẩm, một vài dòng tin, một phóng sự hay một bút ký, tiểu thuyết, bài thơ…”

Ông Trần Hoàng Kiệm đồng tình với việc muốn kéo công chúng, nhất là giới trẻ hiện nay đến với phát thanh thì phát thanh không thể chỉ dừng lại ở mô hình truyền thống mà phải linh hoạt, đa nền tảng. Nếu như trước đây người ta cho rằng loại hình phát thanh là phương tiện thông tin nhanh nhạy nhất, ít giới hạn bởi thời gian và không gian, thì ngày nay khi công nghệ thông tin phát triển thì loại hình báo điện tử đã dần chiếm ưu thế.

Từ đó đòi hỏi những người làm báo chí phát thanh phải luôn luôn cải tiến, đổi mới để tìm ra những thế mạnh đặc thù của mình mà xây dựng chương trình cho phù hợp với thính giả với xu thế của thời đại. Từ đầu năm 2025, đài đã tiến hành làm podcast: Câu chuyện âm nhạc, Chuyện đời- chuyện nghề, Chân dung nghệ sĩ, Trạm cảm xúc, Kỹ năng sống, Góc nhìn cuộc sống…

Các thiết bị thu- phát một thời được trưng bày tại Nhà truyền thống Báo và Đài Phát thanh- Truyền hình tỉnh Vĩnh Long.

Ngày nay, phương tiện nghe nhìn đã phổ cập rộng rãi, chỉ cầm trên tay chiếc smartphone, thao tác cài đặt nhanh chóng thì có thể tiếp sóng hàng loạt đài trong và ngoài nước. Chiếc radio phát ra âm thanh sôi rè rè, rẹt rẹt quen thuộc một thời còn đọng lại bao kỷ niệm.

Nhưng dù ở thời đại nào thì chất lượng chính là sức thu hút đối với công chúng. Sản phẩm phát thanh là sản phẩm đặc biệt, được đánh giá ở giá trị tinh thần, là sản phẩm thông tin đúng đắn, tin cậy và hấp dẫn, gần gũi, thích ứng với thói quen tiếp nhận mới của công chúng.

Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ