Ký ức trên đất cù lao

Tiếng trống múa rộn ràng, rộn rã trên khoảng sân rộng rợp mát của vùng đất ven sông Tiền. Khói nhang bay mù mịt từ cái nhà việc xưa lan xa trong khoảng không gian lồng lộng mát dịu tháng mười một. Lũ con nít thì chăm chú theo dõi các tiết mục văn nghệ hấp dẫn của các đoàn ca múa từ khắp nơi đổ về đây. Người chật cứng. Cũng dễ hiểu thôi, lễ hội kỷ niệm ngày Khởi nghĩa Nam Kỳ mà.

Tiếng trống múa rộn ràng, rộn rã trên khoảng sân rộng rợp mát của vùng đất ven sông Tiền. Khói nhang bay mù mịt từ cái nhà việc xưa lan xa trong khoảng không gian lồng lộng mát dịu tháng mười một. Lũ con nít thì chăm chú theo dõi các tiết mục văn nghệ hấp dẫn của các đoàn ca múa từ khắp nơi đổ về đây. Người chật cứng. Cũng dễ hiểu thôi, lễ hội kỷ niệm ngày Khởi nghĩa Nam Kỳ mà.

Tranh minh họa: TRẦN THẮNG (TP Vĩnh Long)

Trong hơi men ngà ngà say loại rượu đế Xuân Thạnh vốn là món “độc chiêu” của miệt Trà Vinh, ông Tám đờn cò kể vanh vách về mấy cái ngày người dân ở đây đứng lên khởi nghĩa làm tụi Tây, tụi Việt gian bán nước chạy tán loạn, hồn vía lên mây. Hàng chục người khách trẻ có, già có ngồi nghe chuyện kể bảy mươi mấy năm về trước mà bụng dạ còn thon thót.

Ngày đó…

Tiếng con bìm bịp kêu ra rả dưới mé sông. Trời tối đen như mực. Trong mấy cái nhà lá dừa nước nằm sâu trong cái xẻo ken đầy lục bình, hàng chục người đàn bà đang ngồi may cờ đỏ sao vàng dưới ánh sáng phát ra từ những chiếc đèn hột vịt nhỏ xíu.

- Tám đờn cò ơi! Bây coi chừng mấy chiếc xuồng dùm. Xuồng mới “xảm” chai hổng biết nước có vô mấy cái be hông. Tối nay là “oánh” quyết liệt nhứt chín nhì bù đó nghe mậy- tiếng dì Tư Hậu nhắc khẽ.

- Tui biết rồi. Dì khỏi lo. Mà… mà…

- Mà mò cái gì nữa đây ông thần đèn? Sắp ra trận mà mầy cà lăm hoài, chắc chút nữa đạn bắn kẹt nòng quá.

- Dì nói hổng hên chút nào, coi chừng có “huông” đó nghe. Tui nói mấy dì, mấy chú cho tui đi theo làm thịt thằng quan hai của Tây để trả thù cho cha tui. Tui…tui…

Nói tới đó, Tám bật khóc hu hu.

Cả gian nhà lá im phăng phắc. Tiếng dì Tư nấc lên nghèn nghẹn làm mấy người phụ nữ cũng khóc theo rưng rức. Mấy lá cờ rơi xuống những chiếc đệm lác. Ai chớ vụ chú Bảy Thôn- tía thằng Tám- bị tụi Tây bắn banh xác, chặt đầu treo lủng lẳng ở cột cờ nhà việc xã vì cái tội đi theo Cộng sản xứ này ai mà hổng biết chớ.

Mấy lần du kích định tấn công lấy đầu, lấy xác nhưng bất thành do bọn địch canh gác ngày đêm cẩn mật. Ban đêm lũ kên kên nghe mùi máu tanh tưởi tìm đến cắn mổ cái đầu và cái xác biến dạng của người cộng sản kiên trung. Đau quá. Xót xa quá nhưng lực bất tòng tâm.

Anh em thằng Tám ngày đêm quanh quẩn bên cái xác cha mình mà nước mắt nước mũi tèm lem cùng với sự căm phẫn tột độ. Nửa tháng sau, gia đình mới mang được thi thể về chôn cất. Anh em thằng Tám đồng loạt xin đi cách mạng để rửa thù nhà từ đó.

- Thôi được rồi. Bây còn nhỏ, tao phân công bây có nhiệm vụ đốt hết sổ sách, giấy nợ của bà con với địch và phụ trách đánh cái trống cái của nhà việc để thông báo việc quân mình đánh chiếm trụ sở. Bây chịu hông?

- Nhưng… tui… tui muốn lụi thằng quan hai giết cha tui… Tui ức lắm.

- Biết rồi. Nhưng sức bây chưa làm được chuyện động trời đó đâu. Để tụi tao mần cho. Nếu hổng chịu thì ở nhà. Tính sao thì mặc bụng.

Biết không lay chuyển được tánh nết dì Tư bí thơ, thằng Tám im re gật đầu lia lịa trong hai hàng nước mắt với cái miệng méo xệch vì thất vọng.

Khí thế thật khẩn trương. Hàng trăm chiếc xuồng nhỏ chuẩn bị xuất phát. Thấp thoáng những chiếc khăn rằn quấn cổ... Dưới xuồng, hàng bó truyền đơn, giáo, mác, mã tấu, tầm vông vạt nhọn được ém chặt dưới những cái nóp quấn gọn gàng dưới đáy xuồng. Những đôi mắt sáng rừng rực trong đêm đang chờ giờ hành động.

Tiếng bơi xuồng ào ào hướng về phía nhà việc xã. Ra sông cái, cả đoàn tách ra hai hướng, Dì Tư Hậu dẫn trên sáu chục chiếc xuồng cặp theo sông Tiền đi xuống, chú Tư Cà cùng mấy mươi chiếc xuồng còn lại tiến về nhà việc. Khí thế khởi nghĩa ngất trời.

Ầm. Ầm. Bầu trời đen phía huyện Vũng Liêm bỗng sáng lòa. Tiếng súng nổ bắn ầm ầm trong đêm lạnh thâm u.

Phía bên Vũng Liêm, tiếng súng các loại cũng vang lên giòn giã. Tờ mờ sáng, du kích đã chiếm lĩnh nhà việc xã Quới Thiện. Bọn lính tề bỏ chạy tán loạn theo mấy con đê ruộng, toán khác lột sạch quần áo, bơi xuồng chạy trốn vô mấy con rạch rồi trốn về quê. Lá cờ tam tài ba màu của Tây bị thằng Tám leo lên cột cờ chặt đứt dây rơi xuống con mương rồi trôi theo dòng nước.

Chú Tư Cà lấy cái búa bửa củi phang mạnh vô mấy cái tủ cây chứa đầy giấy tờ, trong đó có khá nhiều giấy nợ mà bọn địch bắt dân phải ký để chúng tha hồ lấy xâu lúa mùa, tha hồ chiếm đất. Thằng Tám rưới lên đống hồ sơ khổng lồ kia mấy lít dầu “Ga- dôn” rồi đốt cháy bừng bừng coi bộ hả hê lắm.

Ít ra nó cũng đã có mặt trong đoàn quân giải phóng quê nó, trả thù cho cha nó, cho bà con chòm xóm bị địch giết chết oan ức...

Sân nhà việc càng lúc càng đông người. Ai cũng muốn có mặt trong giờ phút đổi đời này, được tận mắt dòm thấy xác thằng quan hai của Tây bị du kích chém mười mấy nhát bằng cây phảng phát cỏ. Nó chết mà hai mắt mở trừng trừng vì sợ hãi, vì bất ngờ.

Cuộc mít tinh diễn ra rôm rả. Ai cũng hả hê khi chứng kiến cảnh trống huơ, trống hoắc của nhà việc, chỉ còn sót lại mấy mươi bộ quần áo bọn lính làng, mấy chiếc nón kê- pi của quan Pháp còn để trên bàn làm việc. Khắp đường làng, khẩu hiệu treo dày đặc trên các thân cây “Đả đảo thực dân Pháp”; “Nam Kỳ khởi nghĩa thắng lợi muôn năm”.

Vậy mà…

- Sao đang kể mà ông Tám ngừng ngang vậy?- tiếng thằng Quang đưa ông về thực tại.

- Tao buồn. Quên sao được mấy cái ngày khởi nghĩa vui nhưng trả giá cũng nhiều lắm.

- Là sao? Ông kể tiếp nghe đi.

- Thì tụi giặc dùng vũ lực quay lại tàn sát cán bộ đảng của mình, đàn áp phong trào của người dân. Nhiều gia đình phải bỏ quê để tránh sự trả thù của chúng. Nhiều cán bộ “nòi” của mình bị chúng đày đi tù khắp nơi. Xã này vắng “que”, chiều chiều nhà nhà nhìn nhau thót ruột luôn tụi bây ơi. Cũng may…

- May là sao? Ông kể đứt khúc khó hiểu muốn chết.

- Thì may là sau đó phong trào đấu tranh ở đây bắt đầu khởi sắc lại, bộ đội, du kích “dìa” đây đông nghẹt. Xứ Nam Kỳ khởi nghĩa này lại bừng bừng khí thế đánh giặc như hồi trước.

Nói thiệt nghe chắc hổng có ở đâu người dân chịu đựng chết chóc, tù đày, bom đạn chiến tranh như ở đây. Nói chi cho xa, nhà tao có tới 7 người là liệt sĩ. Còn xung quanh gia đình liệt sĩ, thương binh, nuôi chứa cách mạng đếm không có “xuể” đâu.

Nhắm nghiền đôi mắt với dáng vẻ thật khổ tâm vì trí nhớ đã quá già nua, ông Tám đờn cò lại kể về những trận chiến đấu trên quê hương Quới Thiện anh hùng mà ông đã từng chứng kiến, từng tham gia trong suốt cuộc đời mình.

Trong khoảng không gian xanh thẳm của bạt ngàn cây trái đang đơm hoa kết trái say oằn, ông nghe thoang thoảng bên mình mùi ngọt ngào của hương bưởi Năm Roi, hương dịu dàng của cam mật, cam xoàn, nhãn tiêu. Ông soi bóng mình xuống dòng sông rộng mênh mông sáng nay sao trong vắt đến lạ thường.

Trong đó hình ảnh cậu bé Tám chăn vịt chạy đồng lóc chóc trên đồng ruộng vàng hực màu phèn đã không còn để thay vào đó là một ông già Tám râu tóc bạc phơ đang trầm ngâm trước thế thái nhân tình, trước bao biến cuộc thế gian.

Ông lặng lẽ bước đến cái lư hương khá lớn đặt trước tấm bia tưởng niệm những ngày lịch sử Nam Kỳ năm xưa để cắm vào đó những nén nhang trầm.

Trong hương đồng gió nội của làng quê Quới Thiện, ông mơ hồ lắng nghe tiếng trống nhà việc năm nào cứ đánh liên hồi ngày mỗi lớn hơn, dồn dập hơn; nhận ra những đống lửa đốt tài liệu cháy rần rần không tắt.

Và trên sông rộng, hàng trăm chiếc xuồng đang hăm hở lao đi với một sức mạnh vô bờ. Trên đó, lá cờ đỏ sao vàng năm cánh phất phơ bay để báo hiệu cuộc khởi nghĩa đã bắt đầu.

 SONG ANH (TP Cần Thơ)

(Kính tặng ông Tám, quê xã Quới Thiện, huyện Vũng Liêm- Vĩnh Long)