Tiếng đàn h'jưl của Alăng Thị Nhá

Ở thôn Tà Lâu, xã Ba (Đông Giang- Quảng Nam) có một phụ nữ người Cơ Tu tên là Alăng Thị Nhá (64 tuổi) là nghệ nhân chơi đàn h'jưl (có nơi gọi là jưng) rất hay cũng như các bài hát dân ca của người Cơ Tu rất mượt mà, sâu lắng.

Ở thôn Tà Lâu, xã Ba (Đông Giang- Quảng Nam) có một phụ nữ người Cơ Tu tên là Alăng Thị Nhá (64 tuổi) là nghệ nhân chơi đàn h’jưl (có nơi gọi là jưng) rất hay cũng như các bài hát dân ca của người Cơ Tu rất mượt mà, sâu lắng.

Vợ chồng bà Alăng Thị Nhá (bên trái) đang “hòa tấu” đàn bró và h’jưl.

Bà Alăng Thị Nhá cho biết: “Đây là một loại nhạc cụ của đồng bào Cơ Tu ở Trường Sơn, gần biên giới Việt Lào. Về hình thức, nó giống cây đàn “măng đô lin” của người Kinh, nhưng nhỏ hơn.

Đàn h’jưl có nhiều loại: 2 dây, 4 dây, 6 dây, 8 dây. Người chơi đàn vừa dùng ngón tay trỏ của bàn tay phải khảy dây đàn đồng thời bàn tay trái nắm cần đàn bấm các nốt, luyến láy âm thanh để tiếng đàn phát ra mang âm hưởng các điệu dân ca và nói lên nỗi lòng của mình vi vu trong gió…”.

Dừng tay khảy đàn, bà Nhá cho biết: Từ khi còn là một thanh niên chừng 16- 17 tuổi, bà được người yêu là một chàng thanh niên Cơ Tu tuấn tú Đinh Văn Bớt tự tay chế tác cây đàn h’jưl xinh đẹp và dạy cho bà đàn, sau đó tặng cho bà làm kỷ niệm.

Thời ấy, anh Bớt là dân quân du kích, còn bà là thanh niên xung phong gùi lương thực, đạn dược… cho bộ đội ta chống Mỹ trên dãy Trường Sơn điệp trùng hoang dã.

Mỗi lần nhớ anh Bớt, mặc dầu đang gùi hàng nặng, cây đàn vẫn theo bên mình, nhiều lúc vừa đi vừa khảy, đàn phát ra âm thanh sâu lắng, trữ tình như tiếng âu yếm, nỉ non của anh Bớt giúp Alăng Thị Nhá thêm mạnh đôi chân, vững cái lưng gùi nặng trĩu.

Tiếng đàn này còn giúp cho mọi người tự tin, phấn chấn về một ngày mai thắng lợi, đất nước, quê hương hoàn toàn giải phóng. Ngoài ra, mỗi khi đơn vị có chuyện buồn vui, cây đàn này sẽ ngân lên để biểu lộ cảm xúc của bà và mọi người.

Ngày đất nước thống nhất, cây đàn của chàng thanh niên Bớt tặng cho bà ngày nào cũng bị hỏng do bà trèo đèo lội suối, bom đạn chiến tranh.

Bớt lại miệt mài trau chuốt từng phiến gỗ để hoàn thành một cây đàn h’jưl đẹp tặng Alăng Thị Nhá sử dụng cho đến ngày nay và họ trở thành vợ chồng rất tâm đầu ý hợp.

Hiện nay, tuy tuổi vợ chồng bà Alăng Thị Nhá đã gần “thất thập cổ lai hi”, nhưng thi thoảng họ mang các loại đàn ra đàn hát các điệu dân ca đã một thời làm say đắm lòng nhau.

Và bà tập cho các con cháu mình biết chơi đàn h’jưl để lưu giữ tiếng đàn quê hương dân tộc của mình.

Già Đinh Văn Bớt (72 tuổi)- chồng của bà Alăng Thị Nhá- là một nghệ nhân có thể chơi được nhiều loại nhạc cụ dân tộc truyền thống của người Cơ Tu, cũng cho biết loại đàn h’jưl này có thể đánh đệm cho hát dân ca Cơ Tu (ba’boóch) hoặc hát theo điệu hát của đàn ông Cơ Tu (cha’chấp k’lới) hay hát lý (bh’noóch)...

Tiếng đàn h’jưl khi chơi phát ta âm thanh mềm mại, uyển chuyển, tượng trưng cho giọng người nữ. Còn cây đàn bró có âm thanh trầm hùng, tượng trưng cho giọng của người nam.

“2 cây đàn này được tấu với nhau sẽ tạo ra âm thanh “nam- nữ” hòa quyện nghe thật êm tai mà người Cơ Tu rất thích…”.

Ngày xưa, trai gái Cơ Tu lên chòi trên nương rẫy, ra bờ suối vắng chơi đàn để bày tỏ tình cảm bằng những âm điệu nỉ non, than thở rất u hoài, thương cảm… từ đó đưa đến yêu nhau và nên vợ nên chồng.

Bài, ảnh: TIÊN SA