Vè Vĩnh Long

Trong kho tàng văn học Việt Nam nói chung, vè là loại hình phổ biến, do nhân dân ta sáng tác với nội dung phong phú phản ánh con người, sự việc, sản vật trù phú của quê hương.

Trong kho tàng văn học Việt Nam nói chung, vè là loại hình phổ biến, do nhân dân ta sáng tác với nội dung phong phú phản ánh con người, sự việc, sản vật trù phú của quê hương.

Là một vùng đất ở phía Nam sông Tiền, được thiên nhiên ưu đãi, sản vật dồi dào nên ở Vĩnh Long có vè “Thượng thú hạ cầm”, vè “Các loài cá”, vè “Trái cây” để liệt kê ở đây có nhiều loại chim, cá, trái cây không sao kể xiết. Vè Bưng Sẩm (thuộc xã Hòa Bình- Trà Ôn) kể rằng:

...“Dưới bưng chất đầy

Rắn rùa lươn cá

Một con rắn hổ

Nặng bảy tám cân

Một con cua đinh

Bốn người khiêng nặng

Cá lóc nhiều lắm

Đầu gối trở lên”...

...

“Nói về gài bẫy

Bắt trích bắt cò

Vịt nước đơn xen

Gà rừng cúm núm

Một người mấy thúng

Chỉ bắt một giờ”.

...

“Chim cá quanh năm

Bắt hoài không hết”.

Được thiên nhiên ưu đãi “chim bay đầy đồng, cá lội đầy bưng” nhưng những ngày đầu khai hoang mở cõi lưu dân xứ Vĩnh gặp không ít khó khăn:

“Quanh năm nước mặn

Phèn sạm tay chân”

Địa hình đầm lầy sông nước:

“Bưng Sẩm xập xình

Như trên chòng chõng

Lỡ chân sụp xuống

Lút cả thân người”.

Giao thông qua lại “phải dùng xuồng đi, phải dùng sào chống”. Muỗi mòng, đỉa vắt, nhan nhản:

“Đỉa vắt nó sống

Lội như ròng ròng

Lỡ bị sa chân

Bắt hoài không hết

Có mấy người chết

Đỉa cắn vắt bu

Muỗi kêu ù ù

Mòng như bù cắt”.

Ngoài ca ngợi sự trù phú của quê hương, vè Vĩnh Long còn kể tới bao con người sự việc. Vè bà Chín Lanh, vè đánh Tây và trận Cầu Vông, vè Vũng Liêm khởi nghĩa (năm 1940), vè Cầu Bò,... đã nêu gương người tốt việc tốt dũng cảm đấu tranh cách mạng.

Vè cô bác ở Hòa Bình, vè con gái hư, con gái nên, vè mẹ dạy con, vè làm biếng,... tỏ thái độ khen chê thói hư tật xấu, “giận mà thương” giáo dục đức hạnh mọi lớp người trong xã hội.

Vè con gà mái nở, vè con chuột, vè con trâu, vè 12 con giáp, vè thịt chó, vè nói ngược, vè nói láo, vè cảnh nghèo, vè ăn tết,... phản ánh thân phận, tâm tư, lạc quan trào lộng, gây cười giải trí xả hơi sau những giờ lao động vất vả cực nhọc của nhân dân lao động.

Vè hương chức, vè ông xã Phúc, vè ông cả Đại, vè ông Chánh Hương, vè ông Bộ Lễ, vè ông thầy Cắt, vè ông Thông Chánh, vè Tổng Diệm... vạch trần bản chất hành động bỉ ổi, áp bức bóc lột, hại nước, hại dân của bọn cường hào quan lại dưới chế độ phong kiến đế quốc ở địa phương:

“Nghe vẻ nghe ve, nghe vè Tổng Diệm

Côn đồ nham hiểm, nổi tiếng bạo tàn

Chuyên bán giang san cho quân xâm lược

Dưới trào Tây thuộc Diệm đã thờ Tây

Lúc Nhật sang đây Diệm quay thờ Nhật

Tham quyền tham thực tham lộc tham tài

Tay Nhật chạy dài Diệm xoay thờ Mỹ

Sáu năm thống trị trên đất miền Nam

Diệm đã giàu sang trên bao dòng lệ!!!”

Về nghệ thuật, vè Vĩnh Long có bài dài tới hàng trăm câu, mỗi câu 4 chữ, có khi 8 chữ, hoặc 6/8 chữ (lục bát) nhưng khi đọc được ngắt ra 4 chữ một. Vè là lối kể chuyện bằng thơ, từ ngữ dân dã, nôm na, khôi hài phù hợp mọi lứa tuổi, dễ kể, dễ thuộc.

Vè có nội dung phong phú phản ánh con người sự việc, sản vật trù phú của địa phương; có tác dụng góp phần giáo dục phẩm hạnh đạo đức của mọi người trong xã hội.

TRƯƠNG CÔNG GIANG