Chủ động các giải pháp ứng phó hạn, mặn

Hiện xâm nhập mặn (XNM) đang bắt đầu diễn ra. Nước mặn tăng lên theo đợt triều cường cao giữa và cuối mỗi tháng (âl). Do đó, ngành nông nghiệp và chính quyền các địa phương chủ động các kế hoạch, biện pháp phòng, chống XNM, hạn hán để bảo vệ sản xuất và sinh hoạt của người dân. 

Ngành chức năng cần vận hành linh hoạt, hiệu quả các công trình thủy lợi, công trình cấp nước sinh hoạt.

Mặn đến sớm và sâu

Theo ngành chức năng, hiện nay, đang chuẩn bị vào mùa khô, mực nước tại nhiều hồ chứa ở khu vực Trung Bộ và Tây Nguyên ở mức thấp hơn mực nước dâng bình thường. Theo đó, những tháng đầu năm 2025, tại ĐBSCL có khả năng xảy ra thiếu nước cục bộ, XNM sâu vào các cửa sông, ảnh hưởng đến sinh hoạt của người dân và hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia thông tin: Trong 6 tháng tới, tổng lượng dòng chảy trên sông Mekong về ĐBSCL dự báo thiếu hụt khoảng 5-15% so với trung bình nhiều năm. Mực nước đầu nguồn sông Cửu Long sẽ giảm dần, thấp hơn trung bình nhiều năm từ 0,1-0,2m. Do đó, XNM mùa khô 2024-2025 dự kiến cao hơn trung bình hàng năm, nhưng không nghiêm trọng như các mùa khô 2015-2016 và 2019-2020. 

Ông Lê Tự Do- Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi Miền Nam cho biết: Theo bản tin dự báo, cảnh báo thủy văn, XNM thời hạn dài tỉnh Vĩnh Long, tháng 1/2025 có 2 đợt mặn xâm nhập vào các sông, tương ứng với các kỳ triều gồm đợt 1 từ 9-16/1 và đợt 2 từ 24-31/1; đỉnh mặn của tháng dự báo khoảng 5,5 g/l xuất hiện vào kỳ triều cuối tháng 1.

Giám đốc Đài Khí tượng thủy văn tỉnh- Trương Hoàng Giang cho hay, nguồn nước trên thượng nguồn thiếu hụt là một trong những nguyên nhân có thể dẫn đến XNM trên địa bàn tỉnh năm 2025 sẽ cao và sâu hơn so với năm 2024. XNM hiện nay đến sớm hơn và cao hơn cùng kỳ năm trước, nếu không có điều tiết nước kịp thời từ các hồ chứa trên thượng nguồn sông Mekong thì công tác ứng phó XNM sẽ vô cùng phức tạp, khó lường, xu hướng XNM ngày càng đến sớm và kết thúc muộn. XNM sẽ ảnh hưởng đến sinh hoạt, đời sống và sản xuất, kinh tế của các địa phương trong tỉnh.

Theo đó, những ngày qua, độ mặn đã xuất hiện trên sông Cổ Chiên tại cống Nàng Âm. Tại xã Thanh Bình (huyện Vũng Liêm), ông Hồ Văn Trọn- Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: Trong những ngày cuối tháng 12/2024, mặn đã xuất hiện, độ mặn đo được cao nhất tại vàm Bình Thủy là 3,5‰, vàm Thanh Lương là 2‰, vàm Thái Bình là 1,7‰. Ngay khi độ mặn vượt ngưỡng cho phép, xã đã đề nghị các hộ dân đóng tất cả các cống bộng trên phần đất của mình để ngăn mặn và trữ ngọt, phục vụ cho sản xuất và sinh hoạt. Đồng thời, khuyến cáo người dân không nên bơm nước trực tiếp từ dưới sông, rạch lên để tưới cây trồng; trước khi tưới cần phải kiểm tra nguồn nước xem có bị nhiễm mặn. Thường xuyên theo dõi diễn biến tình hình XNM để có kế hoạch sản xuất phù hợp. 

Chủ động các giải pháp ứng phó

Để chủ động phòng, chống hạn hán, thiếu nước, XNM, Chủ tịch UBND tỉnh đã có văn bản yêu cầu các sở, ban, ngành tỉnh có liên quan và UBND các huyện, thị xã, thành phố chủ động chỉ đạo, triển khai các giải pháp chủ động phòng, chống, không để thiếu nước cho sinh hoạt và ảnh hưởng tới sản xuất trong các tháng cao điểm của mùa khô năm 2024-2025.

Trong đó, yêu cầu Sở Nông nghiệp-PTNT tổ chức theo dõi sát diễn biến và có dự báo chuyên ngành về nguồn nước, chất lượng nước và nguy cơ thiếu nước, XNM để cung cấp thông tin cho các địa phương và người dân.

Đồng thời, chủ động chỉ đạo triển khai công tác phòng, chống, khắc phục hậu quả hạn hán, thiếu nước, XNM phù hợp với diễn biến thực tế tại từng thời điểm, từng khu vực; chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương tổ chức sản xuất để hạn chế ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, nhất là thời kỳ cao điểm thường xảy ra hạn hán, XNM. Bên cạnh đó, phối hợp với các cơ quan có liên quan vận hành linh hoạt, hiệu quả các công trình thủy lợi, công trình cấp nước sinh hoạt nhằm khai thác, sử dụng hiệu quả, tối ưu nguồn tài nguyên nước, vừa bảo đảm nước cho sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp, nhất là thời kỳ xảy ra nắng nóng cao điểm. 

Theo đó, Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi miền Nam cũng đã xây dựng kế hoạch vận hành cống Vũng Liêm trong tháng 1/2025 để ngăn mặn, trữ ngọt. Ông Lê Tự Do cho biết: Trong tháng 1/2025, khi độ mặn tại vàm sông < 1‰, cống Vũng Liêm chủ yếu cho nước vào ra (mở cửa cống cho nước chảy qua cống theo trạng thái tự nhiên) thời gian đầu tháng; đến cuối tháng, theo tình hình sản xuất của địa phương, cống Vũng Liêm đóng để hỗ trợ thu hoạch lúa.

Trường hợp độ mặn tại vàm sông> 1‰, tiến hành đóng cống để kiểm soát mặn, trữ ngọt; trong thời gian đóng cống ngăn mặn, tùy tình hình thực tế, công trình sẽ linh hoạt vận hành mở vài giờ (khi triều rút) để giải quyết giao thông thủy và tiêu môi trường (trên cơ sở thống nhất ý kiến từ 2 địa phương là Vũng Liêm và Càng Long). Trong trường hợp xảy ra tình trạng hạn hán, thiếu nước, XNM; công ty sẽ đề xuất với các đơn vị 2 tỉnh Vĩnh Long, Trà Vinh phương án vận hành cụ thể (phù hợp tình hình sản xuất, diễn biến khí tượng thủy văn và có sự thống nhất của 2 địa phương là Vũng Liêm và Càng Long). Trường hợp xảy ra ô nhiễm nguồn nước trong vùng sản xuất (phía đồng), công ty phối hợp với các cơ quan liên quan xác định nguyên nhân, nguồn gây ô nhiễm nguồn nước và vận hành linh hoạt cống Vũng Liêm để tiêu ô nhiễm khi điều kiện cho phép.

“Căn cứ tình hình khí tượng thủy văn và tiến độ sản xuất vùng dự án, công ty sẽ điều chỉnh kế hoạch vận hành và thông báo đến các cơ quan quản lý, tổ chức khai thác và các địa phương vùng dự án. Ngoài việc vận hành cống để kiểm soát nguồn nước như đã nêu, công ty cũng sẽ tiến hành công tác vận hành bảo trì công trình theo quy định. Trong quá trình thực hiện, công ty sẽ phối hợp chặt chẽ với các đơn vị quản lý, đơn vị khai thác và địa phương vùng hưởng lợi để vận hành các công trình thuộc hệ thống đảm bảo an toàn, kiểm soát tốt nguồn nước theo quy trình vận hành đã được phê duyệt”- ông Do lưu ý.

Người dân cần thường xuyên theo dõi diễn biến tình hình xâm nhập mặn để có kế hoạch sản xuất phù hợp.

Trước tình hình XNM đang diễn ra, Chi cục Trồng trọt và BVTV (Sở Nông nghiệp-PTNT) cũng khuyến cáo: Nước mặn tăng lên theo đợt triều cường cao giữa và cuối mỗi tháng (âl). Tình hình đo độ mặn ngày 28/12/2024 tại vàm Nàng Âm 4,5‰, vàm Vũng Liêm 3,4‰, vàm Mang Thít 2,6‰, chợ Vũng Liêm 0,2‰.

Do vậy, các địa phương không nên chủ quan, phải thường xuyên kiểm tra độ mặn, chủ động đóng các cống bộng khi độ mặn vượt quá 1‰, tăng cường khả năng lấy nước ngay khi có thể, đảm bảo tích trữ nước phục vụ sản xuất.

Cụ thể: Đối với lúa dễ bị thiệt hại ở giai đoạn mạ và giai đoạn lúa trổ, nếu độ mặn trên 1‰ không cho nước vào ruộng; khi sử dụng nước pha thuốc phun xịt thì nên sử dụng nước không nhiễm mặn (nhỏ hơn 0,8‰). Đới với rau màu hoa kiểng cần thận trọng hơn, có kế hoạch trữ nước ngọt để tưới. Đối với cây ăn trái, sầu riêng, chôm chôm là cây nhạy cảm nhất đối với mặn nên cần theo dõi chặt chẽ và có kế hoạch trữ nước ngọt trong mương vườn để tưới trong thời gian mặn xâm nhập. Các cây ăn trái khác cũng chú ý không nên dùng nước nhiễm mặn để pha thuốc phun hoặc tưới nhiều lần trong lúc mặn xâm nhập.

Bài, ảnh: NGUYÊN KHANG