Gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc

(VLO) Với mục tiêu gìn giữ, bảo tồn và phát triển văn hóa đồng bào các dân tộc thiểu số (DTTS), tỉnh Vĩnh Long đã triển khai nhiều hoạt động, việc làm thiết thực kết hợp khai thác và phát triển du lịch di sản, đem lại lợi ích cho cộng đồng.

Chương trình tại Lễ hội Lăng Ông Tiền quân Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn.

Từ những việc làm thiết thực

Ông Phan Văn Giàu- Giám đốc Sở Văn hóa-TT-DL cho biết, ngành văn hóa-TT-DL đã triển khai, tổ chức nhiều hoạt động, việc làm thiết thực, ý nghĩa nhằm bảo tồn, phát triển văn hóa đồng bào các DTTS trên địa bàn tỉnh.

Trong đó, thực hiện Đề án Kiểm kê, sưu tầm, bảo quản, trưng bày, tuyên truyền di sản văn hóa truyền thống điển hình của các DTTS; tổ chức định kỳ ngày hội, giao lưu, liên hoan văn hóa, thể thao và du lịch vùng đồng bào các DTTS; thành lập Tổ Ca múa nhạc thuộc Đoàn Ca múa nhạc Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh và tổ chức Ngày hội Văn hóa, Thể thao đồng bào Khmer tỉnh Vĩnh Long.

Tỉnh Vĩnh Long đang tích cực triển khai Dự án 06, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng DTTS và miền núi giai đoạn I: Từ 2021-2025 với mục tiêu bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS, kết hợp với phát triển du lịch bền vững.

Mỗi lễ hội là cơ hội quảng bá văn hóa địa phương tới du khách.

Theo đó, tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ cán bộ, truyền dạy văn hóa phi vật thể; hỗ trợ đội văn nghệ truyền thống; đầu tư xây dựng các thiết chế văn hóa và thể thao tại các ấp vùng đồng bào DTTS.

Trong giai đoạn 2019-2024, có 14 di tích lịch sử văn hóa DTTS cấp quốc gia và cấp tỉnh đã được đầu tư trùng tu, tôn tạo, với tổng kinh phí gần 5 tỷ đồng từ nguồn xã hội hóa.

Nhiều di sản văn hóa của cộng đồng DTTS đã được quan tâm và bảo tồn, như lễ hội Lăng Ông Trà Ôn tại xã Thiện Mỹ, huyện Trà Ôn, được Bộ Văn hóa-TT-DL công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia. 

Ngoài ra, nghề thủ công truyền thống làm tàu hủ ky tại xã Mỹ Hòa, TX Bình Minh cũng đã được đưa vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Năm 2022-2024, tỉnh đã thực hiện công tác sưu tầm và bảo tồn văn hóa bằng việc thu thập được 105 hiện vật của đồng bào Hoa và Khmer, 120 hình ảnh về các lễ hội truyền thống của đồng bào Khmer, phục chế 7 hiện vật của cộng đồng người Hoa. 

Tỉnh đã tổ chức trưng bày tuyên truyền, với chủ đề: “Đồng bào Khmer Vĩnh Long bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, hội nhập và phát triển”.

Công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa còn được mở rộng qua việc nghiên cứu và tư liệu hóa truyền thống, đặc biệt là việc xây dựng một bộ phim về đám cưới truyền thống của người Khmer tại Vĩnh Long.

Trưng bày giới thiệu trang phục các dân tộc tại Bảo tàng tỉnh.

Đặc biệt, hiện trên địa bàn tỉnh có 4 Nghệ nhân ưu tú dân tộc Khmer được Nhà nước vinh danh. Tỉnh luôn quan tâm hỗ trợ các vị sư sãi, nghệ nhân và người có uy tín trong cộng đồng dân tộc Khmer, qua đó góp phần tăng cường đồng thuận xã hội, củng cố niềm tin của đồng bào đối với Đảng và Nhà nước.

Nghệ nhân ưu tú Thạch Đường (ấp Kỳ Son, xã Loan Mỹ, huyện Tam Bình) cho biết: “Từ khi 10 tuổi tôi đã học nhạc cụ của đồng bào Khmer từ các bậc tiền bối.

Đến nay đã 70 tuổi, tình yêu đối với nhạc dân tộc vẫn vậy và tôi muốn lan tỏa nhiều hơn cho các con, các cháu. Ngoài việc truyền dạy cho các thế hệ trẻ, tôi còn tham gia thành lập nhiều CLB ca hát của xã. Nhiều năm liền tôi cùng anh em trong đội đại diện cho tỉnh Vĩnh Long tham gia thi diễn trong khu vực và toàn quốc đạt giải cao”.

Nỗ lực trao truyền nét đẹp văn hóa các dân tộc

Theo ông Phan Văn Giàu, tỉnh Vĩnh Long hiện có 13 di tích lịch sử- văn hóa cấp quốc gia, trong đó có 2 di tích gắn liền với cộng đồng DTTS, cùng gần 60 di tích cấp tỉnh, bao gồm các chùa Phật giáo Nam tông Khmer và các công trình văn hóa của cộng đồng dân tộc Hoa.

Các nghi lễ truyền thống tại các cơ sở tín ngưỡng như đình, chùa, miếu được bảo tồn nguyên vẹn, giữ được sự trang nghiêm và phản ánh đậm nét bản sắc văn hóa dân tộc.

Đặc biệt, với khoảng 1.400 lễ hội, mỗi lễ hội đều mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc riêng có. Tiêu biểu như: Lễ hội Lăng Ông Trà Ôn, lễ cúng Miễu, lễ hội Kỳ Yên, lễ Chol Chnam Thmay, lễ hội Ok Om Bok...

Đây không chỉ là dịp để người dân bày tỏ lòng tôn kính tổ tiên, sinh hoạt văn hóa tâm linh, mà còn là cơ hội quảng bá văn hóa địa phương tới du khách trong và ngoài nước.

Tại huyện Trà Ôn, di tích Lăng Ông Tiền quân Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn là một trong những địa điểm thu hút du khách.

Năm 2020, “Lễ hội Lăng Ông Trà Ôn” được Bộ Văn hóa-TT-DL đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia. Từ đêm giao thừa, hàng ngàn người dân khắp nơi đổ về tham dự.

Ông Lê Hoàng Khải- Trưởng Ban Di tích Lăng Ông, chia sẻ, trong những ngày Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, ước tính có khoảng 18.600 lượt du khách thập phương đến viếng, tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ.

Tỉnh Vĩnh Long cũng đã thành lập Tổ Ca múa nhạc Khmer thuộc Đoàn Ca múa nhạc Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh, với 4 thành viên là đồng bào Khmer.

Tổ đã thực hiện 8 lớp truyền dạy các điệu múa dân gian, múa trống sa dăm và giảng dạy nhạc ngũ âm cho cộng đồng. Chị Thạch Thị Ni Ta (Tổ trưởng Tổ Ca múa dân tộc Khmer) đều đặn mỗi cuối tuần đều tranh thủ thời gian luân phiên để đến dạy cho các em nhỏ.

Các bạn trẻ được khơi dậy đam mê, giữ gìn nghệ thuật văn hóa dân tộc.

“Khi nhìn thấy ngày càng ít thanh thiếu nhi dân tộc Khmer biết đến nghệ thuật múa truyền thống, tôi mạnh dạn đề xuất mở các lớp múa nghệ thuật ở những huyện có đông đồng bào Khmer sinh sống như Trà Ôn, Tam Bình, TX Bình Minh, Vũng Liêm và duy trì dạy từ năm 2018 đến nay để khơi dậy đam mê, giữ gìn nghệ thuật văn hóa dân tộc đến với các em nhỏ”- chị Ni Ta chia sẻ.

UBND tỉnh Vĩnh Long đã ban hành Quyết định số 956/QĐ-UBND về Kế hoạch thực hiện Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh, trong đó xác định mục tiêu phát triển sự nghiệp văn hóa đáp ứng yêu cầu xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh.

Một trong những nhiệm vụ, giải pháp phát triển văn hóa được tỉnh đưa ra là bảo vệ và phát huy di sản văn hóa dân tộc; tập trung đầu tư bảo quản, tu bổ, phục hồi các di tích quốc gia và cấp tỉnh trên địa bàn tỉnh, xây dựng các mô hình quản lý hiệu quả, gắn kết bảo tồn, phát huy di sản văn hóa với phát triển du lịch.

Đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào DTTS phong phú, đa dạng. Giữ gìn, khơi dậy những giá trị ấy, cũng là chung tay xây dựng và làm giàu thêm nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc của dân tộc.

Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ