Cân bằng nỗi sợ đột quỵ bằng hiểu biết và hành động

Người dân trang bị kiến thức, cân bằng nỗi sợ đột quỵ (ĐQ) bằng hiểu biết và hành động. Không nên sợ hãi đến mức ăn gì cũng sợ, đi đâu cũng sợ ĐQ. Cần nắm được những yếu tố nguy cơ cao gây bệnh này như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, hút thuốc lá, chế độ vận động, chế độ ăn uống... từ đó có chế độ kiểm soát, phòng ngừa phù hợp.

Đó là khuyến cáo của Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức tại hội thảo “Phòng chống ĐQ: Từ lý thuyết đến thực tế hành động” được tổ chức gần đây.

Các đại biểu tham dự hội thảo.

80% bệnh nhân đột quỵ đến bệnh viện quá “giờ vàng”

Tại hội thảo, TS Nguyễn Trọng Khoa- Phó Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh, Bộ Y tế, cho biết ĐQ hiện là một trong những gánh nặng bệnh tật hàng đầu tại Việt Nam, với ước tính 200.000 ca mắc mới mỗi năm. Việt Nam nằm trong nhóm nước có tỷ lệ người bị ĐQ cao nhất thế giới.

ĐQ không còn là bệnh của người già mà hiện có xu hướng trẻ hóa. 16% các ca ĐQ xảy ra với những người dưới 50 tuổi. Cứ 2 người ĐQ thì mất đi một lao động. Một người bị ĐQ trong gia đình thì nhiều người phải dành thời gian công sức, tiền bạc để chăm lo.

Theo TS Nguyễn Trọng Khoa, cần đẩy mạnh can thiệp cộng đồng nhằm giảm yếu tố nguy cơ gây ĐQ như hút thuốc, lạm dụng rượu bia, thiếu vận động… Song song đó phải nâng cao năng lực chẩn đoán sớm, rút ngắn thời gian tiếp cận điều trị tiêu sợi huyết, can thiệp mạch- yếu tố quyết định sự sống còn cho người bệnh.

PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng- Chủ tịch Hội ĐQ TP Hồ Chí Minh, Trưởng Khoa Bệnh lý mạch máu não Bệnh viện Nhân dân 115, cho rằng bệnh ĐQ được xem là bệnh lý hàng đầu gây ra tàn phế. Tại Bệnh viện Nhân dân 115 tiếp nhận hơn 20.000 bệnh nhân (BN) ĐQ mỗi năm, chiếm đến 10% con số ước tính toàn quốc.

“ĐQ không phải là căn bệnh “trời kêu ai nấy dạ”. 90% các BN ĐQ đều có yếu tố nguy cơ. Do đó, tốt nhất là kiểm soát yếu tố nguy cơ, chứ không phải uống một viên thuốc có thể phòng ngừa ĐQ suốt đời”- BS Nguyễn Huy Thắng chia sẻ.

BS Huy Thắng dẫn chứng Bệnh viện Nhân dân 115 từng tiếp nhận một ca lâm sàng là bé gái 14 tuổi, không có tiền sử bệnh trước đó, đột ngột yếu liệt nửa người trái và nhà của BN này cách TP Hồ Chí Minh 20km.

Ban đầu, BN được đưa đến trung tâm y tế huyện cách nhà 2km. Nghi ngờ ĐQ nên được chuyển đến bệnh viện tỉnh, thêm khoảng cách di chuyển 5km. Sau đó, bệnh viện tỉnh chụp CT, chẩn đoán ĐQ mới chuyển đến Bệnh viện Nhân dân 115, quãng đường di chuyển 27km.

“Khi tôi tiếp nhận, thời gian đã kéo dài 24 tiếng. BN đã chết não nên chúng tôi không thể làm gì thêm. Nếu BN được chuyển đến chúng tôi ngay từ đầu thì có thể đã khác. Tại sao chúng ta không đưa BN đến trung tâm điều trị ngắn nhất. Thực trạng ở Việt Nam, 80% BN khi được đưa đến cơ sở y tế chuyên khoa điều trị bệnh ĐQ đã vượt quá thời gian vàng là 4-5 tiếng đồng hồ”- BS Huy Thắng trăn trở.

Phòng chống đột quỵ- từ lý thuyết đến hành động

Chia sẻ tại hội thảo, TS.BS Trần Chí Cường- Chủ tịch Hội Can thiệp thần kinh TP Hồ Chí Minh, thành viên Hội Can thiệp thần kinh thế giới, Giám đốc BVĐK Quốc tế S.I.S Cần Thơ, nhấn mạnh, ĐQ không phân biệt tuổi tác, giới tính hay địa vị xã hội. Nhiều doanh nhân trẻ, người nổi tiếng, thậm chí cả vận động viên thể thao đã bất ngờ gục ngã vì ĐQ khi chưa kịp nhận biết triệu chứng hoặc xử trí đúng cách. Đây không phải là vấn đề số phận, mà là hệ quả tất yếu từ lối sống thiếu khoa học, chủ quan với các yếu tố nguy cơ và đặc biệt là thiếu kiến thức cộng đồng về ĐQ.

“Giờ vàng” là yếu tố sống còn, có vai trò cực kỳ quan trọng. Mỗi phút trôi qua trong cơn ĐQ, người bệnh có thể mất 2 triệu tế bào thần kinh. Trong khoảng thời gian 3-6 giờ đầu kể từ khi xuất hiện triệu chứng ĐQ, nếu BN được đưa đến cơ sở y tế chuyên sâu và điều trị kịp thời bằng thuốc tiêu sợi huyết hoặc can thiệp nội mạch lấy huyết khối thì khả năng phục hồi hoàn toàn có thể lên đến 90%.

Song, thực tế “giờ vàng” vẫn là bài toán nan giải. Trong đó kiến thức cộng đồng là vấn đề lớn nhất, tiếp đến là khoảng cách từ nhà BN đến trung tâm ĐQ gần nhất, khả năng chuyên môn của bệnh viện, trang thiết bị… Đáng nói hơn, chi phí điều trị cao gây khó khăn cho những BN nghèo.

TS.BS Trần Chí Cường cho biết Việt Nam đủ khả năng điều trị ĐQ theo chuẩn quốc tế- từ chẩn đoán sớm, cấp cứu, điều trị đặc hiệu đến phục hồi chức năng. Vấn đề không nằm ở thiếu năng lực, mà là cần đồng bộ hóa hệ thống y tế, tăng cường truyền thông và thay đổi nhận thức cộng đồng.

BS Chí Cường cũng đề xuất cần thực thi nghiêm túc các chính sách quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá, rượu bia và an toàn vệ sinh thực phẩm- những nguyên nhân gián tiếp làm gia tăng nguy cơ ĐQ và nhiều bệnh không lây nhiễm khác.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức đánh giá cao việc xây dựng mạng lưới phòng chống ĐQ, công tác dự phòng trong cộng đồng, xử trí trong “thời gian vàng” cho đến các phương pháp điều trị chuyên sâu. Theo Thứ trưởng, đây chính là chuỗi mắt xích quan trọng để kiểm soát căn bệnh được mệnh danh là “sát thủ thầm lặng”.

Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức kêu gọi cộng đồng không nên để “nỗi sợ ĐQ” lấn át lý trí: “Khi người dân nắm tường tận về căn bệnh ĐQ để phòng ngừa, điều trị thì không phải sợ ĐQ. Chúng ta đừng có sợ ĐQ đến mức ăn gì cũng sợ. Cứ thấy tăng huyết áp là nghĩ mình sắp bị ĐQ đến nơi rồi, nó không phải như vậy. Khi người dân có kiến thức về ĐQ sẽ giúp họ cân bằng trở lại về nỗi sợ ĐQ. Từ nỗi sợ họ trở thành người có kiến thức, biết phòng ngừa, biết điều trị bệnh hiệu quả”.

Cùng với đó duy trì lối sống lành mạnh, khám sức khỏe định kỳ và tiếp cận đúng tuyến chuyên khoa khi có dấu hiệu nghi ngờ. Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức chia sẻ, người dân cần biết đến và tiếp cận các cơ sở y tế uy tín trong phòng ngừa, tầm soát ĐQ, đồng thời lưu ý các cơ sở y tế rằng: Việc khám lâm sàng kỹ lưỡng cần được ưu tiên để tránh lạm dụng cận lâm sàng không cần thiết, giúp BN tiết kiệm chi phí và hiểu biết đúng về tình trạng sức khỏe.

Bài, ảnh: THÚY QUYÊN